Coccidiose bij kippen herkennen, behandelen en voorkomen

Coccidiose is een kippenziekte die in de pluimvee-industrie veel voorkomt. Maar ook hobbyfokkers kunnen er mee te maken krijgen. Coccidiose kan zeer gevaarlijk zijn voor de gezondheid van de kip. De ziekteverschijnselen die optreden zijn veelal afhankelijk van de leeftijd van de kip en de soort Eimeria-parasiet die verantwoordelijk is voor de ziekte. In sommige gevallen verloopt de ziekte zo snel en ernstig dat de kip aan coccidiose overlijd. Gelukkig zijn veel soorten ook tijdig te herkennen en te behandelen. Daarnaast verminderen preventieve maatregelen de kans op coccidiose bij kippen.

Coccidiose

Coccidiose is een infectie van de darmen van de kip die veroorzaakt wordt door de darmparasiet Eimeria. Er bestaan vele verschillende soorten, waarvan zeven soorten met regelmaat bij kippen voorkomen. De parasiet kan opgelopen worden doordat de kippen in aanraking komen met besmette mest of aarde. Hierdoor zijn kippen die met velen dicht op elkaar leven vaak het slachtoffer van coccidiose. De kippen bouwen immuniteit op voor de ziekte, waardoor de kippen, nadat ze eenmaal coccidiose gehad hebben, dit vaak niet nogmaals krijgen. Omdat er zeven soorten bestaan kan het wel voorkomen dat de kippen nogmaals geïnfecteerd worden met een andere soort. De parasiet is soort specifiek en is daardoor niet gevaarlijk voor mensen of andere huisdieren.

Zeven soorten Eimeria

De mate waarin de Eimeriaparasiet ziekteverschijnselen geeft is afhankelijk van het type. De zeven belangrijkste Eimeria-soorten zijn:

• E. necatrix
• E. tenella
• E. maxima
• E. brunetti
• E. mitis
• E. acervulina
• E. praecox

Ziektebeeld van de soorten

Het ziektebeeld van bovenstaande Eimeria-soorten kunnen sterk verschillen. E. necatrix en E. tenella geven een zeer ernstige ziektebeeld waarbij de afloop dodelijk kan zijn voor de kip, terwijl E. praecox slechts weinig ziekteverschijnselen kent waardoor de ziekte vaak niet eens opgemerkt zal worden. In Nederland komt de soort E. acervulina het meest voor bij hobbykippen. Bij deze soort verlopen de ziekteverschijnselen gemiddeld tot mild. Bij een tijdige herkenning en goede behandeling is de ziekte bij deze soort vrijwel nooit dodelijk. Een ander veel voorkomende soort is de E. maxima. Als deze soort bij de kip wordt aangetroffen is het verstandig om tijdig een deskundige dierenarts in te schakelen om blijvende schade of een dodelijke afloop te vermijden.

Gevolgen voor de gezondheid van de kippen

Omdat coccidiose veroorzaakt wordt door een darmparasiet, wordt de schade vooral aangericht in de darmen. De schade aan de darmen wordt groter naarmate de ziekte verder gevorderd is. Darmschade bij de kippen kan leiden tot:

• Bloedarmoede bij de kip
• De kippen kunnen een tekort aan vitamine en mineralen krijgen doordat deze minder goed in de beschadigde darmen opgenomen kunnen worden. Vooral een verminderde opname van vitamine B11, B12, ijzer, natrium, kalium, zink, magnesium en selenium kunnen het gevolg zijn van coccidiose. Als de darmschade van blijvende aard is, zullen deze vitamine en mineralen via een injectie door een dierenarts gegeven moeten worden.
• Een verminderde opname van eiwitten uit de voeding kan leiden tot een afwijkende structuur en kleur van de veren.
• Door littekenweefsel in de darmen kan de darm vernauwd zijn. Hierdoor kan het voedsel lastiger passeren en in sommige gevallen kan het zelfs leiden tot een totale afsluiting van de darm.

Als de darminfectie ontstaat door een zeer pathogene soort, zoals de E. necatrix en E. tenella, dan kunnen de beschadigingen na anderhalve dag al zo ernstig zijn dat de kip hieraan zal overlijden.

Herkennen van coccidiose

Coccidiose kan vastgesteld worden door het onderzoeken van de mest. Een bloederige, slijmerige ontlasting wijst vaak op coccidiose. De mest kan door een dierenarts onderzocht worden op de soort coccidiose. Het is echter veel beter om de ziekte al te herkennen voordat de ontlasting afwijkt. Als de ontlasting al bloederig en slijmerig is, is de ziekte namelijk al in een vergevorderd stadium en zijn de darmen al mogelijk onherstelbaar beschadigd. Het is daarom beter om de ziekteverschijnselen al eerder te herkennen aan de hand van de symptomen van de kip.

Symptomen bij de kip

• De kip is afwezig, maar eet wel mee met de andere kippen.
• De kip neemt een bolle houding aan.
• De kip is wat vermagerd.
• De darmen zijn opgezet wat te voelen is op de buik van de kip.

Wormen en coccidiose

Een wormbesmetting en coccidiose gaan vaak samen. Het beste is dan ook om kippen altijd te behandelen als ze wormen hebben, omdat wormen de kans op coccidiose vergroot. Kippen hebben een grote kans om wormen te krijgen en het voorkomen van wormen is dan ook niet helemaal mogelijk. Geef de kippen in ieder geval een antiwormkuur als je wormen in de ontlasting aantreft.

Behandelen

Kippen in de pluimvee industrie kunnen het beste op jonge leeftijd een vaccin krijgen voor coccidiose. Dit voorkomt de ziekte in heftige vorm, en de vaccins zorgen in veel gevallen voor een immuniteit van de ziekte. Hobbykippen zijn niet altijd ingeënt en vatbaar voor de ziekte. Coccidiose komt veelal voor bij jong kippen en kuikens onder de 1 jaar. Oudere kippen zijn meestal beter bestand tegen de parasiet en worden daardoor minder snel ziek. Voor coccidiose zijn medicijnen in de handel die de parasieten op verschillende wijze kunnen bestrijden. Het probleem is dat er een steeds groter wordende immuniteit tegen deze medicijnen bestaat.
Daarbij kunnen sommige medicijnen de parasieten direct aanpakken, waardoor de kippen geen kans krijgen om een natuurlijke immuniteit op te bouwen. Een geschikt medicijn tegen coccidiose bij hobbykippen is Baycox. Dit middel is niet schadelijk voor de nieren en gaat de opbouw van immuniteit niet tegen. Daarnaast is er maar een korte behandeling van twee dagen nodig.

Voorkomen

Medicijnen tegen coccidiose kunnen beter niet preventief gegeven worden, omdat de parasiet hierdoor immuun raakt voor het medicijn wat de behandeling lastiger maakt. Maatregelen ter voorkomen moeten vooral bestaan uit een goede hygiëne, waarbij de kippen zo min mogelijk in aanraking komen met de ontlasting.

Preventieve maatregelen ter voorkoming van coccidiose

• Houd het hok goed schoon. Vervang wekelijks de bodembedekker, bij warm weer liever vaker. Verwijder ook de ontlasting uit het hok.
• Plaats de waterbak op een verhoging binnen het hok of bevestig deze met een touw aan het plafond van het hok waardoor de waterbak vrij hangt.
• Zorg er voor dat de kippen voldoende ruimte hebben. Houd voor de ren 1 vierkante meter per kip aan als de kippen ook regelmatig vrij kunnen scharrelen. Als de kippen de ren niet uit kunnen houd dan 3 vierkante meter per kip aan. Het nachthok mag 1 vierkante meter voor drie kippen zijn.
• Zorg voor goede voeding voor de kip.
• Vermijd stress bij de kippen.

Lees verder

• Soorten luizen bij kippen herkennen, behandelen en voorkomen
• Bloedluizen (rode vogelmijt) bij kippen bestrijden
• Vlooien bij kippen herkennen, behandelen en voorkomen
• De symptomen en de behandeling van kippenziektes
• Oorzaken van kale plekken bij een kip