De tomeloze vraatzucht van piranha's

De vraatzucht van piranha’s is spreekwoordelijk. Met hun vlijmscherpe tanden maken ze korte metten met alles wat een kloppend hart heeft, zegt men. Maar is dat ook zo? In vervlogen tijden schreef de Amerikaanse president Roosevelt na een Zuid-Amerikaanse ‘safari’ dat de piranha de meest gruwelijke en bloeddorstige vis ter wereld is. De reputatie van de piranha was al bar en boos, en hij deed er met zijn uitspraken nog een schepje bovenop. Feit is dat piranha’s de mens in luttele minuten tot op het bot kunnen afkluiven. De meningen zijn echter zeer verdeeld over wanneer deze ‘killers’ en masse aanvallen.

Inhoud

• In kleren gehulde skeletten
• Driehoekige tanden van de piranha
• Prooi
• Zijn piranha’s vraatzuchtig?
• Hardnekkige angst voor piranha’s

In kleren gehulde skeletten

Er doen gruwelijke verhalen de ronde over piranha’s. Zo zouden deze vissen de vingers afbijten zodra men dobberend in een bootje op een van de zijrivieren van de Amazone een hand in het water steekt. Naar verluidt zouden er in het Amazonegebied skeletten zijn aangetroffen, gehuld in de kleren die deze onfortuinlijke mensen droegen voordat ze levend werden opgevreten door piranha's.

Ongedeerd

Daar staat tegenover dat de Amerikaanse bioloog Richard Conniff, verbonden aan het Dallas Aquarium, bij wijze van experiment een duik had genomen tussen piranha’s en ongedeerd weer uit het water kwam. Verhalen genoeg, variërend van afgrijselijk tot vertederend, alsof piranha’s zich ook als lieve goudvisjes kunnen gedragen tegenover de mens.

Driehoekige tanden van de piranha

Piranha’s (Serrasalmidae) behoren tot de familie van de karperzalmen. Het zijn vleesetende zoetwatervissen die leven in de rivieren van Zuid-Amerika. Ze hebben net zo'n beruchte reputatie als barracuda's (Spyraenidae). In het Portugees betekent piranha ‘snoeischaar’. Wel toepasselijk omdat de indianen in het Amazone-gebied de kaken van deze vis als schaar gebruiken. Piranha’s worden tussen de 15 en 40 centimeter lang, afhankelijk van de soort. De puntige uiteinden van de driehoekige tanden in hun onder- en bovenkaak grijpen in elkaar, vergelijkbaar met een berenklem.

Aquarium

De piranha kan per hap ongeveer 15 cm³ vlees uit zijn prooi rukken. Piranha’s vallen groepsgewijs aan en eten dagelijks ongeveer 40 procent van hun lichaamsgewicht. Er zijn allerlei soorten piranha's, zoals de Serrasalmus rhombeus en de Serrasalmus elongatus. Sommige soorten wegen wel 5 kilo, zoals in Frans-Guyana. Soorten waarvan enkele ook in aquariumbakken kunnen worden gehouden, veelal solitair. Zelden verdragen ze zich met andere vissen die in hetzelfde aquarium gehouden worden.

Prooi

Piranha’s leven in groepen. Het zijn carnivoren, op een enkele soort na, en eten voornamelijk vis maar ook fruit dat van de oeverbomen in het water valt. Ook is bekend dat landdieren die een poging wagen om de rivier over te zwemmen vaak de overkant niet halen. Veehouders in Brazilië gooien dan ook meestal een gewond of verzwakt dier in het water voordat ze met hun kudde oversteken. Noem het een soort afleidingsmanoeuvre, wellicht ook een ‘offergave’.

Conquistadores

De angst voor de piranha is diepgeworteld. De annalen van de 16de-eeuwse Spaanse en Portugese conquistadores en ontdekkingsreizigers staan bol van afschuwelijke verhalen over piranha’s, bijvoorbeeld dat deze vissen het op de edele delen voorzien hadden van zowel indianen als Europeanen die in de rivier baadden of zwommen. Wanneer een groep van doorgaans 20 tot 40 piranha’s vanuit een hinderlaag een prooi bemachtigt, rijt elke piranha een stuk vlees uit de prooi en zwemt dan vliegensvlug weg, alsof er meteen plaats moet worden gemaakt voor soortgenoten.

Zijn piranha’s vraatzuchtig?

Over de vraatzucht van piranha's zijn de meningen verdeeld. Volgens velen heeft de piranha vooral last van een slecht imago. Bioloog Conniff beschouwt ze veeleer als schuwe vissen. Je kunt je hand gewoon in het water steken zonder bang te hoeven zijn dat er binnen een minuut alleen botjes van overblijven, aldus de bioloog. Veel aquariumhouders zijn dezelfde mening toegedaan. Zelfs als het gaat om de (gevaarlijke) roodbuikpiranha.

Buit

Piranha’s zijn vooral te vinden in melkachtige en dus sedimentrijke rivieren. In deze troebele wateren kunnen ze makkelijker vanuit een hinderlaag de rustig rondzwemmende vissen de stuipen op het lijf jagen. Vissen die tot op de graat worden opgegeten voordat ze zich realiseren wat er aan de hand is. In de droge tijd is er minder buit en wagen piranha’s zich zelfs aan kannibalisme.

Hardnekkige angst voor piranha’s

Piranha’s kunnen mens en dier binnen luttele minuten tot op het bot afkluiven. Daar staat tegenover dat de indianen in het Amazonegebied regelmatig tussen de piranha’s zwemmen zonder dat er akelige dingen gebeuren. Waar komt die tomeloze angst voor deze vissen dan vandaan? De vrees is niet helemaal onterecht. Veel biologen, onder wie Dominique Roumet verbonden aan de Aliotis Aquariums de Sologne, vinden dat zwemmen tussen piranha’s volstrekte waaghalzerij is. Hij beschouwt deze vissen als onvoorspelbaar en bloeddorstig. Feit is dat piranha’s worden aangetrokken door bloed, zoals ook haaien en krokodillen. Ook de aquariumhouders zouden daar niet te lichtzinnig over mogen denken.

Zuid-Amerika

In de aquaria van de grote dierentuinen krijgen piranha’s kadavers te eten. Zodra er bij de prooi, die door de piranha's aanvankelijk wordt genegeerd, wat bloed in het water wordt gegoten, veranderen deze vissen in heuse vreetmachines die het kadaver in een oogwenk tot op het bot kaalvreten. Wellicht zijn veel verhalen uit heden en verleden overtrokken. Wie op vakantie gaat naar Zuid-Amerika en de Discovery Channel-held wil uithangen door tijdens een uitstapje in een rivier met piranha’s te zwemmen, kan echter beter geen wondje aan zijn vinger of been hebben. Nog beter is het om het zekere voor het onzekere te nemen en voor het zwembad in het hotel te kiezen.

Lees verder

• De sidderaal – een levende accu
• Was de Tyrannosaurus rex een jager of een aaseter?
• Barracuda’s (Sphyraenidae) – tijgers van de wereldzeeën
• Wie is bang voor de huisspin?
• Hoe gevaarlijk is de vampiervleermuis?