Hoe vliegen vogels? Zweefvluchten, slagtechnieken en bidden

Vogels zijn de koningen van de lucht. Hun voorpoten, die gevormd zijn tot vleugels, zijn fysiek zeer geschikt om een vliegend leven te leiden. Geleid door de luchtstromingen kunnen ze zich zwevend door de lucht verplaatsen. Zweefvliegen kost hen nauwelijks energie en ze maken gebruik van opwaartse luchtstromingen om zich weer hoger in de lucht te begeven. Omdat vliegen, slagen in de lucht maken, zo veel energie kost, beheersen ze ook meerdere technieken om energie te besparen.

Evolutie

In het begin van de evolutie konden vogels slechts korte glijvluchten door de lucht maken. Hun vleugels waren nog niet berekend op lang in de lucht blijven en trekvluchten maken. Gedurende hun ontwikkeling is de bouw van de vogels veranderd en zijn hun vleugels gevormd tot vernuftige hulpmiddelen om in de lucht te bewegen en er te blijven. Ze maken gebruik van opwaartse stromingen van de lucht. En van het luchtdrukverschil.

Bouw en zwaartekracht

Vogels worden geholpen door de bouw van hun vleugels om in de lucht te blijven. De vleugels dragen hen. Gedurende het vliegen gaat de lucht zowel onder als boven langs de vleugel. De bovenkant van een vleugel is boller dan de onderkant. De lucht gaat aan de bovenkant daarom sneller langs de vleugel dan aan de onderkant. Er vormt zich dus een luchtdrukverschil. Dit verschil vormt een opwaartse kracht die groter is dan de zwaartekracht. De wet van Daniel Bernoulli uit de aerodynamica.

Gebruik van de vleugels

De grootste veren van een vogel, de slagpennen, zitten vast aan de beenderen van de voorpoten. Zij dragen de vogel en zorgen voor de stuwkracht. Als vogels de buitenste slagpennen spreiden, kunnen ze beter stijgen. De vogel kan met behulp van spiertjes de pennen scheef stellen, zodat hij stabiel in de lucht blijft. Warme lucht stijgt omhoog en wordt thermiek genoemd. Vogels laten zich met zo'n thermiek meedrijven door er rondjes in te draaien. Als ze hoog genoeg zijn, laten ze zich weer wegdrijven. Dat is de slagtechniek.

• Kustvogels maken gebruik van horizontale winden die tegen de kust of de rotsen naar boven afbuigen.
• Zeevogels vliegen met de wind mee boven het wateroppervlak tot ze bijna het water raken. Ze stijgen dan op door hun snelheid verticaal te gebruiken.
• Gieren zie je vaak in de lucht cirkelen op zoek naar kadavers. Zij maken ook gebruik van de thermiek.

Langzaam vliegen

Als vogels langzaam vliegen, treedt er turbulentie op zoals bij een vliegtuig. En bij zeer langzaam vliegen, valt een vogel gewoon naar beneden. Om dat te voorkomen heeft de vogel een aantal kleine veertjes aan de top van de vleugel, de alula. Door de alula op te tillen kan de vogel luchtstroming regelen en hij kan ermee versnellen.

Amerikaanse houtsnip

De vogel die het langzaamst kan vliegen is de Amerikaanse houtsnip. Als hij harde tegenwind treft, moet hij gewoon landen en wachten tot de storm voorbij is.

Stil hangen

Van roofvogels is bekend dat zij in de lucht kunnen stil hangen. Men noemt dat bidden. De roofvogel klapwiekt dan heel snel met half uitgevouwen vleugels die wijd uitgespreid zijn. Zo kan hij spieden naar een prooi in de diepte. Als hij die gevonden heeft, laat hij zich als een baksteen naar beneden vallen en grijpt zijn prooi. Ook een kolibrie kan heel lang stil hangen in de lucht. Dit vogeltje klapwiekt zo snel dat je, als je er dicht bij staat, een zoemgeluid hoort. De kolibrie doet dat meestal bij het halen van de nectar uit een bloem.

Vliegen in groepen

Tijdens het vliegen is de druk onder een vleugel dus groter dan erboven. Die lucht wil opstijgen en dat gebeurt bij de top van de vleugel. Door achter de vleugel te vliegen, maakt de achterliggende gebruik van die opstijgende lucht. Het mooiste voorbeeld is te zien in een vlucht ganzen. Een vlucht ganzen ziet men altijd in V-vorm overvliegen. Trekvogels vliegen altijd in groepen. Ze wisselen elkaar af met vooraan vliegen.

Gelukkig kunnen wij heden ten dage nog genieten van de zweefvluchten, de slagtechnieken, het stilhangen en het gebruik maken van thermiek door een van de mooiste scheppingen der aarde: de vogels.

Lees verder

• Vogels en hun taakverdeling, alles gericht op voortplanting
• De vogeltrek, broeden en overwinteren
• De huid van vogels, veren, schubben en een broedvlek
• Rui van vogels, vogels in de rui, twee maal per jaar