Rui van vogels, vogels in de rui, twee maal per jaar

Een vogel ruit, omdat nieuwe veren de taak van de oude, versleten veren kunnen gaan overnemen. Veren slijten doordat vogels met hun veren langs elkaar of tegen bomen en struiken schuren. Ook het UV-licht zorgt voor slijtage. De kleuren worden bleek en de veren worden broos. Vogels ruien gedeeltelijk of volledig. Dit doen ze ongeveer twee maal, soms zelfs drie maal per jaar. Eerst vallen de versleten veren uit, en daarna groeien de nieuwe veren weer aan.

Het ruiproces

Schildklier

Drie organen regelen de rui. Het eerste orgaan dat met de rui begint is de schildklier. De schildklier maakt een hormoon aan dat ervoor zorgt dat veren uitvallen. Dan scheidt de hypofyse, gestimuleerd door de hersenen, hormonen af. Die hormonen zetten de geslachtsorganen aan het werk. De geslachtsorganen produceren ook hormonen. Deze zorgen voor de kleur, de vorm en de aangroei van nieuwe veren.

Externe factoren

Ook externe factoren dragen bij aan de rui: de temperatuur, de vochtigheidsgraad, de lengte van de dag en het voedsel van de vogel.

Energie

Ruien kost de vogels heel veel energie. Kalkreserves van het skelet worden aangesproken om nieuwe veren aan te laten groeien. De kans op botbreuken is dan groot, omdat de beenderen broos worden. De vogels worden in deze periode heel zwak en zijn dan ook vatbaarder voor ziektes.

Nut van de rui

Slijtage

Veren kunnen afbreken, verslijten en verkleuren door de zon. Daardoor verliezen ze hun stevigheid en stijfheid en ze zijn niet meer waterdicht. Ze zijn niet meer te gebruiken en moeten vervangen worden. Met versleten veren kan een vogel niet meer goed vliegen.

Balts

Voor de balts is er ook vaak een ruiperiode. Vooral voor de mannetjes is dit een fijne kans. Mannetjes hebben dan gedurende de baltsperiode hun verenpracht op orde.

Hoe verloopt de rui?

Twee soorten rui

• Gedeeltelijke rui. De kleine kop- en lichaamsveren en de dekveren worden vervangen. De slagpennen (arm- en handpennen) en de staartpennen worden niet vervangen.
• Volledige rui. Alle veren vallen uit. Dat gebeurt per paar. Aan beide vleugels vallen tegelijkertijd enkele veren uit, zodat een vogel tijdens het vliegen niet uit balans zal raken. Zoals bij ons de tanden al klaarstaan om te groeien als er een uitvalt, zo zit er bij vogels onder de veer al een nieuwe klaar in de veerzak. De rui gebeurt ook heel geleidelijk. Anders zouden vogels er bij het vliegen erge last van hebben.

Verstoppen voor vijanden

Bij enkele soorten vogels, zoals sommige eendenfamilies en kraanvogels vallen alle slagpennen op het eind van de zomer in 14 dagen tot 4 weken tijd uit. Deze vogels kunnen dan niet meer vliegen en moeten zich verbergen voor hun vijanden tot de nieuwe veren weer zijn aangegroeid.

Wanneer ruien vogels?

Na de voortplantingstijd

Ruien kost een vogel heel veel energie. De kalkreserves van het skelet worden gebruikt voor de aanmaak van nieuwe veren. Daardoor worden de botten brozer en kunnen ze sneller breken. De vogel wordt zwakker en is dan ook vatbaarder voor infecties.
Omdat het zo veel energie kost, ruien vogels in een periode dat ze weinig te doen hebben. Ze ruien als ze hun jongen hebben opgevoed, maar voordat er schaarste aan voedsel ontstaat. Dus na de voortplantingstijd.

In de winter

De tweede keer is in de winter, voor de volgende voortplantingsperiode. Jonge vogels en heel oude vogels ruien in de herfst. Bij jonge vogels is een volledige rui nog niet nodig. Oude vogels zijn al te zwak om een volledige rui te doorstaan. Sneeuwhoenders ruien drie maal per jaar. Twee keer daarvan veranderen ze van kleur. Deze rui heeft zeer te maken met de temperatuurverandering en de lengte van de dag.

Rui van trekvogels

Trekvogels ruien drie maal. Als trekvogels bezig zijn met hun lange tocht van en naar broedgebieden, ondergaan hun veren een flinke slijtage. Trekvogels ruien voor de trek om de veren wat langer en sterker te laten worden. Ze ondergaan een volledige rui. Die is nodig om alle staart- en slagpennen te vervangen. Voor hun trek is veel energie nodig en daarom eten ze van te voren veel, zijn ze dan zwaarder en hebben ook nog een vetreserve bij zich.

Rui van sneeuwbewoners

Vogels die in sneeuwgebieden wonen, zoals bijvoorbeeld de Alpensneeuwhoenders, ruien ook drie maal per jaar. In de winter is hun verenkleed meer isolerend tegen de kou, Wanneer de temperatuur verandert en de dagen lengen of korter worden, volgt er een geleidelijke rui. De vogels veranderen elke keer ook van kleur. De rui begint op de kop, en gaat via de hals naar de buik.

Lees verder

• De anatomie van vogels, skelet, veren en sterke spieren
• Vogels en hun taakverdeling, alles gericht op voortplanting
• Hoe vliegen vogels? Zweefvluchten, slagtechnieken en bidden
• Een vogeltuin, hoe maak ik die?
• De huid van vogels, veren, schubben en een broedvlek