Hoe gevaarlijk is de vampiervleermuis?

De Zuid-Amerikaanse vampiervleermuis is een meedogenloze predator. Gewapend met zijn warmtegevoelige neus en messcherpe tanden gaat hij op rooftocht. Hij moet wel, want hij sterft als hij twee nachten geen bloed heeft gedronken. Voordat de zon opkomt is hij weer verdwenen in zijn duistere onderwereld en heeft hij een spoor van dood en verderf achtergelaten. Ook mensen worden aangevallen, als de gelegenheid zich voordoet. De vampiervleermuis komt in Nederland niet voor. Door de klimaatverandering, en als gevolg daarvan de biologische verschuivingen, zou de vampiervleermuis in de toekomst ook in Europa kunnen leven.

Inhoud

• In het holst van de nacht
• Hondsdolheid
• Soorten vampiervleermuizen
• Mensenbloed
• Het hol van de vampiervleermuis
• Rooftocht
• Is de vampiervleermuis gevaarlijk voor de mens?
• Komt de vampiervleermuis in Nederland voor?

In het holst van de nacht

Nietsvermoedend ligt de koe in het gras, terwijl de vampiervleermuis geruisloos naar haar toe kruipt en al snuffelend een goed plekje zoekt om in te bijten, meestal boven de hoef. De vleermuis steekt zijn tong tussen het haar van de koe en likt het nat, waarna hij het natte haar met zijn schaarachtige hoektanden afsnijdt.

Bloed
Met zijn messcherpe tanden maakt de vampiervleermuis een sneetje in de huid. De koe merkt dat niet eens. Het bloed sijpelt in de bek van de vleermuis, die tegelijk met zijn tong over de wond likt en er een antistollingsstof (draculine) in aanbrengt, zodat het bloed nog heel lang blijft vloeien.

Hondsdolheid

Dat is zo ongeveer de dagelijkse realiteit in Zuid-Amerika. De vampiervleermuis drinkt het bloed van zijn prooi zonder dat die iets merkt. Meestal kiest hij groot vee uit, zoals koeien en tapirs (planteneters). Laagvliegend zoekt hij zijn prooien. Jaarlijks moet veel vee eraan geloven. In economisch opzicht vormt de vampiervleermuis dus een gevaar. Maar ook de volksgezondheid is in het geding, want deze vleermuizen brengen de levensgevaarlijke ziekte hondsdolheid over.

Soorten vampiervleermuizen

De vampiervleermuis is tussen de 7 en 10 centimeter lang, heeft een spanwijdte van 30 tot 35 centimeter en weegt tussen de 20 en 50 gram. Hij voedt zich met vers bloed, slaapt ongeveer 19 uur per etmaal en wordt zo'n 10 jaar (in het wild). Per keer drinkt de vampiervleermuis ongeveer 30 tot 40 milliliter bloed. Er zijn wel duizend vleermuissoorten, waaronder slechts drie echte vampiers.

Mensenbloed

Alleen de gewone vampiervleermuis, de Desmodus rotundus, heeft het ook op het bloed van de mens voorzien. De twee andere vampiersoorten zijn de ruigpootvampier (Diphylla ecaudata) en de witvleugelvampier (Diaemus youngi). Ze komen echter alleen in Midden- en Zuid-Amerika voor, zoals in Mexico, Brazilië en Argentinië. Ook is er nog een soort die de Zuid-Amerikaanse spookvampier wordt genoemd. Hij heeft een spanwijdte van 1 meter en voedt zich met knaagdieren en andere vleermuizen. De Desmodus rotondus, die dus mensenbloed drinkt, komt trouwens ook voor op enkele Caribische eilanden, waaronder Margarita en Trinidad.

Het hol van de vampiervleermuis

Zoals de gewone vleermuis mijdt de vampiervleermuis zonlicht en geeft de voorkeur aan donkere plaatsen, zoals grotten. ’s Nachts kruipen ze allemaal luidruchtig bij elkaar in hun holen die naar uitwerpselen stinken. In een grot met gewone vleermuizen hangt de vampiervleermuis altijd aan de hoogste plaats. In deze holen worden ook de jongen geboren. In het begin drinken ze melk, maar al snel gaan ze over op bloed dat de moeder uitbraakt.

Rooftocht

Zoals gezegd drinkt een volwassen vampiervleermuis ongeveer 30 milliliter bloed per nacht (maaltijd), waardoor zijn lichaamsgewicht tijdelijk bijna verdubbelt. Soms zit hij zo onder het bloed dat hij een tijdje niet kan vliegen. De vleermuizen kiezen vaak elke nacht voor hetzelfde slachtoffer. Ze sporen die op met hun ultragevoelige oren: echopeilingen met behulp van pieptonen die ze zelf opvangen. Ook herkennen ze hun prooi aan de geur van hun eigen urine die ze de vorige nacht hebben achtergelaten. De vampiervleermuis heeft het vooral voorzien op het bloed van runderen, geiten en varkens, maar ook andere zoogdieren vallen geregeld ten prooi.

Bloedarmoede
Veel vleermuizen laven zich telkens aan dezelfde wonden, waardoor de betreffende koeien en ander vee aan bloedarmoede gaan lijden, bezaaid zijn met zwerende wonden en daar uiteindelijk aan sterven. In Zuid-Amerika gaan jaarlijks ruim honderdduizend stuks vee dood aan hondsdolheid die door de vampiervleermuis wordt overgebracht. In economisch opzicht zijn de gevolgen van de bloeddorst van deze vleermuis dus groot.

Is de vampiervleermuis gevaarlijk voor de mens?

Een vampiervleermuis die een mens aanvalt, heeft het voorzien op de neus, de oren en de lippen. Dat de mens niet gespaard wordt, bleek in 1991, in de Braziliaanse stad Apano. Het voorval haalde de media en heeft de discussie doen oplaaien over de gevolgen van het menselijk ingrijpen in de natuur. Door de houtkap werden vampiervleermuizen uit hun grotten verdreven. Honderden vleermuizen vlogen toen de huizen van Apano binnen, omdat ze op zoek waren naar bloed. Het gevolg was een ernstige epidemie van hondsdolheid.

Komt de vampiervleermuis in Nederland voor?

In Nederland komt deze vleemuissoort niet voor. En in de rest van Europa evenmin. Maar met de huidige klimaatverandering en het internationaal transport (containerschepen) vinden er ook in biologisch opzicht veel verschuivingen plaats. Denk maar aan de verspreiding van de dodelijke zwarte weduwe, maar recentelijk ook de Braziliaanse zwerfspin, beide gevaarlijke spinnen die inheems zijn in Amerika maar die inmiddels ook in Europa zijn opgedoken. Of de vampiervleermuis hier een plekje weet te vinden, zou wel eens van toevallige factoren kunnen afhangen.

Lees verder

• De tomeloze vraatzucht van piranha's
• De sidderaal – een levende accu
• De bliksemsnelle gabonadder
• Braziliaanse zwerfspinnen in aantocht
• De onverzadigbare malariamug