Insecten: hommels (Bombus)

Hommels zijn vrij grote insecten die nogal behaard zijn. Daardoor kunnen ze als het relatief koud is al snel tevoorschijn komen. Ze zijn erg nuttig omdat ze goede bestuivers zijn. Ze behoren tot de bij-achtigen, maar ze verschillen wel van de bijen. Omdat ze groter zijn dan bijen zijn ze betere bestuivers. In het voorjaar zal de koningin, die een belangrijke rol speelt in het voortbestaan van de hommels een nest bouwen. Hoe verloopt het leven van een hommel?

Algemene informatie

Hommels valt binnen het dierenrijk onder de stam van de geleedpotigen, klasse van de insecten, orde van de vliesvleugeligen, onderorde bij-achtigen, geslacht Bombus. Er bestaan wereldwijd zo’n 400 soorten hommels. De meeste soorten leven op het noordelijk halfrond, met name in de bergrijke gebieden. Er komen ook 29 soorten voor in Nederland. Hommels zijn aangepast om te overleven in koudere gebieden omdat ze dicht behaard zijn en warmte goed kunnen vasthouden. Bij erg warm weer moet de hommel veel rusten omdat hij het dan warm krijgt. De hommel heeft een groot lijf met relatief kleine vleugels. In het vroege voorjaar als de temperatuur rond de 10 graden komen ze al tevoorschijn.

Levenscyclus

Er zijn soorten die nesten maken zoals bijen en wespen en soorten die eitjes in een ander nest leggen. De nesten die er gebouwd worden zijn slordig. De mannetjes zijn kleiner dan vrouwtjes en hebben langere antennes en ogen wat pluiziger. Mannetjes, darren genoemd, hebben geen angel en stuifmeelkorfjes. De werksters hebben een legbuis die omgevormd is tot een angel. Alleen de werksters en de koningin kan steken hoewel ze dit niet snel zullen doen.

Alleen bevruchte koninginnen kunnen overwinteren. In het voorjaar gaat de koningin nectar en stuifmeel verzamelen. Na enkele weken zoekt ze een nestruimte. Ze maakte van was de eerste broedcellen waarin zo’n 5 tot 15 eieren worden gelegd. Ze broedt de eitjes deels zelf uit. Na 4 dagen komen te larven uit de eitjes en er is stuifmeel op voorraad. Als de larven een aantal keren verveld zijn gaan ze zich verpoppen. De koningin legt weer nieuwe eitjes tegen de cocons zodat de nieuwe eitjes warm gehouden worden. Na 2 tot 3 weken worden de eerste werksters geboren. De latere broedsels worden door de al eerder geboren werksters geholpen bij de geboorte. Na 2 tot 3 dagen na de geboorte beginnen ze met het verzamelen van nectar en stuifmeel.

De hommel blijft in de buurt van het nest. De hommel kan nectar verzamelen in een speciale nectarmaag. Een kolonie hommels heeft een voedselvoorraad voor maar enkele dagen. De werksters verschillen in grootte vanwege de verschillen van temperatuur en voedsel tijdens hun ontwikkeling. Dit bepaalt ook hun taakverdeling. De koningin blijft in het nest om de larven te verzorgen. Als de kolonie ongeveer uit 80 werksters bestaat legt de koningin onbevruchte eitjes waaruit na 25 dagen darren ontstaan die het nest zullen verlaten. Larven die meer voedsel krijgen groeien uit tot koninginnen. Deze komen na 30 dagen uit hun pop en blijven nog 5 dagen in het nest om een vetvoorraad te ontwikkelen zodat ze de winterslaap kunnen overleven. De darren zullen jonge koninginnen gaan bevruchten. In de loop van de zomer zullen de hommels sterven en raakt het nest leeg.

Bestuiving

Net zoals bijen leven hommels van nectar en stuifmeel. Hommels kunnen wel stuifmeel met zich mee dragen tot zelfs wel een gewicht van 60% van hun lichaamsgewicht. De vrouwtjes kunnen het stuifmeel als klompjes aan de achterpoten plakken en zo vervoeren naar het nest. Met een lange uitrolbare tong kan de hommel nectar uit een bloem halen. Hommels worden gebruikt in kassen voor bestuiving van o.a. tomaten, paprika, aubergine, meloenen en aardbeien. Ze zijn gemakkelijk te houden. In de koudere landen (Noorwegen en Zweden) zijn hommels belangrijk voor bestuiving omdat de bijen bij lage temperaturen niet vliegen. Bij warmere landen (Frankrijk) is dit net andersom. Nederland zit hier zo’n beetje tussen in. Hommels produceren in zo’n kleine mate honing dat dit niet commercieel interessant is.

Het verschil tussen hommel en bij

Zoals genoemd lijkt de hommel veel op een bij maar hij is veel groter en meer behaard. In tegenstelling tot de bij heeft de hommel ook stevige kaken die gebruikt worden om bloemen kapot te knippen om bij het nectar te kunnen komen. Een bijenkoningin krijgt koninginnegelei te eten, dit is hoogwaardiger voedsel. Bij hommels krijgen alle hommels hetzelfde te eten. Bijen voeren een bijendans uit om elkaar te laten weten waar de voedselbron is. Hommels doen dit niet. Om wat meer te weten te komen over bijen verwijs ik je naar mijn artikel: Het leven van een honingbij. Hommels zijn betere bestuivers omdat ze door hun grotere omvang beter in contact komen met meeldraden en stampers van bloemen.

Vijanden

Een koekoekshommel lijkt op een hommel. Ze vallen ook onder de hommelsoorten. Deze dringt een nest binnen en bijt soms de koningin dood en deponeert haar eitjes en laat de larven verzorgen door de werksters. Ze verlaat het nest. Koekoekshommels hebben geen werksters en leiden een zwervend bestaan. Daarnaast heeft de hommel nog insectenetende vogels als vijand zoals de grauwe klauwier. De hommelnestmot heeft larven die het nest leegvreten. Indien er teveel van zijn blijft er niets meer over van het hommelnest. Ook dassen en muizen kunnen hommelnesten opeten. Ook de mens is een vijand voor de hommel vanwege vervuiling en het gebruik van pesticiden en landschapsvernietiging.

Overige informatie

Een steek van een hommel is niet gevaarlijk, tenzij je hiervoor allergisch bent. De hommel kan zijn angel opnieuw gebruiken na een steek en zal alleen steken als hij zich bedreigd voelt. Bij bedreiging zal hij op zijn zij gaan liggen en de poten en achterlijf met angel uitsteken. Of hij zal een van zijn middelste poten optillen. Hommels kunnen op allerlei plaatsen een nest gaan maken, ook in je tuin of in je spouwmuur. Dit zorgt niet voor overlast. Het is juist leerzaam en leuk om ze eens van dichtbij te bekijken.

Lees verder

• Een lieveheersbeestje (coccinellidae) in de tuin
• Het leven van een honingbij
• Hommelnest: wat kun je eraan doen?
• Het leven van de hooiwagen (Opiliones)
• Het leven van een oorworm