Gangenpaarden: comfortabel paardrijden!

Het doorsnee rijpaard heeft drie basisgangen. Er zijn echter diverse paardenrassen die een vierde of zelfs nog een vijfde gang hebben. Dit worden ook wel gangenpaarden genoemd. Waarom zien we deze paarden niet zo vaak? Welke extra gangen zijn er zoal? Rijdt dit prettig of juist niet? U leest het hier allemaal.

De basisgangen

De meeste paarden hebben als basisgangen stap, draf en galop.

Stap is een rustige viertaktbeweging zonder zweefmoment. Er zijn tijdens de beweging altijd 2 of 3 benen aan de grond. De beweging van de stap is heel makkelijk te volgen door de ruiter.
De draf is een tweetaktbeweging met zweefmoment. Hierbij bewegen steeds de twee benen die diagonaal tegenover elkaar liggen tegelijk; bijvoorbeeld linksachter en rechtsvoor. Bij elke pas gooit het paard de ruiter een beetje omhoog. Voor de ruiter is dit een stuk minder comfortabel wanneer hij niet erg goed heeft geleerd om de beweging te volgen.
De galop is een snelle drietaktbeweging met zweefmoment. Voor de ruiter is deze gang wat comfortabeler en makkelijker te volgen dan de draf.
Rengalop: Naast deze drie gangen kennen alle paarden de rengalop. Die is een hele snelle viertaktbeweging met zweefmoment. Dit is spectaculair voor de ruiter en prima uit te zitten in de verlichte zit.

Gangenpaarden

Een heel aantal paardenrassen heeft naast de drie basisgangen nog één of meer extra gangen. Dit worden gangenpaarden genoemd. Aanleg voor deze extra gangen is aangeboren.

De meest bekende extra gangen zijn de tölt en de telgang.

De tölt: de beenzetting is bij de tölt hetzelfde als bij de normale stap. Bij de tölt is de beweging echter veel sneller en het tempo ligt hoger. De tölt kent geen zweefmoment, maar in tegenstelling tot de stap zijn er altijd maar 1 of 2 benen aan de grond. Het hoofd van het paard wordt trots omhoog gedragen en de achterhand treedt sterk onder. Niet alle paarden kunnen even snel tölten. Het tempo varieert per ras. Deze gang is zeer comfortabele voor de ruiter omdat er geen harde landing van de bene is zoals bij de draf of galop. De ruiter kan helemaal stil zitten.
De telgang: De telgang is een laterale gang. Dat wil zeggen dat steeds een benenpaar aan één zijde van het paard beweegt. Het linkerachterbeen en linkervoorbeen komen tegelijk van de grond, gevolgd door het rechterachterbeen en rechtervoorbeen enzovoorts. De telgang wordt in enorm hoog tempo gereden. De telgang zit erg comfortabel voor de ruiter. Telgang in een laag tempo is niet gewenst en kan wijzen op rugproblemen. Dit wordt ook wel schweinepass of laterale tölt genoemd.

Binnen de verschillende rassen zijn er diverse verschillen in de extra gangen. Bij het ene ras is de gang sneller dan bij de andere en er zijn diverse verschuivingen te zien van de ene naar de andere gang. Ook heeft de extra gang bij veel rassen een andere benaming. Over het algemeen geldt dat de extra gangen zonder zweefmoment erg lang volgehouden kunnen worden door de paarden

Wat we kortweg kunnen zeggen over alle extra gangen is dat ze erg comfortabel zijn voor de ruiter. De vraag is waarom er dan zo weinig paarden zijn die deze extra gangen beheersen.

Geschiedenis van de gangenpaarden

Eigenlijk bestaan gangenpaarden al ontzettend lang. Ze worden al duizenden jaren gefokt als comfortabele rijpaarden. Bovendien werd naast de comfortabele gangen veel waarde gehecht aan een mensgericht karakter. Gangenpaarden zijn dan ook erg vriendelijke dieren.

In de middeleeuwen waren gangenpaarden de duurste en meest gewilde paarden. Toen het wegennetwerk werd uitgebreid en er veel meer met koetsen gereden werd, werden de eisen voor paarden ook anders. De manier van rijden veranderde bovendien. Er kwam meer behoefte aan eenvoud in het gangenwerk van de paarden. Hierdoor kwamen gangenpaarden op de achtergrond.

De fokkerij in Europa ging zich er meer op richten om de extra gangen er uit te fokken. Een voorbeeld hiervan is de Zuid-Amerikaanse Criollo. In Zuid-Amerika vertoont dit paard vaak een extra gang. In Europa is dit eruit gefokt. Op IJsland bleef de oude rijstijl behouden. De extra gangen bleven daar behouden. Tot op heden is het niet toegestaan om daar paarden te importeren. Om deze redenen zijn de IJslander nog altijd de meest bekende gangenpaarden. Als we de geschiedenis bekijken zien we dat de extra gang helemaal niet zo extra is. Paarden hebben er al eeuwen lang aanleg voor, maar het is er op dit moment bij veel paarden uitgefokt.

Europese rassen en hun gangen

IJslander: Dit ras kent:

De tölt
De telgang

Draver: Veel dravers hebben aanleg voor de tolt of telgang
Aegidienberger: Dit ras is een natuurtölter.

Noord-Amerikaanse rassen en hun gangen

Tennesee Walking Horse: Dit ras kent:

De Flatwalk: een snelle viertaktgang waarbij de achterhand erg ver onder treedt
De Running Walk: flatwalk met een hoger tempo
De Canter: een hele rustige schommelstoelgalop
Heeft ook aanleg voor meer extra gangen zoals de tölt.

Spotted Sadlle Horse: Dit ras kent:

De Flatwalk
De Running Walk
De Canter

American Saddlebred: Dit ras kent:

De Slow-gait: een iets gebroken viertakt tussen stap en tölt in
De Rack: een snelle tölt

Mossouri Fox Trotting Horse: Dit ras kent:

De Flatwalk
De Foxtrot: Dit is een tweetakt waarbij het paard met de achterbenen in draf gaat en met de voorbenen in stap.

Mountain Horse: Dit ras kent de Singlefoot. Dit is hetzelfde als de tölt.
Gaited Curly Horse: 10 procent van deze paarden bezit één of meerdere extra gangen. Welke dat is, is afhankelijk van de voorouders.
Gaited Morgan Horse: Dit zijn in het algemeen geen gangenpaarden, maar een deel vertoont diverse extra gangen.

Zuid-Amerikaanse rassen en hun gangen

Paso Fino: Binnen het ras bestaan showpaarden en recreatiepaarden. De recreatiepaarden bewegen minder verheven dan de showpaarden. Dit ras kent de tölt in drie tempo’s:

De Classic Fino: dit is een tölt met sterk verkorte pas,
De Fino Corto: tölt in middentempo
De Fino Largo: tölt in snel tempo

Peruaanse Paso: Dit ras heeft de tölt in plaats van de draf en is dus een drieganger. Bij de tölt beweegt het paard de voorbenen losjes opzij waardoor het lijkt alsof hij maait. De beweging komt echter vanuit de schouder.
Mangalarga Marchador:

De Marcha Media: dit is de tölt
De Marcha Batida: bij deze gang verschuift de beweging naar de draf en is meer diagonaal.
De Marcha Picada: bij deze gang verschuift de beweging naar de telgang en is lateraler.

Andere geregistreerde paarden

Gaited Baroque Horse: Dit zijn paarden met een barokke afstamming op zeker moment gekruist met een gangenpaard. Deze paarden hebben een extra gang. Dit kan elke extra gang zijn.
Racking Horse: Dit is geen ras maar een registratie van paarden die allen de rack vertonen.
Singlefooting Horse: Dit is geen ras maar een registratie van paarden die allen de singlefoot vertonen.

Uit onderzoek blijkt dat veel paarden nog wel de aanleg hebben voor een extra gang. Zo zijn er Friezen en Lusitano’s en Arabieren die kunnen tölten.

Extra gangen ongewenst?

Op dit moment worden de extra gangen bij een gewoon rijpaard als ongewenst beschouwd. In de dressuur wordt een paard nageeflijk gereden en het paard dient te buigen in wendingen en op voltes. Hierbij moet het zijn binnenachterbeen onder zijn eigen zwaartepunt zetten. Bij gangen als de tölt en de telgang is dit onmogelijk. Voor een dressuurpaard is een extra gang om deze reden een extra moeilijkheid waarvan men vindt dat die eruit gereden moet worden.

De extra gangen worden vaak als een zwakte beschouwd door mensen met gewone rijpaarden. Paarden met extra gangen zouden niet genoeg kracht in hun achterhand hebben of hebben te veel spanning in hun lijf waardoor ze bijvoorbeeld hun rug vast zetten. Om deze reden zijn de extra gangen ongewenst bij een rijpaard. Bekend is ook het fenomeen dat een gangenpaard zijn extra gang verliest wanneer hij dressuurmatig goed gegymnastiseerd wordt.

Nu wil het feit dat ook bij de extra gangen er fouten kunnen zijn. De extra gangen als de tölt en telgang dienen op goede wijze uitgevoerd te worden. We moeten goed onderscheid maken of het gaat om een slecht uitgevoerde extra gang of om een zwakte van het paard. Een extra gang hoeft daarom helemaal geen zwakte te betekenen. Bij een heel aantal extra gangen zoals de tölt en de flatwalk treden de achterbenen ver onder bij een goede uitvoering. Daarbij is dus zeker geen sprake van een zwakke achterhand.

Wanneer een paard vaak in de schweinepass beweegt, is dat wel een teken van een zwakke achterhand, een stijve rug of bekken of te veel spanning in het lijf. Dit moet verbetert worden om een goede tölt of telgang te krijgen. Ook bestaat de draftölt. Hierbij is de beweging diagonaal. Wanneer het erg is, lijkt het op draf zonder zweefmoment. Dan is het een tweetakt geworden. Dit is vaak een uiting van een paard dat te weinig stuwt vanuit de achterhand. Het kan ook een fout zijn in de ruiterhulpen.

Wanneer zijn extra gangen gewenst?

Extra gangen zijn het meest gewild bij recreatieruiters. De extra gangen zijn erg comfortabel op lange buiten ritten. Ook voor mensen die snel last hebben van hun rug, kan een gangenpaard een uitkomst zijn. De basisgangen van dergelijke paarden zijn meestal vlak wat ook comfortabel zit.

Naast de recreatie ruiters zijn er ook sportruiters die wedstrijden rijden met bijvoorbeeld IJslanders. Hierbij worden de extra gangen geperfectioneerd. Er zijn diverse proeven zoals de töltproef, de viergangenproef en de vijfgangenproef. Ook zijn er telgangraces.

Is het mogelijk om bij een rijpaard met aanleg voor een extra gang deze gang te behouden en toch dressuur te rijden? Ja, dat is wel mogelijk. Het vereist wel dat de ruiter een duidelijke hulpgeving gebruikt. Zeker voor recreatieruiters en ruiters in de lagere sportklassen zal het niet veel problemen opleveren. In de hogere sport is het niet handig omdat de houding en het spiergebruik bij de extra gangen anders is dan bij de basisgangen.

Terug van weg geweest

De gangenpaarden zijn in Europa op dit moment weer sterk in opkomst. Men heeft de comfortabele extra gangen weer ontdekt. Het karakter van gangenpaarden is bovendien erg aantrekkelijk. Zeker voor de recreatieruiter. Wilt u dus comfortabel rijden met bovendien een mensgericht en vriendelijk paard? Dan bent u bij een gangenpaard aan het juiste adres!

Lees verder

© 2011 - 2024 Bubo, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.

Gerelateerde artikelen

IJslandse paarden: stoere, eigenwijze viervoetersHet IJslands paard is een echt raspaard. Het wordt vaak aangezien als een pony, maar dit is onjuist. Net zoals de Fjord…

Dressuur rijden in Belgie: De oefeningen uit de E proevenDe dressuursport kent in Belgie andere proeven dan in Nederland. In Belgie gebruikt men de letters E,A L en M voor het a…

De IJslandse ponyDe IJslander is een robuuste pony uit het hoge noorden die over meerdere gangen beschikt dan enkel stap, draf en galop.…

De gangen van een paard: Stap, draf, galopEen paard heeft verschillende gangen om zich voort te bewegen. Deze gangen verschillen van elkaar door de beenzetting en…

De alligator (amerikaanse) - Groter dan je zou denkenDe alligator wordt door zijn grootte en gewicht wel vergeleken met een dinosaurus. Alhoewel veel mensen niet het verschi…

De komodovaraan – grootste hagedis ter wereldDe komodovaraan is de grootste hagedis ter wereld en kunnen prooien eten die groter zijn dan zichzelf. Helaas staat het…

Bronnen en referenties

www.gangenpaarden.nl
www.skjalaritara.nl
Bokt.nl
www.wedstrijdenzuid.nl
www.dravers.nl

Bubo (94 artikelen)
Laatste update: 04-11-2013
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Dieren
Bronnen en referenties: 5

Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.