Engelsmanplaat – zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog

Engelsmanplaat is een zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog en ten zuiden van het Rif. Engelsmanplaat en het Rif vormen samen één systeem in de geul tussen de twee eilanden. De zandplaat is onderhevig aan erosie en was eens veel groter dan tegenwoordig. Het zou zelfs kunnen dat de plaat de 22ste eeuw niet haalt, dat hij volledig door erosie verdwijnt. Engelsmanplaat is een een geliefde bestemming voor wadlopers. Het is een Natura-2000 gebied en onderdeel van Werelderfgoed Waddenzee.

Kalkman tussen Ameland en Schiermonnikoog

• Engelsmanplaat en Kalkman
• Dynamisch gebied
• Roksand en ’t Hooge Sandt
• Kaap Engelsmanplaat
• Vogelwachten
• Hoogwatervluchtplaats
• Zeehonden
• Slijkgras
• Wadlopen
• Onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee

Engelsmanplaat en Kalkman

Engelsmanplaat hoort bij de provincie Friesland en ligt ongeveer 5 kilometer uit de kust van het vasteland bij Paesens-Moddergat. De plaat ligt tussen de geulen Pinkegat en Zoutkamperlaag en is ontstaan door het zandbezinksel op de stroomscheiding van deze twee geulen. In het Fries heet de plaat Kalkman. Engelsmanplaat is onbewoond en minder dan één vierkante kilometer groot, bij hoog water zelfs minder dan een hectare. Het is een dynamisch gebied dat continue groeit en weer afkalft. Dan zijn er weer duintjes te zien en een paar jaar later zijn die weer weg. Sinds 1991 is de plaat vrij toegankelijk. Wadwandelaars, bruine vloot en kajakvaarders doen graag de plaat aan.

Trouwlocatie

Engelsmanplaat valt onder de gemeente Dongeradeel, net als het Rif. Het is een van de trouwlocaties van de gemeente.

Dynamisch gebied

De zandplaat is klein; enkele eeuwen geleden was hij veel groter. Rond 1500 was het een zandplaat van formaat, maar in de negentiende eeuw kwam de klad erin. Er was sterke erosie aan de westkant van het eiland, de kant die naar Ameland gericht is. De afsluiting van de Lauwerszee, in 1969, lijkt de nekslag voor de Engelsmanplaat te zijn. Sinds 1985 is er ook aan de oostkant, de kant die naar Schiermonnikoog gericht is, erosie te zien.

Roksand en ’t Hooge Sandt

De Engelsmanplaat is in het verleden aangeduid met verschillende namen: 'Ingelsche Plaet', 'Langhe Sandt', ''t Hooge Sandt', 'Hooghe Banc', 'Kalkman', ‘Roksand’ en 'Jouerman'. De naam waar de plaat nu naar luistert is waarschijnlijk afgeleid van een stranding in 1708. Destijds kwam de Schiermonnikoogse schelpenvisser Feye Willems Engelsman er vast te zitten met zijn schip. Restanten van het wrak kun je nog op de plaat tegenkomen.

Kaap Engelsmanplaat

De plaat heeft bebouwing in de vorm van een kaap en een vogelwatershuisje. De kaap heet Kaap Engelsmanplaat en is in 2007 door Rijkswaterstaat als vervanger van een oude kaap geplaatst. De oude, die er sinds 1968 stond, werd in een storm in 2006 verwoest.

De kaap is een baken voor de scheepvaart. Ook voor 1968 schijnen er kapen gestaan te hebben, want de bouwers vonden oude fundamentresten. Het oudste bewijs van het navigatiemiddel stamt uit 1563 en op een oude zeekaart uit 1796 staan twee bakens op de plaat ingetekend. Aan het begin van de 20ste eeuw hebben er zelfs drie kapen op Engelsmanplaat gestaan. Ze zijn in de Eerste Wereldoorlog verwijderd.

Drenkelingenhuisjes

Behalve de kapen stonden er drenkelingenhuisjes op Engelsmanplaat. In de Tweede Wereldoorlog werd een van de huisjes een onderduikplaats voor twee Amerikaans piloten en twee Nederlanders. In 2006 verdween het laatste drenkenlingenhuisje tegelijk met de kaap in een zware storm.

Vogelwachten

Staatsbosbeheer, de Waddenunit en Rijkswaterstaat beheren het gebied. Staatsbosbeheer heeft sinds 1973 een vogelwachterpost op Engelsmanplaat. Vogelwachters houden het eiland in het oog, geven voorlichting aan passanten en bezoekers en tellen de dieren. Telgroep Engelsmanplaat voert de tellingen voor Staatsbosbeheer uit. De vogelwachten zien er op toe dat de broedende vogels met rust worden gelaten. In 2016 werd een nieuwe vogelwachtershut geplaatst, die De Kalkman heet, naar de Friese benaming voor Engelsmanplaat. De feestelijke opening was in september 2016.

Toegankelijk voor publiek

De zandplaat is het hele jaar toegankelijk, al wordt aangeraden de Engelsmanplaat rond hoogwater niet te betreden. Ook worden wadvaarders en wadlopers geacht zich aan de Erecode Wadvaarders te houden en voorzichtig met de plaat en de dieren om te gaan. Dat betekent afstand houden, geen rommel achterlaten en niets vernielen.

Hoogwatervluchtplaats

Een groot deel van de Engelsmansplaat loopt met hoog water onder, maar het deel dat droog blijft fungeert als hoogwatervluchtplaats voor tienduizenden vogels. Ze foerageren er en rusten er uit. Als het water erg hoog is vliegen de vogels naar het hoger gelegen Rif. De vogels die Engelsmanplaat aandoen zijn:

• Kanoet (migratievogel);
• bonte strandloper (migratievogel, verdwenen soort in Nederland);
• stormmeeuwen;
• rosse grutto;
• wulpen (kwetsbare soort in Europa);
• zilverplevier;
• drieteenstrandloper;
• stern;
• scholekster.

Hiezel

De Hiezel is het oostelijke deel van de Engelsmanplaat. Dit is het hoogste deel van de plaat dat met hoogwater droog blijft en de hoogwatervluchtplaats vormt.

Zeehonden

Zeehonden komen op de Engelsmanplaat om te rusten en om hun jongen te werpen. Samen met het Rif vormt de Engelsmanplaat een belangrijke plek voor de zeehonden van de Waddenzee.

Slijkgras

Er groeit niet zo heel veel op de Engelsmanplaat.
De volgende planten zijn er te vinden:

• Slijkgras;
• zeekraal.

Eieren zoeken

Engelsmanplaat was nooit bewoond, maar er werd wel gewerkt. Men ging er naar toe om eieren te zoeken die werden gegeten of verkocht. Ook werden er schelpen gehaald en zagen jutters er hun kans. De plaat is vroeger voor veel houten schepen de laatste rustplaats geworden en uit de wrakken was van alles te jutten.

Wadlopen

Je kunt Engelsmanplaat bekijken door mee te gaan met een wadlooptocht. Het is een geliefde bestemming voor wadlopers.
De plaat wordt regelmatig aangedaan door boten en zeiljachten en door kajakkers. Wie de plaat wil zien kan vanuit Lauwersoog een wadtocht boeken.

Slik en zand

Verschillende wadloopcentra bieden tochten vanaf de kust naar de Engelsmanplaat aan. Vanaf Wierum duurt de 12 kilometer lange tocht - wadlopen gaat nooit in een rechte lijn vanwege het water in geulen waar je voor komt te staan - ongeveer vier uur. Het eerste stuk is slikkig, maar het grootste deel door de Waddenzee is zanderig en hard.

Onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee

De Engelsmanplaat is een van de tien onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee.
Alle tien op een rijtje, van west naar oost:

• Razende Bol,
• Richel,
• Griend,
• Robbenbank,
• Rif,
• Engelsmanplaat,
• Simonszand,
• Rottumerplaat,
• Rottumeroog,
• Zuiderduin.

Lees verder

• Razende Bol – onbewoond eiland bij Texel
• Griend - onbewoond vogeleiland in de Waddenzee
• Ameland - ontstaan van een Waddeneiland
• Waddeneiland Schiermonnikoog – eiland van schiere monniken
• Van Helsdeur tot Duivels Hoorn van Pieter de Vries