Barracuda’s (Sphyraenidae) – tijgers van de wereldzeeën

Met barracuda’s valt niet te spotten. Als groep schieten deze gestroomlijnde jagers van de zee in perfecte harmonie door het water naar hun prooi. De precisie waarmee ze dat doen is bijna angstaanjagend. Barracuda's zijn dan ook gevreesd in de tropische wateren. Hun tanden zijn zo scherp als dolken. De grotere soorten kunnen wel twee meter lang worden en bij een duiker met gemak een been afbijten. Niet voor niets noemt men ze ‘tijgers van de wereldzeeën’. Hoewel ze vaak in groepen opereren, leven de volwassen exemplaren van de grotere soorten ook solitair. Barracuda’s (Sphyraenidae) zijn hoofdzakelijk te vinden in tropische wateren. De Europese barracuda (Sphyraena sphyraena) komt in de Middellandse Zee en de oostelijke contreien van de Atlantische Ocean voor en is eveneens een geduchte jager.

Inhoud

• Taxonomische indeling van barracuda’s (Sphyraenidae)
• Kenmerken van barracuda’s
• Tanden
• Lijf en vinnen
• Lengte
• Leefwijze
• Voedsel en jacht
• Voortplanting van de barracuda (Sphyraenidae)
• Verspreiding
• Barracuda’s en de mens
• Soorten
• Grote barracuda (Sphyraena barracuda)
• Europese barracuda of zeesnoek (Sphyraena sphyraena of vulgaris)

Taxonomische indeling van barracuda’s (Sphyraenidae)

Barracuda’s zijn roofvissen en behoren tot de klasse van de Actinopterygii (straalvinnigen), de orde van de Perciformes (baarsachtigen), de familie van de Sphyraenidae (barracuda's) en het geslacht Sphyraena, tevens het enige geslacht met 18 soorten. De orde van de Perciformes (baarsachtigen) telt echter 150 families met in totaal ongeveer 8000 soorten.

Kenmerken van barracuda’s

Het woord sphyraena is afkomstig uit het Grieks en betekent zoveel als ‘hamer’. Ook het begrip 'spijker' is erin vervat, waardoor men het woord barracuda vrij vertaald zou kunnen duiden als ‘spijkerhard’. Dat dekt in elk geval de lading inzake het staalharde lijf van de barracuda. Het woord 'barracuda’ is afkomstig uit het Spaans en betekent ‘tanden die naar voren steken’. Wie de fysieke kenmerken van barracuda’s nader beschouwt, zal zich beslist kunnen vinden in de bovengenoemde begrippen. De Europese barracuda wordt ook wel zeesnoek genoemd, omdat hij lijkt op de zoetwatersnoek. Barracuda’s zijn er echter niet aan verwant.

Tanden

De meest opvallende kenmerken van barracuda's zijn de dolkvormige en naar voren stekende tanden in een zeer sterke onderkaak die langer is dan de bovenkaak. In de kaken bevindt zich een rij kleine tanden die zo scherp zijn als scheermessen. Ernaast, aan de binnenzijde, zijn de tanden groter en dolkachtig van vorm.

Lijf en vinnen

Barracuda’s hebben verfijnde schubben op een torpedovormig lijf. De staart is gelobd en de rugvinnen liggen ver uit elkaar. Dankzij de torpedovorm is de barracuda uitermate geschikt voor bliksemsnelle aanvallen. De staartvin is breed en krachtig. Het lijf van de verschillende soorten is veelal groenachtig met een zilveren glans en vertoont meestal her en der donkere vlekken of strepen. Verder heeft de barracuda twee buikvinnen, twee borstvinnen en een aarsvin.

Lengte

De lengte van barracuda’s varieert van ongeveer 50 centimeter tot bijna drie meter. De grote barracuda (Sphyraena barracuda) wordt gemiddeld anderhalf tot twee meter lang, kan wel 50 kilo wegen en is het meest gevreesd om zijn agressiviteit. Een volwassen Europese barracuda (Sphyraena sphyraena) is gemiddeld ruim een halve meter lang. Er zijn echter exemplaren aangetroffen van anderhalve meter.

Leefwijze

Barracuda’s leven in de tropische en subtropische wateren. Ze houden zich graag op bij riffen en koraalbanken. Doorgaans opereren ze in scholen, zoals de eveneens vraatzuchtige piranha’s in de Amazonerivieren. De kleine soorten of jonge barracuda’s, die in scholen jagen, zijn dicht bij de kust te vinden, in relatief ondiep water met een zanderige of begroeide bodem. De scholen bestaan vaak uit honderden exemplaren, vooral aan de zeezijde van koraalriffen. Grote, volwassen barracuda's zijn in veel gevallen solitair en verkiezen de diepere wateren. Ze komen alleen dichter aan de oppervlakte bij stormachtig weer en troebel water.

Voedsel en jacht

De vraatzucht van de onberekenbare barracuda is spreekwoordelijk. Hij eet alles wat voor zijn bek opduikt, inclusief de jongen van zijn soort. Bij stormachtig weer, en als de zee troebel is, verschijnen barracuda's dikwijls aan het wateroppervlak. De reden daarvan is dat deze roofvissen in troebel water beter zien dan hun prooi. Dat vergemakkelijkt de jacht. Als stormrammen flitsen ze op hun prooien af en bijten ze meestal eerst in twee stukken met hun vlijmscherpe tandenrijen alvorens ze te verschransen.

Giftige prooivissen
Hun prooi omvat bijna alle mogelijke soorten vissen. Barracuda's zijn beslist niet kieskeurig. De meeste soorten jagen in scholen en hebben het voorzien op prooi die eveneens in scholen rondzwemt. Als wolven van de zee drijven ze hun prooi op, alweer om de jacht eenvoudiger te maken. Daarbij moeten de zwakste en tevens traagste vissen het ontgelden. De barracuda staat erom bekend dat hij niet bepaald eetbaar is, doorgaans omdat deze roofvis ook jacht maakt op giftige prooivissen. Dat geldt met name voor de grote barracuda (Sphyraena barracuda). Indien het een soort betreft die giftige prooivissen met rust laat, is de barracuda wel degelijk een vis die in veel restaurants op de menukaart staat.

Voortplanting van de barracuda (Sphyraenidae)

De grote, volwassen barracuda’s, ook wel 'tijgers van de wereldzeeën' genoemd, zijn solitaire jagers in de veelal diepere wateren. In de paartijd komen ze echter samen. Jongen die net uit het ei zijn verschenen, beginnen vrijwel meteen te jagen op kreeftjes en andere kleine prooidiertjes, dicht bij de kust. Vooral in hun eerste jaar. De Europese barracuda (Sphyraena sphyraena) paart van april tot in september in de Middellandse Zee en Atlantische Oceaan (oostelijk deel).

Verspreiding

Barracuda’s komen in alle tropische en subtropische wateren voor. Ze worden met name aangetrokken door koraalriffen en grillige bodems. In het Caribisch gebied leven de veelal solitaire soorten. In de Indische Oceaan zijn daarentegen barracudasoorten te vinden die in grote scholen van honderden exemplaren leven. Barracuda's zijn als soort niet bedreigd en hebben geen economisch nut. Ze zijn een geliefd vangstobject bij sportvissers, met name de grote barracuda. Bij overbevissing kan de barracuda het echter moeilijk krijgen in zijn voortbestaan. Daarnaast wordt er vooral gejaagd op de Europese barracuda.

Barracuda’s en de mens

Ondanks het feit dat enge verhalen over de 'tijgers van de wereldzeeën' dikwijls overdreven zijn, komt het voor dat mensen bedreigd worden door barracuda’s. Vooral zwemmers zodra ze zonder zich daarvan bewust te zijn naar een school barracuda's toezwemmen of wanneer duiker en barracuda in elkaars vaarwater komen bij objecten op de zeebodem. Een typisch trekje van een nieuwsgierige barracuda is dat hij rondjes zwemt om de duiker heen en al zijn bewegingen nauwlettend in de gaten houdt.

Paniek
Haastige of paniekerige bewegingen en klotsend water wekken het jachtinstinct nog meer op. Dit soort situaties lokt vaak een aanval uit, omdat de barracuda denkt met een prooidier te maken te hebben. Een ander typisch kenmerk is dat barracuda’s worden aangetrokken door de kleur geel, vaak gebruikt door sportvissers om ze te vangen. Wanneer een barracuda bijt, zal de verwonding vrijwel altijd ernstig zijn door de scheermesachtige tanden.

Soorten

De barracuda behoort tot de familie van de Sphyraenidae (barracuda's) met slechts één geslacht (Sphyraena) dat 18 soorten telt. Enkele van de bekendste soorten zijn de grote barracuda (Sphyraena barracuda) en de Europese barracuda (Sphyraena sphyraena) of zeesnoek.

Grote barracuda (Sphyraena barracuda)

Deze barracudasoort, een zout- en brakwatervis, komt voor in de Atlantische Oceaan, waaronder de Cariben, maar ook in de Grote en Indische Oceaan. Hij is voornamelijk te vinden tot op een waterdiepte van 100 meter en rond koraalriffen. Hij wordt ongeveer 1,5 meter lang. Er zijn echter exemplaren gevangen met een lengte van ruim 2,5 meter. De grote barracuda kan 50 kilo zwaar worden. Naast de algemene kenmerken van de barracuda vertoont de Sphyraena barracuda verticale strepen op het zilverachtige lijf. Weinig vissen zijn deze vraatzuchtige jager te groot. Hij jaagt hoofdzakelijk tussen scholen prooivissen om de jacht te vergemakkelijken.

Europese barracuda of zeesnoek (Sphyraena sphyraena of vulgaris)

Deze barracudasoort is niet verwant aan de zoetwatersnoek, al doet de naam anders vermoeden. De Europese barracuda jaagt in scholen en treft men aan in de Middellandse Zee en het oostelijk deel van de Atlantische Oceaan, ofwel in de tropische en subtropische wateren van de Golf van Biskaje tot de Canarische Eilanden, de Azoren, de Angolese kust, maar ook bij Bermuda en in de Braziliaanse wateren. De Europese barracuda is in de hele Middellandse Zee te vinden, tot in de Rode Zee toe. In de Noordzee komt de Europese barracuda nog niet voor. Deze barracudasoort gaat ’s nachts op zoek naar prooi.

Sardinevissers
Er wordt gejaagd op de Europese zeesnoek. De jongen komen vaak als bijvangst in de netten van sardinevissers terecht. Een typisch kenmerk van de Europese barracuda is de donkere bovenkant van het lijf en de zilverachtige onderkant met vaak een gelige rand aan de zijkanten. Een volwassen Sphyraena sphyraena wordt ongeveer een halve meter lang en weegt zo'n 6 kilo,

Lees verder

• De tomeloze vraatzucht van piranha's
• De sidderaal – een levende accu
• De tijgerhaai (Galeocerdo cuvier) – een gevaarlijke jager
• Bedreigd door een haai – wat moet je (niet) doen?
• Het spookachtige zeepaardje (Hippocampus)