De sidderaal – een levende accu

De sidderaal – een levende accu De dodelijke sidderaal laat niet met zich sollen. Deze Zuid-Amerikaanse zoetwatervis steekt regelmatig zijn kop uit het water om lucht te happen. Samen met de piranha is hij heer en meester in het stroomgebied van de Amazone en Orinoco. Met stroomstoten van gemiddeld 600 volt doodt hij zijn prooi. Het voltage is voldoende om zelfs een koe of een paard te bedwelmen. De organen die elektriciteit opwekken bevinden zich in de staart. De lage spanning fungeert als een radar waarmee de sidderaal zijn weg vindt en zijn prooi opspoort in donkere, troebele wateren. Deze nogal chagrijnig kijkende vis is solitair en onverdraagzaam van aard. In Zuid-Amerika schijnt de sidderaal een lekkernij te zijn.

Inhoud


Leefwijze van de sidderaal

De sidderaal (Electrophorus electricus) is geen snelle vis. Meestal ligt hij roerloos in de schaduwrijke, lage rivierkommen en in de modderige, ondiepe meanders van zowel de Amazone als de Orinoco en hun zijrivieren, waar hij heer en meester is, zoals ook de piranha. Met zijn krachtige, traag zwiepende staartvin beweegt hij zich majestueus door het water. De sidderaal is olijfbruin, kan ruim twee meter lang worden en heeft een staart die ongeveer driekwart van zijn lijf in beslag neemt.

Sidderaal (<I>Electrophorus electricus</I>) / Bron: Stan Shebs, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Sidderaal (Electrophorus electricus) / Bron: Stan Shebs, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Bijna blind

Hoewel de sidderaal een vis is, moet hij af en toe boven water komen om lucht te happen, aangezien het modderige, donkere water in zijn territorium dikwijls te weinig zuurstof bevat. Zijn respiratiesysteem is hierop aangepast. De praktisch blinde sidderaal heeft geen rugvin, wel een aarsvin die aan de onderkant van zijn lijf een lange vinzoom vormt en naadloos overgaat in de borstvin. Sommige sidderalen – ze hebben een stompe kop en een massief lijf – kunnen wel twintig kilo of nog zwaarder worden.

Leefgebied

De sidderaal komt alleen in Zuid-Amerika voor, hoofdzakelijk in het lagere stroomgebied van het Amazonebekken. Ook de Orinoco beschouwt hij als zijn territorium, net als de ondiepe wateren in Guyana. Hoewel de sidderaal in deze contreien niet zeldzaam is, wordt zijn habitat toch op sluipende wijze bedreigd door ontbossing, waterverontreiniging, pesticiden en de legale en illegale houthandel.

Voedsel en voortplanting

De sidderaal steekt geregeld zijn kop boven het doorgaans zuurstofarme water om te 'ademen'. Overigens haalt hij 'in normale doen' ongeveer tachtig procent van de benodigde zuurstof uit de lucht. Hij zal dus doodgaan als hij om de een of andere reden niet aan het wateroppervlak kan komen. De prooi van de sidderaal bestaat voornamelijk uit vis. Alleen jonge sidderalen verorberen ook ongewervelde dieren die op de rivierbodem leven. Met zijn elektrische sensoren wordt de sidderaal spiercontracties gewaar bij bewegende maar ook niet-bewegende prooien. Bij alle levende wezens veroorzaken de spieren immers elektrische potentiaalverschillen. Ook de spiertonus (in rust) is daaraan onderhevig. Vervolgens verlamt hij zijn prooi met enkele stroomstoten, waarna hij de vis in één hap doorslikt.

Sidderaal (<I>Electrophorus electricus</I>) / Bron: Steven G. Johnson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Sidderaal (Electrophorus electricus) / Bron: Steven G. Johnson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Territorium
Vreemd genoeg is er nog weinig bekend over de voortplanting van de sidderaal. In elk geval verlaten deze vissen in bepaalde perioden hun territorium om te paaien en komt het vrouwtje een tijdje later met haar kroost terug. Het vermoeden bestaat dat sidderalen met behulp van stroomstootjes soortgenoten 'aftasten' en aldus weten of ze met het andere geslacht te maken hebben en of de bereidheid om te paren aanwezig is. De stroomstoten die hij afgeeft tijdens het jagen, of als hij zich bedreigd voelt, kunnen dodelijk zijn voor de mens (hartstilstand).

Hoe produceert de sidderaal elektriciteit?

Een volwassen sidderaal uit het Amazonegebied kan stroomstoten opwekken tot 650 volt bij een stroomsterkte van om en nabij de 1 ampère (750 watt). De in 2019 ontdekte Electrophorus voltai produceert daarentegen een voltage van 860 volt, het maximale voltage dat bij een sidderaal is gemeten. De stroomsterkte is echter bij alle soorten relatief laag. De spanning wekt de sidderaal op met gestapelde elektrische cellen, ook wel electroblasten genoemd, die uit spierweefsel zijn geëvolueerd. Elke cel – electroplaatje – in de lange staart produceert ongeveer 0,15 volt. Een volwassen sidderaal heeft er duizenden tot wel 10.000 van in zijn staart.

Spanningspotentiaal
Alle spiercellen – en zenuwcellen – van levende wezens wekken bij contractie en in rust (spiertonus) een elektrisch spanningspotentiaal op. Miljoenen jaren geleden heeft de evolutie het zo geregeld dat bij bepaalde vissen, zoals de sidderaal, spiercellen werden omgevormd tot elektrische cellen (elektrocyten). Het lichaam van de sidderaal functioneert dus feitelijk als een soort batterij of accu.

Sidderrog / Bron: Philippe Guillaume, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)Sidderrog / Bron: Philippe Guillaume, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)

Belangrijke kenmerken van de sidderaal

Voor alle duidelijkheid: de sidderaal is geen aal of paling, en hij is er ook geen familie van. Hij heeft alleen een aalachtig lichaam. De Electrophorus electricus is verwant aan de mesaal. Alle vissen uit deze familie gebruiken bio-elektriciteit om te overleven.
  • Lengte: 1 – 2,5 m.
  • Gewicht: tot 20 kg en meer. De 'elektrische' staart vormt ruim de helft van zijn totale lichaamsgewicht.
  • Leefgebied: Amazonebekken (midden- en benedenloop). Orinoco, rivieren in Guyana.
  • Voedsel: vissen, kikkers, weekdieren op de rivierbodem.
  • Gedrag: solitair, onverdraagzaam.
  • Leeftijd: waarschijnlijk kunnen ze wel 80 jaar worden.

Andere 'elektrische' vissen

De sidderaal (geslacht: Elektrophorus) behoort tot de familie van de mesalen (geslacht: Gymnotus). De sidderaal mag zich de langste vis uit die familie noemen. Alle soorten van deze familie gebruiken bio-elektriciteit voor de jacht, de communicatie en de navigatie.

Sdderrog en -meerval
Er zijn echter ook sidderroggen en siddermeervallen die volgens hetzelfde principe jagen, maar waarvan de stroomstoten beduidend minder krachtig zijn dan die van de sidderaal. De Electrophorus electricus en de in 2019 ontdekte Electrophorus voltai mogen met recht de meest tot de verbeelding sprekende en voor de mens gevaarlijkste elektrische vissen worden genoemd. Opmerkelijk is bovendien dat de 'elektrische organen' van de sidderaal meer dan de helft van het totale lichaamsgewicht uitmaken.

Lees verder

© 2015 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De sidderaal, een dodelijke visDe sidderaal is een diersoort die voornamelijk voorkomt in modderpoelen in Zuid-Amerika. De vis is bijzonder, want hij d…
Vissoorten: De bittervoornDe bittervoorn, een van de kleinste karperachtigen in de Europese wateren. De vis heeft een gemiddelde lengte van 5 tot…
Diersoort: WalrusDiersoort: WalrusWalrussen zijn onderverdeeld in 3 soorten namelijk de: Atlantische, Laptewseewalrus en de Pacifische. De soorten walruss…
De wasbeer, een gemaskerde bandietDe wasbeer, een gemaskerde bandietDe wasbeer is vanwege zijn opvallende uiterlijk snel herkenbaar. De zwarte vacht rondom de ogen met en witte vacht erbov…

Nautilus – inktvis met uitwendige schelpNautilus – inktvis met uitwendige schelpDe nautilus is een schelpdier dat een prachtige schelp vormt. Het huis van de inktvis is spiraalvormig gedraaid en aan d…
Een steur in je vijverEen steur in je vijverSteuren zijn enorm populair om in de vijver te houden, je komt ze daardoor ook regelmatig tegen in een tuincentrum, vijv…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Steven G. Johnson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • http://www.npowetenschap.nl/nieuws/artikelen/2014/December/Sidderaal-zet-zijn-taser-slim-in..html
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Sidderaal
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Mesalen
  • https://nos.nl/artikel/2301232-nieuwe-sidderaalsoort-geeft-sterkste-stroomstoot-van-allemaal.html
  • Afbeelding bron 1: Stan Shebs, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 2: Steven G. Johnson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Philippe Guillaume, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 26-04-2024
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Vissen
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.