Een blindengeleidehond is geen robot

Veel ziende personen vinden het fascinerend om een blindengeleidehond in actie te zien. Deze speciaal opgeleide hond fungeert als de ogen van iemand die slecht of niet kan zien. Hierdoor kan de eigenaar zich vrij bewegen: de geleidehond omzeilt obstakels, voert zoekopdrachten uit en toont intelligent gedrag in gevaarlijke situaties. Het komt voor dat mensen de hond een fout aanrekenen of hem op een andere manier aanspreken, vooral als ze denken dat de hond iets verkeerd doet. Het is echter belangrijk te herinneren dat een geleidehond een levend wezen is, geen machine, en dat hij net als elke andere hond zijn eigen nuances en uitdagingen heeft.

• De opleiding in een notendop
• Voorbeelden van aandachtspunten in het geleidewerk
• Slordiger geleidewerk
• Tips voor ziende personen

De opleiding in een notendop

Puppypleeggezin

Een blindengeleidehond ondergaat een uitgebreide opleiding voordat hij zijn werk kan beginnen. De eerste fase van zijn training vindt plaats in een puppypleeggezin. Gedurende deze periode, die ongeveer een jaar duurt, wordt de pup gesocialiseerd en leert hij de basiscommando's van gehoorzaamheid. Het gastgezin neemt de pup mee naar diverse omgevingen zoals winkelcentra, sportevenementen, openbaar vervoer, markten en kinderboerderijen. Dit helpt de hond om zich aan te passen aan verschillende situaties en omgevingen. Deze socialisatie is cruciaal voor een goede start van de formele opleiding. De pup krijgt de basisgehoorzaamheidstraining door middel van cursussen en soms live lessen of trainingsdagen.

Naar school

Wanneer de pup tussen de twaalf en zestien maanden oud is, begint hij aan de formele opleiding in het opleidingscentrum. In deze fase leert de hond onder andere obstakels te omzeilen, verfijnde zoekopdrachten uit te voeren, en te denken in termen van een gebied van minstens één meter breed en twee meter hoog om te voorkomen dat de visueel gehandicapte eigenaar tegen iets aanloopt. De hond leert ook intelligent ongehoorzaam te zijn bij dreigend gevaar, zelf een alternatieve route te kiezen als de huidige route gevaarlijk is, en automatisch handelingen uit te voeren zoals stoppen bij een zebrapad of stoeprand en blokkeren voor gevaarlijke obstakels.

Match en opleiding

Na een training van gemiddeld zes maanden tot anderhalf jaar is de geleidehond klaar om aan het werk te gaan. In de laatste opleidingsfase selecteert de geleidehondenschool zorgvuldig een geschikte baas voor de hond. Dit gebeurt door middel van interviews, oriëntatie-, mobiliteits- en looptempotesten. De school maakt een "match" op basis van de compatibiliteit tussen het karakter, looptempo en de werkvereisten van zowel de hond als de toekomstige eigenaar. Na een succesvolle kennismaking en een positieve beoordeling beginnen de gezamenlijke training. Deze training vindt plaats in de thuisomgeving, op school en/of in de werkomgeving van de baas. Sommige scholen organiseren bovendien een interne instructieperiode van één of meerdere weken op of rond het opleidingscentrum.

Elke hond heeft aandachtspunten

De opleiding van een blindengeleidehond is intensief; niet elke hond haalt de eindstreep. Medische of gedragsmatige redenen kunnen ertoe leiden dat een hond, soms bijna aan het einde van zijn opleiding, uitvalt. De maatschappelijke kosten voor het opleiden en plaatsen van een blindengeleidehond bedragen gemiddeld rond de 25.000 EUR. Hierdoor heerst vaak de verwachting dat een geleidehond altijd perfect functioneert en geen fouten maakt. Het is echter belangrijk te realiseren dat een geleidehond in de eerste plaats een levend wezen is en geen robot. Geen enkele geleidehond is 100% altijd en overal perfect in zijn werk. Tijdens de matchfase worden zowel de sterke als zwakke punten van de hond beoordeeld. Het is belangrijk dat de toekomstige eigenaar bereid is om tijd en energie te investeren in het omgaan met de aandachtspunten van de hond.

Voorbeelden van aandachtspunten in het geleidewerk

Afleiding

Andere mensen
Een geleidehond kan, net als mensen, afgeleid raken tijdens het werk. Dit kan gebeuren als iemand de hond probeert te lokken met voedsel, de hond op een opgewekte manier aanspreekt, of de hond ongevraagd aait. Sommige honden zijn bijzonder enthousiast over bekende personen zoals wandelmaatjes, familieleden of collega's, en proberen naar hen toe te trekken, wat niet is toegestaan tijdens het werk. Sommige eigenaren kiezen ervoor om de hond te corrigeren en eerst de persoon te begroeten voordat de hond zijn begroetingsronde mag beginnen. Andere eigenaren laten het ongewenste gedrag toe als het maar tijdelijk is en zich na de begroeting herstelt.

Andere honden
Het is ook mogelijk dat een andere persoon met een huishond zijn hond laat snuffelen of spelen met de geleidehond. Dit kan leiden tot afleiding, wat niet wenselijk is. Het is niet de bedoeling dat een huishond naar een geleidehond toegaat of met hem speelt tijdens het werk.

Voedsel
De meest gebruikte rassen voor blindengeleidehonden zijn labrador retrievers en golden retrievers. Deze retrievers staan bekend om hun sociale aard, hoge "will to please" en goede gehoorzaamheid. Ze hebben echter ook een sterke "will to eat", wat kan leiden tot problemen als ze in de verleiding komen. Soms kan een geleidehond, ondanks zijn training, de verleiding niet weerstaan en grijpt hij bijvoorbeeld naar frietjes op de stationstrap of een stuk brood op de stoep. In zulke gevallen kan de eigenaar proberen de hond op tijd af te leiden voordat hij het voedsel oppakt. Dit is echter niet altijd succesvol, en de hond kan toch op het voedsel afgaan. Sommige honden laten het voedsel los als de eigenaar hen corrigeert, terwijl anderen blijven snoepen als de eigenaar dit niet opmerkt of als de "beloning" te aantrekkelijk is. Geleidehondenscholen evalueren dit samen met de eigenaar en stellen oplossingen voor indien dit problemen veroorzaakt. Ongecontroleerd eten kan leiden tot maag- en darmproblemen of kan de focus van de hond tijdens het werk beïnvloeden, waardoor hij zijn taken minder goed uitvoert. Dit gedrag is moeilijk te corrigeren omdat het zelfbelonend is en de hond vaak snel doorheeft dat de eigenaar dit niet altijd op tijd opmerkt. In sommige gevallen wordt een gentle leader of, in extreme gevallen, een muilkorf gebruikt om te voorkomen dat de hond tijdens het werk voedsel pakt. Dit kan er misschien streng uitzien, maar het bevordert zowel het welzijn van de hond als de effectiviteit van het geleidewerk.

Slordiger geleidewerk

Vermoeidheid

Vermoeidheid kan ook optreden bij een geleidehond. Na een zware werkdag kan het voorkomen dat de hond de stoeprand niet goed aangeeft, een zebrapad overslaat of de eigenaar tegen een auto laat lopen. Dit hoeft echter niet altijd te wijzen op slordiger geleidewerk. Soms kan de eigenaar zelf moe of gestrest zijn, wat invloed kan hebben op de prestaties van de hond. Deze "kleinere" fouten komen bij alle geleidehondgebruikers voor. Wanneer de eigenaar merkt dat de hond een fout maakt, corrigeert hij meestal de hond en herhaalt hij de taak, zodat de hond geen gewoonte maakt van het vergeten van belangrijke taken. Zowel de hond als de eigenaar moeten alert blijven en fouten snel corrigeren om slordig geleidewerk te voorkomen. Indien fouten zich blijven voordoen, kan de eigenaar contact opnemen met de geleidehondenschool, die dan een live evaluatie en begeleiding biedt. Geleidehondenscholen komen standaard één of meerdere keren per jaar bij de gebruiker thuis om het team te beoordelen. Fouten kunnen in de loop van de tijd insluipen zonder dat de eigenaar zich daarvan bewust is. Regelmatige en kritisch opbouwende controle met goed onderbouwde tips zal de samenwerking tussen hond en eigenaar versterken.

Schrik

Kleine problemen
Sommige geleidehonden kunnen tijdens het werk kortstondig schrikken. Ondanks hun goede socialisatie en opleiding, kunnen ze reageren op harde geluiden zoals een vrachtwagen, onweer, of een groot standbeeld. Dit resulteert vaak in een lichte schrikreactie, zoals trillen of wegduiken. De meeste honden herstellen snel van dergelijke incidenten en zullen de eigenaar niet in de problemen brengen.

Andere honden
Sommige geleidehonden kunnen ook schrikken van andere honden, vooral als deze dominant zijn, veel blaffen of er vreemd uitzien. De eigenaar leert tijdens de opleiding hoe hij met dergelijke situaties om moet gaan. Vaak zal hij de hond rustig onder controle houden, de straat oversteken, of de hond aanmoedigen om door te lopen, eventueel met behulp van beloningen zoals brokjes.

Trauma
Het is helaas mogelijk dat een geleidehond lijdt aan trauma. Dit kan gebeuren door aanvallen van andere honden, incidenten met vuurwerk, of verkeersongevallen. In sommige gevallen kan een hond na een trauma niet meer veilig functioneren als geleidehond. Hoewel sommige honden na een trauma weer normaal functioneren, zijn er ook gevallen waarbij de hond vroegtijdig met pensioen moet en niet langer in staat is om zijn werk te doen. Dit kan zowel lichamelijke als emotionele problemen voor de hond en zijn eigenaar veroorzaken.

Tips voor ziende personen

• Als je een hond hebt die geen problemen heeft met andere honden, loop dan rustig door zonder aandacht te schenken aan de geleidehond. Het helpt ook om even opzij te gaan staan of de straat over te steken als je weet dat je hond (heftig) reageert op andere honden. Onthoud dat je de geleidehond tijdens zijn werk nooit mag storen.
• Geef geen voedsel aan een geleidehond en leid de hond niet af door hem te aaien of te lokken met je stem.
• Vraag of hulp nodig is als je merkt dat de geleidehond en/of eigenaar onzeker of afgeleid zijn, maar dring je hulp niet op en neem de leiband van de hond niet zomaar over.

Lees verder

• Blindengeleidehonden: Trauma's van vuurwerk voor baas & hond
• Geleidehondeninstructeur: Hond opleiden tot geleidehond
• Een blindengeleidehond is ook een huishond
• Misverstanden rond blindengeleidehonden
• Wat kan een geleidehond voor blinden en wat kan hij niet?