Het Rif - zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog

Het Rif ligt precies tussen Ameland en Schiermonnikoog in. Het ligt oostelijk van De Ho’n, het oostelijkste staartje van Ameland en westelijk van de kop van Schiermonnikoog. Het Rif maakt onderdeel uit van het Werelderfgoed Waddenzee en de zandplaat is van groot belang voor diverse kwetsbare vogelsoorten en voor zeehonden. Er hebben nooit mensen gewoond. In de Tweede Wereldoorlog is er een partij munitie gedumpt waar bestuurders zich met regelmaat zorgen om maken. Het spul ligt er nog steeds en Rijkswaterstaat houdt dat nauwlettend in de gaten.

De zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog

• Het Rif
• Engelsmanplaat en Smeriggat
• Biestarwegras en dwergstern
• Vogels op het Rif
• Gewone en grijze zeehond
• Lauwerszee en Lauwersmeer
• Dynamisch gebied en zeekraal
• Munitie
• Natuurbeheer
• Onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee

Het Rif

Het Rif is een zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog. Het ligt in de Waddenzee en is onbewoond en nooit bewoond geweest. De zandplaat hoort niet bij Schier of Ameland, maar vormt een onderdeel van de gemeente Dongeradeel. Het ligt ten noorden van de Engelsmanplaat, ook een hoge maar onbewoonde zandvlakte in de Waddenzee. Het Rif is een barrière tussen Noordzee en Waddenzee en fungeert als een golfbreker voor de golven die uit de Noordzee komen. Het beschermt zodoende ook de Engelsmanplaat. Eigenlijk is het Rif vastgegroeid aan het Westerstrand van Schiermonnikoog. De naam Westerstrand is verdwenen en wordt nu het Rif genoemd.

Engelsmanplaat en Smeriggat

Engelsmanplaat en Rif vormen één systeem in het stroomgebied van de Waddenzee. Het ligt in het gat tussen de twee Waddeneilanden en aan weerszijden van Rif en Engelsmanplaat jaagt de eb- en vloedstroom dagelijks langszij. Rif en Engelsmanplaat worden gescheiden door een geul die Smeriggat wordt genoemd. Naar verwachting groeien de platen in de toekomst aan elkaar.

Feiten en cijfers van het Rif

• Bij hoogwater is de zandplaat zo’n 90 hectare groot;
• het Rif is ongeveer 1,5 meter hoog met duintjes die daar boven uitsteken;
• de hoogste duintjes zijn 2,3 meter boven NAP;
• het Rif is een dynamisch gebied, dan verdwijnt het en dan verschijnt en groeit het weer;
• de dynamisch cyclus duurt 100 jaar;
• op het Rif zitten soms wel 80.000 vogels;
• op het Rif rusten soms meer dan 700 zeehonden.

Biestarwegras en dwergstern

Op het Rif groeit pioniervegetatie. Biestarwegras is een van de eerste planten die zich op een dergelijke zandplaat vestigt. Op het Rif groeit hij ook. In de embryonale duintjes groeien meer planten, zoals zeeraket en zeepostelein en de duintjes groeien zelf ook doordat de plantjes zand vasthouden.
De volgende planten wortelen op het Rif:

• zeeraket;
• biestarwegras;
• Noordse helm;
• zeepostelein;
• zeekraal.

Verboden gebied

De duintjes en de begroeiing bieden een goede broedplaats voor wadvogels. De visdief, noordse stern en dwergstern nestelen er in het voorjaar en zomer. In het broedseizoen, van mei tot augustus, is het Rif verboden gebied voor schepen, kanovaarders en wadlopers. Daarmaast is het Rif het gehele jaar verboden te betreden tussen drie uur voor en drie uur na hoogwater, omdat het een hoogwatervluchtplaats (hvp) is.

Vogels op het Rif

Duizenden vogels doen het Rif aan als hvp: de vogels gaan er naartoe als het hoogwater is. Door zijn hoogte is het Rif ook dan droog.
Op het Rif komen de volgende vogels voor:

• Visdief (broedvogel en bedreigde vogelsoort);
• noordse stern (broedvogel);
• dwergstern (broedvogel en bedreigde vogelsoort);
• strandplevier (bedreigde vogelsoort);
• scholekster
• kanoet
• bonte strandloper
• kokmeeuw
• wulp
• rosse grutto
• stormmeeuwen
• eidereend
• drieteenstrandloper

Gewone en grijze zeehond

De zeehonden houden ook van het Rif en liggen er gedurende het hele jaar. Zij rusten op de plaat en baren daar hun pups. Er liggen vooral gewone zeehonden, maar een grijze wil er ook wel eens gaan rusten. Bij de jaarlijks tellingen die gehouden worden, werd in 2015 op een moment 730 zeehonden op het Rif geteld. Dat is een tiende van de zeehondenpopulatie in het Nederlandse deel van de Waddenzee. Het geeft het belang van het Rif aan.

Lauwerszee en Lauwersmeer

Het Rif is ontstaan nadat in 1969 de Lauwerszee werd afgesloten en Lauwersmeer werd. Door de afsluiting zijn de stromingen anders gaan lopen en stroomt er minder snel water in en uit de geul tussen de eilanden Ameland en Schiermonnikoog. Garnalenkotters klagen over de steeds maar moeilijker begaanbaar wordende doorgang. Boven de eilanden worden garnalen gevangen en de kotters varen tussen Ameland en Schiermonnikoog door naar Lauwersoog om hun vangst te lossen.

Dynamisch gebied en zeekraal

Het Rif is een dynamisch gebied dat onder invloed van wind, zon en zee enorm aan verandering onderhevig is. Sinds 1970 is de zandplaat geleidelijk hoger en breder geworden. Eind jaren 1990 was het niet meer dan een stuivende vlakte zonder enige begroeiing. De eerste planten wortelden in 2004 en sindsdien groeit er steeds meer. Zeekraal was de pionier, gevolgd door biestarwegras.

Munitie

Het Rif is een stortplaats geworden van munitie, scherpe munitie. Na de Tweede Wereldoorlog werd het Duitse oorlogstuig uit de bunkers van Schiermonnikoog op het Rif gestort. In de loop van de jaren is er een laag zand overheen gespoeld en is de munitie weggezakt. Bestuurders van belendende gemeenten maken zich zorgen over de 500 ton scherpe granaten. De granaten kunnen doorroesten waarna het gif in het Waddenzee- en Noordzeewater terechtkomt. Rijkswaterstaat houdt, na zorgen en ophef in 2013, de dekking goed in de gaten.

Natuurbeheer

De Ms. Krukel van de Waddenunit voert het dagelijkse beheer uit. De Waddenunit werkt samen met Staatsbosbeheer en de Telgroep Engelsmanplaat. Rijkswaterstaat beheert het water en de bodem in het gebied. Op het Rif geldt artikel 20 van de Natuurbeschermingswet en daarom is het maar zeer beperkt toegankelijk. Het Rif is ook een Natura 2000-gebied en behoort het tot het UNESCO Werelderfgoed Waddenzee.

Het Rif bekijken

Het Rif bekijken kan via een boottocht vanaf een van de eilanden naar de Engelsmanplaat. Er worden vanaf de Waddeneilanden robbentochten en wadtochten aangeboden. Het Rif is vanaf de Engelsmanplaat te zien. Vanaf Ameland en Schiermonnikoog kun je een glimp van de plaat opvangen en het met een verrekijker zien liggen. Sommige mensen varen er met een zeilboot of kajak naartoe. Zij worden geacht zich aan de Erecode Wadvaarders te houden.

Onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee

Het Rif is een van de tien onbewoonde eilanden en zandplaten in de Waddenzee.
Alle tien op een rijtje, van west naar oost:

1. Razende Bol;
2. Richel;
3. Griend;
4. Robbenbank;
5. Rif;
6. Engelsmanplaat;
7. Simonszand;
8. Rottumerplaat;
9. Rottumeroog;
10. Zuiderduin.

Lees verder

• Razende Bol – onbewoond eiland bij Texel
• Griend - onbewoond vogeleiland in de Waddenzee
• Ameland - ontstaan van een Waddeneiland
• Waddeneiland Schiermonnikoog – eiland van schiere monniken
• Waddeneiland Vlieland – tussen Texel en Terschelling