Zeegras in de Waddenzee - indicator voor kwaliteit

Voor 1930 stond een groot deel van de Waddenzee vol met zeegras. Er bloeide zelfs een bedrijfstak, die zeegras verwerkte tot matras- en kussenvulling of het leverde aan dijkwerkers voor versteviging van de dijken. De afsluiting van de Zuiderzee in combinatie met een ziekte waren de nekslag voor het zeegras en daarmee ook voor die bedrijfstak. Het verdween nagenoeg helemaal uit de Nederlandse Waddenzee. Rijkswaterstaat en de Waddenvereniging startten een project om het zeegras terug te brengen. Dit is een maatregel vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water. Natuurmonumenten nam het project over en ging ermee verder.

• Zeegrasherstelproject
• Kraamkamer
• Zaadzakken
• Rijping in de stengels
• Indicator
• Vaatplant
• Economisch belang
• Waddenzee
• Schimmel

Zeegrasherstelproject

Waddenvereniging, Rijkswaterstaat en Natuurmonumenten

Het project van de Waddenvereniging en Rijkswaterstaat om zeegras te herstellen in de Waddenzee lijkt succesvol. Het zeegraszaad werd in het najaar van 2011 uitgezaaid op drie proefvelden. In het voorjaar van 2012 heeft op alle drie de velden zeegras geworteld. De jaren daarna gingen opnieuw verschillende keren groepen, vrijwilligers en professionals, naar het Duitse Waddeneiland Sylt om zeegras te plukken, om het later uit te laten zaaien in de westelijke Waddenzee. In 2015 nam Natuurmonumenten het project over. Er werden onderzoeken gestart en het plukken en uitzaaien ging door.

Kraamkamer

Zeegras is belangrijk voor de kraamkamerfunctie van de Waddenzee. Vele vissoorten als platvis en haring leggen er hun eitjes. Jonge visjes kunnen zich tussen de stengels verstoppen. Zeegras werkt ook als een natuurlijk klimaatbuffer. De plant houdt zand vast waardoor de wadbodem beter meegroeien met een stijgende zeespiegel. Het is een biobouwer. Natuurmonumenten heeft in 2015 het project overgenomen van de Waddenvereniging en gaat verder met de herintroductie van zeegras in de Nederlandse Waddenzee.

Zaadzakken

Met een beproefde Amerikaanse methode zijn drijvende zeegraszaadzakken op verschillende locaties in de Waddenzee opgehangen. De locaties in de Nederlandse Waddenzee zijn in overleg met Deltares en de Radboud Universiteit Nijmegen bepaald. Op iedere locatie hangen 180 drijvende zaadzakken.
De locaties zijn:

• Balgzand
• onder Schiermonnikoog
• Uithuizerwad

Rijping in de stengels

Na deze locaties volgen meer plekken voor het zeegras. Er worden nog eens drie nieuwe velden gezaaid. Het zaad rijpt in de stengels in de zeegraszaadzak en na rijping zakt het door de mazen van de zak naar de bodem. Na zes weken worden de zakken weggehaald: het zaad is dan allemaal naar beneden gezakt.

Indicator

Zeegras is een belangrijke indicator voor de kwaliteit van het zeewater. Op en in zeegras leven vele diertjes die weer als voedsel dienen voor vogels en vissen.

Vaatplant

Zeegras wordt wel wier genoemd maar het is geen wier. Het zijn ook geen grassen, maar vaatplanten. In de Nederlandse zoute wateren komen twee soorten voor:

• groot zeegras
• klein zeegras

Beschermde plant

Groot zeegras is een beschermde plant. Zeegras is de enige vaatplant die in Nederlandse wateren groeit.

Economisch belang

Vroeger, tot in de eerste helft van de twintigste eeuw, was zeegras van economisch belang.
Veel eilandbewoners verdienden hun brood met het oogsten en verwerken van wier. Op de Waddeneilanden waren het ondernemers op Texel en Terschelling die geld verdienden met zeegras.
Het werd gebruikt voor:

• Bouwmateriaal voor dijken
• Vulling in matrassen
• Vulling in kussens

Waddenzee

Behalve in de Waddenzee komt zeegras in het Zuidwestelijk deltagebied voor. Hier gaat het niet zo goed met de plant.
Zeegras komt tegenwoordig van nature op maar een paar plekken in de Waddenzee voor:

• onder Terschelling
• in de Eemsmonding bij Delfzijl
• langs de Groninger kust
• bij Rottum
• bij Ameland

Schimmel

Augustus 2016

Naar aanleiding van onderzoek brengt Natuurmonumenten in augustus 2016 naar buiten dat schimmels de groei van het zeegras belemmeren. De geplante platjes en het uitgezaaide zeegras wil nog niet echt groeien. Natuurmonumenten gaat door met het experiment en blijft plukken bij Sylt en uitzaaien op een paar plekken op het Nederlandse wad. Het zaad wordt niet alleen op droogvallende platen maar ook in diepere delen van het wad aangebracht, delen die bijna nooit droogvallen.

Lees verder

• Vissen en wadexcursie met wadgids Harmen Wijnberg
• UNESCO Werelderfgoed Waddenzee - het tweede lustrum in 2019
• Wereldvismigratiedag - Dag van de Vismigratie
• Gewone en grijze zeehonden in de Waddenzee
• Bruinvis in de Waddenzee en Noordzee