Rottumeroog – eiland tussen Schiermonnikoog en Borkum

Rottumeroog is een onbewoond Waddeneiland dat een tijd lang bewoond was. De naam Toxopeus is voor altijd met het eiland verbonden. De familie verbleef er jarenlang en vier generaties Van Dijk en twee generaties Toxopeus mochten zich voogd noemen van het eiland. Rottumeroog is een Gronings eiland en hoort bij de gemeente Eemsmond. Rottumeroog wordt ook wel aangeduid met de naam Rottum. Bij Rottum horen ook de Rottumerplaat en Zuiderduintjes. Het eiland hoort bij het Werelderfgoed Waddenzee.

Eiland tussen Waddeneilanden Schiermonnikoog en Borkum

• Rottumeroog
• Zuiderduin
• Kloosters
• Graaf van Clancarty
• Groningen
• Voogd Van Dijk en Toxopeus
• Beheer
• Emder Kaap
• Tweede Wereldoorlog
• Vogels op Rottumeroog
• Begroeid eiland
• Zeehonden
• Wadlopen naar Rottumeroog
• Onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee

Rottumeroog

Rottumeroog is al eeuwenlang een eiland. In de 16e eeuw heette het Rottum en lag het op de plaats waar nu Rottumerplaat ligt. Door de dynamiek van de Waddenzee veranderen de zandplaten en eilanden telkens en ze wandelen naar het oosten. De drie eilandjes Rottumerplaat, Rottumeroog en Zuiderduintjes zijn samen wat Rottum wordt genoemd. In de 16e eeuw was het een eiland van formaat van wel 9 tot 10 kilometer lang. In de 21ste eeuw is Rottumeroog nog ongeveer 250 hectare groot. Het eiland hoort bij de Groningse gemeente Eemsmond.

Eemsmonding

Rottumeroog ligt in de Eemsmonding ten westen van de Westereems. De rijksgrens met Duitsland en de vaargeul naar de Eemshaven zijn vlakbij.

Zuiderduin

Ten zuiden van Rottumeroog ligt Zuiderduin. De twee eilanden zijn gescheiden door een geul die Oostschild heet. Bij laag water zijn de twee eilanden een geheel, met hoog water loopt de geul vol en zijn het twee eilanden. Het lijkt erop dat Zuiderduin en Rottumeroog in de toekomst gaan samengroeien.

Rottum en Oog

De naam Rottumeroog betekent ‘eiland van Rottum’. Oog betekent eiland.

Kloosters

Het eiland Rottum duikt al in de 14e eeuw op in de annalen. In 1354 was het eigendom van twee kloosters. Het ene klooster was het Benedictijner klooster van Rottum en het andere was het Oldeklooster in De Marne. In de Middeleeuwen lagen er op het Groninger wad nog drie eilanden: Korenzand, Heffezand en het Bosch, die alle drie in de golven verdwenen. Het eiland heeft een illustere geschiedenis met verhalen over zeerover en piraten. Eind 16e eeuw werd het op Rottumeroog iets burgerlijker, want het eiland kwam in 1596 in handen van de Staten van Stad en Lande.

Jutten

Het eiland werd verpacht, want er was genoeg te halen. Er werd helmgras in de duinen getrokken, vee geweid, eieren geraapt en verkocht en de eigendommen van verdronken zeelieden werden gejut.

Graaf van Clancarty

In 1656 koopt de Groninger landadel het eiland die het op in 1706 weer verkopen aan de Ierse Donough MacCarthy, graaf van Clancarty. Over hem doen de wildste verhalen de ronde: hij wordt ook wel de ‘malle Ierse graaf’ genoemd. De Ierse graaf telde drieduizend carolusguldens neer voor het eiland. Dat was inclusief een aandeel in de eilanden Bosch, Corresant (of Korenzand) en Simonszand, een gemeubileerd huis, een schip, twee paarden en een wagen, visnetten en netten om konijnen te vangen. De graaf ging op het eiland wonen en maakte naam met zijn strooptochten. Hij voer regelmatig naar Borkum en de andere Waddeneilanden, zodat hij bekend was als de bonte hond.

Kerstvloed

Het was een kleurrijk figuur die van drank, vrouwen en muziek hield. De Kerstvloed van 1717 was een aanslag op zijn bezit en in 1731 verkocht hij het eiland.

Groningen

In 1738 kocht de provincie Groningen het eiland terug. In 1876 ging beheer en onderhoud over naar het Rijk. Er werd een 'strandwaarder' aangesteld die de titel 'voogd' of ‘strandvoogd’ kreeg. De strandvoogden woonden op het eiland.

Voogd Van Dijk en Toxopeus

De families Van Dijk en Toxopeus hebben hun voetsporen in het zand staan. Vier generaties Van Dijk en twee generaties Toxopeus waren er strandvoogden. Jan Toxopeus was de laatste voogd en zijn dochter Wiepke bracht haar kindertijd door op Rottum. Ze schreef er een boek over: “Ik ben van Rottum.” Wiepke Toxopeus woonde met haar familie tot haar 12e jaar op het eiland. Het was een geweldige jeugd en ze stelde haar jeugdherinneringen te boek. In 1965 kwam er een einde aan het voogdijschap; Jan Toxopeus ging toen met pensioen. Het huis van de voogd werd in 1998 afgebroken. Het stond op het punt om te worden verzwolgen door de zee.

Beheer

Sinds 1965 is Rijkswaterstaat de beheerder van het eiland, samen met Staatsbosbeheer, het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit en de Gemeente Eemsmond. In 2002 zijn alle kustbeschermingsmaatregelen gestopt: de natuur heeft er vrij spel. Er wordt alleen nog regelmatig zwerfvuil opgeruimd. Rottumeroog is niet vrij toegankelijk, in de lente en herfst worden er excursies naar georganiseerd en van april tot begin augustus zijn er vogelwachters op het eiland. In 2014 werd het vogelwachtershuisje ontmanteld: omdat het te gevaarlijk werd door de duinafslag. In maart 2016 is een soort iglo geplaatst als onderkomen voor de vogelwachters. Na het vogelwachterseizoen wordt de shelter in het najaar weer weggehaald.

Emder Kaap

Op het eiland staat de Emder Kaap, een gietijzeren kaap uit 1883. Hij werd in 1989 gerestaureerd, in 1990 herplaatst op het eiland en kreeg het predikaat rijksmonument.

Marten Toonder Sr.-pad

Het eiland kent net als Rottumerplaat een pad met een naam. Op Rottumeroog is dat het Marten Toonder Sr.-pad. De naamgeving was nodig om de gebouwen op het eiland een adres te kunnen geven.

Tweede Wereldoorlog

Het eiland speelde nog een rol in de Tweede Wereldoorlog. In die jaren waren er ruim 70 Duitse soldaten gelegerd. Jan Toxopeus was er destijds strandvoogd. De soldaten verbleven in een barakkenkamp. Er spoelden in die jaren veel oorlogsslachtoffers aan die op de speciaal daarvoor aangelegde begraafplaats zijn begraven. Op Rottumerplaat en Rottumeroog werden in totaal 67 mensen begraven, waaronder Franse en Britse vliegeniers.

Vogels op Rottumeroog

Het eiland is van belang voor wadvogels en trekvogels. Ze broeden, rusten en foerageren er. Rottumeroog is ook een hoogwatervluchtplaats.
Vogels die Rottumeroog aandoen zijn:

• bonte strandloper;
• graspieper;
• kanoet;
• kleine mantelmeeuw;
• lepelaars;
• rosse grutto;
• scholekster;
• veldleeuwerik;
• wulp;
• zilvermeeuw;
• zilverplevier.

Begroeid eiland

Rottumeroog is een begroeid eiland. Er zijn algemene soorten en bedreigde soorten te vinden.

• Absintalsem (bedreigde soort);
• Engels gras (bedreigde soort);
• fraai duizendguldenkruid;
• groot zeegras (bedreigde soort);
• klein zeegras (bedreigde soort);
• lamsoor (bedreigde soort);
• zeepostelein (bedreigde soort);
• zeewinde;
• zeewolfsmelk;
• zulte.

Zeehonden

Rond Rottumeroog zwemmen volop zeehonden, vooral in de geul ’t Schild. Deze geul ligt tussen Rottumeroog en Rottumerplaat. De zeehonden liggen soms met z’n honderden tegelijk op de oostkant van het eiland. Het zijn voor het meerendeel gewone zeehonden, maar er liggen ook wel grijze zeehonden. De zeezoogdieren rusten er, werpen er hun jongen en zogen de pups op de plaat. In de zee rondom Rottumerplaat vissen de dieren hun kostje bij elkaar.

Vleermuizen

Op Rottumeroog komt nog een zoogdier voor, de vleermuis. Het blijken ruige dwergvleermuizen te zijn. Ze verblijven er niet maar doen het eiland op hun vliegtochten aan. De vleermuizen trekken, net als trekvogels.

Wadlopen naar Rottumeroog

Vanuit Groningen worden er wadlooptochten georganiseerd naar Rottumeroog. De tocht gaat dan lopend naar het eiland en met een boot terug naar Lauwersoog. Het is een zware tocht van ruim 11 kilometer, die 3,5 uur duurt.

Onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee

De Rottumeroog is een van de tien onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee.
Alle tien op een rijtje, van west naar oost:

1. Razende Bol,
2. Richel,
3. Griend,
4. Robbenbank,
5. Rif,
6. Engelsmanplaat,
7. Simonszand,
8. Rottumerplaat,
9. Rottumeroog,
10. Zuiderduin.

Lees verder

• Griend - onbewoond vogeleiland in de Waddenzee
• Razende Bol – onbewoond eiland bij Texel
• Borkum – Waddeneiland van jutters en walvisvaarders
• Waddeneiland Schiermonnikoog – eiland van schiere monniken
• Van Helsdeur tot Duivels Hoorn van Pieter de Vries