Wat ziet een paard?

Een paard heeft de grootste ogen van het hele dierenrijk. Wat het dier daar mee ziet, heeft invloed op zijn gedrag. Het zicht van het paard heeft daarom invloed op hoe wij het beste met het paard om gaan. Als paardenliefhebber is het daarom interessant om te weten hoe en wat zij zien.

Inhoud

• Gezichtsveld
• Monoculair & binoculair
• Gegevensuitwisseling
• Kleuren
• Corpora Nigra
• Scherpte
• Gevolgen voor de paardeneigenaar

Gezichtsveld

De ogen van het paard zitten aan de zijkant van zijn hoofd. Daardoor kan het paard voor een groot deel zien wat er aan de zijkant gebeurt. Dit zicht aan de zijkant wordt nog vergroot door de vorm de pupil: een horizontale spleet. Dit wordt een panoramische blik genoemd. Het paard heeft een veel bredere blik dan de mens, maar wel wat minder hoog. Het kan niet helemaal 360 graden in het rond kijken, maar wel bijna. Voor en tussen zijn ogen en achter zich zijn blinde vlekken. Voor de rest kan het paard bijna helemaal om zich heen zien zonder zijn hoofd te bewegen. In het wild is dit een belangrijk verdedigingsmechanisme.

Monoculair & binoculair

Het grootste gedeelte van de blik van het paard ziet het met één oog. Dit wordt monoculair genoemd. Een paard ziet monoculair aan de zijkant. Dat betekent dat hij daar tweedimensionaal ziet en daar geen diepte kan zien. Alleen over zijn neus naar beneden kan hij met twee ogen (binoculair) kijken. Daar ziet hij ook diepte. Een paard moet zijn neus omhoog doen om voor zich uit te kunnen kijken. Het binoculaire zicht is dus maar een klein gedeelte van het totale zicht. De mensen ziet voor een groter deel diepte omdat die met twee ogen vooruit kijkt. Het paard kan monoculair en binoculair zicht niet goed tegelijk gebruiken. Wanneer het paard zich concentreert kijkt hij binoculair. Wanneer een paard graast, houdt hij de omgeving goed in de gaten met het zicht aan de zijkant en kijkt hij dus monoculair.

Gegevensuitwisseling

Een gevolg van het monoculaire zicht en de plaatsing van de ogen aan de zijkant van het hoofd is dat het paard met beide ogen andere dingen ziet. Dat wordt vaak als reden aangenomen waarom het paard op de heenweg van iets schrikt en op de terugweg ook. Wat vaak wordt gedacht is dat er geen gegevens tussen beide ogen worden uitgewisseld bij een paard. Bij een mens is dit wel het geval. Als u met één oog iets ziet, herkent u dit ook wanneer u het met het andere oog ziet. Uit onderzoek is gebleken dat dit bij paarden ook het geval is. Waarom dan de schrikreactie op de terugweg? Wellicht omdat het voorwerp nog steeds eng is en vanuit een andere perspectief wordt gezien, namelijk de andere kant.

Kleuren

Een paard kan kleur zien, maar niet zo veel als een mens. Een mens heeft drie soorten kegeltjes waarmee verschillende golflengtes op worden gevangen. Een paard heeft twee typen kegeltjes om kleuren te zien. Hij ziet daarmee, blauw, geel, wit en grauw. Groen en rood zijn erg slecht van elkaar te onderscheiden voor een paard. Hij ziet dus als het ware als een kleurenblind persoon.

Corpora Nigra

Een paard heeft in zijn oog een soort gekarteld gordijntje. Dit is de Corpora Nigra. Waarschijnlijk dient dit als een soort zonnebril voor de lens, maar dat is niet zeker.

Scherpte

Een paard ziet minder scherp dan wij. Wat wij op 40 meter afstand nog scherp kunnen zien, ziet een paard op 20 meter afstand nog net scherp. Een paard is dus meer bijziend dan een mens. Waarschijnlijk is het ook zo dat paarden die veel op stal staan bijziender zijn dan paarden op een wei. Hoe verder een paard kan kijken op de wei hoe meer verziend hij is.
Het beeld van de mens stelt zich scherp op één punt in het midden van het beeld en past de scherpte aan de afstand aan. Onderzoek door een Australische universiteit heeft uitgewezen dat het paard zijn blik nauwelijks scherp kan stellen. Hij heeft min of meer een vaste focus. Het paard ziet in een min of meer horizontale lijn scherp. Verder naar achteren toe wordt het beeld steeds waziger. Het paard moet het dus niet hebben van scherp zicht.

Gehoor

Paarden gaan dan ook niet alleen op hun zicht af, maar ook op wat ze horen. Een paard zal lichaamstaal eerder herkennen aan patronen dan aan details. Ondanks dat het paard weinig details ziet, kan het kleine bewegingen wel van heel ver zien. Dit komt omdat het oog van het paard voor een groot deel is opgebouwd uit bewegingsreceptoren. Zijn gehoor helpt hierbij, want een paard hoort veel beter dan wij. Samen is dit een sterk duo voor het opsporen van eventuele roofdieren.

Hoofdbewegingen

Wanneer een paard iets scherp wil zien, beweegt hij zijn hoofd omhoog en omlaag. Waarschijnlijk is dit zodat het paard het van meerdere kanten ziet. Zijn binoculaire blikveld is tenslotte maar klein. Door zijn hoofd te bewegen krijgt het paard een goed totaalplaatje van een voorwerp.

Donker

In het donker en de schemering kunnen paarden beter zien dan mensen. Het duurt wel langer dan bij een mens voordat de ogen zich aan het donker hebben aangepast. Met een buitenrit in het donker, kan het paard beter de weg vinden dan wij.

Gevolgen voor de paardeneigenaar

Duidelijk mag zijn dat een paard heel anders kijkt dan een mens. Het is zinvol om hier als ruiter rekening mee te houden.

Springen

Wanneer we bijvoorbeeld gaan springen dan ligt de focus van de ruiter op de hindernis. Het paard heeft een veel bredere blik en daarmee is de verleiding ook groter om langs de hindernis te gaan. Van een afstand kan het paard de hindernis nog scherp zijn. Vaak tilt hij zijn hoofd op om de hindernis goed te kunnen zien en de afstand in te kunnen schatten. Over zijn neus heen ziet hij namelijk diepte en ziet hij scherp. Wanneer hij 3 meter van de hindernis af is, ziet hij deze echter niet meer scherp. Wanneer het paard 2 meter voor de hindernis is, kan hij niet meer precies inschatten wat de afstand tot de hindernis is. Het paard springt de hindernis dus blind en op gevoel. Het paard moet helemaal vertrouwen op zijn eigen inschatting en die van de ruiter. Zeker wanneer het paard de hindernis voor de eerste keer ziet. Een goede relatie tussen paard en ruiter is daarom van groot belang bij het springen. Het is ook belangrijk dat de ruiter het paard helpt om goed bij de hindernis uit te komen door de passen te verkorten of te verlengen omdat het paard dit zelf op het laatste moment niet meer scherp kan zien.

De kleuren die een paard ziet hebben ook gevolgen voor de prestaties van het paard tijdens springen. Uit onderzoek is gebleken dat paarden hindernissen met contrasterende kleuren beter springen dan een hindernis in één lichte of donkere kleur. Pasteltinten vallen niet zo op voor een paard en glanzende balken zijn in zonlicht ook slecht te zien voor een paard.

Dressuur

Voor dressuur rijden zijn er ook gevolgen. Het paard kan de benen en armen van de ruiter zien, maar de rest van de ruiter niet. Wanneer een paard nageeflijk loopt ziet hij alleen de grond voor zijn benen, maar voor zich helemaal niets. Wanneer een paard met het hoofd achter de loodlijn wordt gereden ziet het helemaal weinig. Voor de ruiter is dit een voordeel waar het gaat om gehoorzaamheid. Het paard is minder snel afgeleid omdat hij minder ziet. Voor het paard vraagt dit veel vertrouwen in de ruiter.

Mennen

Menners passen deze zichtvermindering toe door oogkleppen te gebruiken. Het monoculaire zicht van het paard is dan weg waardoor het paard van minder dingen schrikt. Het heeft alleen het scherpe zicht voor zich wat de concentratie ten goede komt. Ook hierbij is het van belang dat het paard de menner vertrouwt, anders kan het juist meer gestrest raken van het mindere zicht.

Hoe handelen?

Als ruiter of menner is het goed om hier rekening te houden met het zicht van het paard. Probeer steeds in te schatten wat de oorzaak is van een probleem. Straf een paard niet zomaar als hij een hindernis weigert. Dit kan komen door de verleiding om erlangs te gaan of door het verkeerd inschatten van de afstand. Rij een paard niet te rond, want dan kan hij de afstand tot de hindernis niet goed inschatten. Straf een paard niet af wanneer hij niet nageeflijk loopt, maar bouw eerst aan vertrouwen in de ruiter zodat hij kan ontspannen. Bouw vertrouwen op door het paard aan allerlei voorwerpen en dingen te laten wennen. Geef een paard de tijd om enge dingen van alle kanten te bekijken.

Als ruiter of menner hebben we de verantwoordelijkheid voor het paard. Een paard kan prima functioneren bij minder zicht, maar dan moet de ruiter wel nauwkeurig sturen en een betrouwbare leider zijn voor het paard!

Lees verder

• Wat hoort een paard?
• Wat ruikt een paard?
• Wat voelt een paard?
• Wat proeft een paard?
• Gangenpaarden: comfortabel paardrijden!