Bloedluizen (rode vogelmijt) bij kippen bestrijden

Bloedluizen bij kippen vormen een groot probleem. In 2017 hebben naar schatting zo'n 94 procent van de Nederlandse kippenboerderijen er last van gehad. De schade hiervan bedraagt jaarlijks zo'n 11,5 miljoen euro. De bloedluis was ook de oorzaak van het fipronilschandaal in 2017. Maar ook veel hobbykippenhouders krijgen wel eens te maken met bloedluizen. Doordat insecticiden vaak niet heel effectief zijn tegen bloedluizen, is de parasiet moeilijk te behandelen. Gelukkig zijn er wel methoden om de bloedluizen weg te krijgen, al kosten deze vaak wel enige moeite. Belangrijk is om de bloedluizen, ook wel rode vogelmijt genoemd, te herkennen, bestrijden en voorkomen.

Bloedluizen of mijten?

Bloedluizen zijn eigenlijk geen luizen, maar mijten. Ze worden dan ook wel rode vogelmijt of vogelluismijt genoemd. In tegenstelling tot luizen, kunnen bloedluizen veel schade aanrichten en zijn ze moeilijk te bestrijden of voorkomen. Als bloedluizen echter onbehandeld blijven, kunnen ze grote schade aanrichten bij de kippen.

Hoe gaan bloedluizen te werk

Bloedluizen leven van het bloed van de kippen. Omdat bloedluizen niet van licht houden, slaan ze vooral 's nachts hun slag. Via de poten van de kippen kruipen ze omhoog en zuigen zich in 1 tot 2 uur helemaal vol met bloed. Ze blijven niet op de kippen zitten, maar verstoppen zich weer tussen de naden en kieren in het hok. Dit proces herhaalt zich elke nacht, waardoor de kippen langzaam helemaal leeggezogen worden. Tijdens het parasiteren kunnen de bloedluizen ook de kippen infecteren met ziektes. Bloedluizen kunnen tot wel 10 maanden overleven zonder gastheer en zijn lastig te bestrijden. Dit maakt het lastig om een hok dat eenmaal besmet is weer bloedluisvrij te krijgen.

Uitbraak van bloedluis

Bloedluizen komen vaak voor en veel hobbykippenhouders krijgen er dan ook mee te maken. Dit komt doordat bloedluizen zich razendsnel kunnen voortplanten. Bij voldoende hoge temperaturen van boven de 25 graden Celsius legt een vrouwtje namelijk 4 tot 6 eitjes per dag, die zich na ongeveer 4 tot 6 dagen ontwikkeld hebben tot nieuwe volwassen bloedluizen. Een bloedluis kan zich dan ook in 2 maanden vermenigvuldigen tot ongeveer 16000 bloedluizen. Omdat bij koude temperaturen in de winter de eitjes niet uitkomen, zal een bloedluizenplaag vooral in de zomer of in verwarmde kippenhokken plaatsvinden. Vooral hokken met veel kieren en gaten, waarin de luizen zich kunnen verbergen, hebben een grote kans om besmet te worden.

Herkennen van bloedluizen of rode vogelmijt

Het is niet altijd even makkelijk te ontdekken dat de kippen bloedluizen hebben. De bloedluizen verstoppen zich overdag namelijk tussen de kieren van het kippenhok, waardoor ze niet te zien zijn. Daarbij laten de meeste kippen zich niet makkelijk onderzoeken op bloedluizen. Daarom is het goed om het gedrag van de kippen in de gaten te houden en op symptomen te letten die kunnen duiden op bloedluizen:

Kippen met luizen kunnen onrustig zijn. Een verminderde leg, slecht eten en agressief gedrag kunnen allemaal tekenen van stress zijn.
Kippen kunnen er bleker uitzien door de bloedarmoede.
Kippen kunnen door het bloedverlies gaan vermageren.
Kippen kunnen het nachthok vermijden omdat daar de luizen zitten. Kippen zullen dan elders gaan slapen.
De kippen hebben kale plekken die zijn ontstaan door het krabben.
Bloedsporen op de eieren kunnen het gevolg zijn van platgedrukte bloedluizen in het hok.

Naast de herkenbare symptomen van de kippen kunnen bloedluizen ook ’s nachts gezien worden als men met een zaklamp in het hok kijkt. Overdag kunnen donkere plekken van luizeneitjes in de hoeken van het nachthok een bloedluizenplaag verraden.

Invloed van luizen op de gezondheid van kippen

Door jeuk en irritatie van de huid kunnen kippen een ontstoken huid en kale plekken krijgen. Doordat de mijten veel bloed opzuigen bij de kippen, kunnen kippen last krijgen van bloedarmoede en vermageren. Bij een hevige plaag of langdurig onbehandelde bloedluis kunnen de kippen hieraan dood gaan. Ook kunnen bloedluizen ziektes overbrengen, zoals de vogelgriep, salmonella, E-coli, Lyme, Q-koorts en pasteurellose. Als de bloedluizen in contact komen met mensenbloed kunnen dezelfde ziektes ook aan mensen overgedragen worden. De bloedluizen kunnen echter niet voor langere tijd leven van mensenbloed en hebben een gastheerkip nodig om zich voort te kunnen planten.

Bestrijden

Bloedluizen zijn veelal bestand tegen de meeste antimijtmiddelen. Daarbij heeft het behandelen van de kippen meestal weinig effect, omdat bloedluizen overdag bijna niet te vinden zijn op de kippen. De luizen zitten namelijk verstopt in het hok, dit is dan ook de plek waar de bloedluizen het beste bestreden kunnen worden. Kippenhokken kunnen het beste herhaaldelijk behandeld worden, omdat de bloedluizen meestal niet in een keer weg zullen zijn.

Leegruimen
Om te beginnen moet het hok helemaal leeggeruimd worden. De bloedluizen verstoppen zich tussen kieren van het nachthok, maar kunnen zich ook verstoppen tussen de bodembedekking, water- of voederbak, legstokken en andere voorwerpen in het hok. Zorg er daarom voor dat alles uit het hok gehaald wordt.

Losschroeven
Schroef vervolgens legstokken los, vooral als de legstokken bevestigd zijn op de bodem van het hok. Hieronder zul je namelijk veel bloedluizen aan kunnen treffen.

Schoonbranden
Bloedluizen kunnen niet tegen hoge temperaturen. Het meest effectief is dan ook om met een brandertje te werk te gaan. Het hok kan eventueel ook met een stoomreiniger gereinigd worden. Als de temperaturen boven de 60 graden zijn dan zullen de bloedluizen het niet overleven. Vergeet niet ook de legstokken en voorwerpen uit het hok schoon te branden of te stomen.

Ontsmetten
Het hok moet goed ontsmet worden om alle bloedluizen in de hoeken en de kieren te verwijderen. Het ontsmetten kan het beste met verdunde chloor gedaan worden. Vooral de hoeken en kieren moeten goed ontsmet worden. Vergeet ook de legstokken en losse voorwerpen die uit het hok gehaald zijn niet te ontsmetten.

Schoonmaken
Tenslotte moet het hok nogmaals schoongemaakt worden met water om de chloor te verwijderen. Laat het hok goed luchten totdat de kippen 's avonds weer gaan slapen.

Fipronil

Fipronil is een insecticide tegen vlooien, teken en mijten. Het chemische middel kan bloedluizen bestrijden. Als kippen behandeld worden met een insecticide met friponil, zal deze stof via de kip in de eieren komen. Vooral de eidooier zal hoge concentraties kunnen bevatten, omdat de stof vetoplosbaar is. Fipronil is matig toxisch voor de mens en kan in hoge hoeveelheden schade aanrichten aan de lever, nieren en schildklier. In 2017 is een groot fipronilschandaal geweest in de pluimveesector waarbij ruim 100 pluimveebedrijven gebruik gemaakt hadden van het middel. Middelen met fipronil zijn legaal te koop voor gebruik bij bijvoorbeeld honden en katten, maar het is niet aan te raden dit bij kippen te gebruiken indien je de eieren of het vlees nog wil eten.

Voorkomen van bloedluizen

Het voorkomen van bloedluizen is niet makkelijk en vrijwel bijna onmogelijk. Zeker als er eenmaal een uitbraak met bloedluizen is geweest, zullen de parasieten makkelijk een keer terugkeren. Er zijn wel preventieve maatregelen die de kans op een uitbraak verkleinen en ervoor zorgen dat de bloedluizen niet te veel schade kunnen aanrichten.

Roofmijten

Bloedluizen kunnen ook op een natuurlijke manier bestreden worden met roofmijten. Roofmijten eten bloedluizen en zijn dus de natuurlijke vijand. Roofmijten zijn klein en kunnen zich hetzelfde bewegen als de bloedluis. Hierdoor kan ook de roofmijt tussen de moeilijk begaanbare hoeken en kieren in een hok komen. Je kan er echter nooit zeker van zijn dat de roofmijten alle bloedluizen zullen eten, waardoor een plaag nooit helemaal wordt vernietigd, maar alleen wordt verminderd.

Diatomeeënaarde

Diatomeeënaarde kan een preventief middel zijn tegen bloedluizen. Het bestaat uit gedroogde algen en heeft een kiezelachtige structuur. Hierdoor kan het bloedluizen doden. Je kunt de diatomeeënaarde mengen met zand zodat de kippen er een stofbad mee nemen en je kan de diatomeeënaarde verspreiden in het kippenhok, waarbij vooral de naden en hoeken bedekt moeten worden. Een combinatie van beide methode levert het beste resultaat op. Blijf de behandelingen wel regelmatig herhalen.

Tabakstelen, varens en boerenwormkruid

Bloedluizen hebben een hekel aan tabakstelen, varens en boerenwormkruid. De planten kunnen gedroogd in het nachthok verspreid worden, waardoor de bloedluizen mogelijk niet zullen komen.

Hok zonder kieren en naden

De beste preventieve maatregel is wel om het hok kier- en naadvrij te maken zodat de bloedluizen zich niet meer kunnen verstoppen. Het meest eenvoudig is een kunststof hok dat geen naden en kieren bevat. Helemaal ideaal is het als ook de legstokken hier naadloos in gemonteerd zijn. Eventueel zou je ook kunnen kiezen voor een kunststof kattenbak. Als je al een houten hok hebt, kun je ervoor kiezen om de naden en kieren dicht te kitten. Eventueel kun je de bodem en wanden bedekken met kunststof- of triplexplaten. Zorg wel voor voldoende ventilatie in het hok.