Het bijzondere aan een vleermuis

Als de schemering valt kan je vleermuizen in Nederland in de buurt van oude bunkers en boerderijen zien vliegen. Het bijzondere van deze dieren is dat zij gebruik maken van echopeiling (ook wel echolocatie genoemd) en gepolariseerd licht om te navigeren. Maar dit is niet het enige wat deze dieren zo bijzonder maakt. En hoe zit het met vampiers (bloedzuigende vleermuizen)? Bestaan deze echt?

Soorten vleermuizen en waar ze leven

Er zijn meer dan 1100 verschillende soorten vleermuizen. Vleermuizen kunnen grofweg verdeeld worden in twee groepen:

• De kleine vleermuizen; die over de hele wereld voorkomen behalve de poolstreken en hooggebergtes.
• De grote vleermuizen die alleen in Afrika, Azië, Nieuw-Guinea en Oost-Australië voorkomen.

In Nederland komen alleen de kleine vleermuizen voor. Ongeveer 15 tot 17 verschillende soorten.

De vleermuis is een zoogdier

Eén van de bijzonderheden aan een vleermuis is het feit dat het een vliegend zoogdier is. De vleermuis is het enige zoogdier dat kan vliegen. Meestal één keer per jaar krijgt het vleermuiswijfje zes tot tien weken na de paring één en heel soms twee jongen. De jongen worden vier weken lang gezoogd.
Vleermuizen hebben geen vaste partner.

De vleermuis; een aantal kenmerken

• Een vleermuis heeft een gedrongen gestalte, korte hals, een dikke langwerpige kop en een brede mondspleet. De grootte kan net als het lichaamsgewicht erg verschillen van soort tot soort.
• Zijn oren zijn zeer goed ontwikkeld, net als zijn reukorgaan, maar hij ziet heel weinig.
• Zijn lichaamstemperatuur is 42 graden Celsius en de hartslag ongeveer 600 slagen per minuut.
• De vleermuis is helemaal aangepast aan het vliegen, maar sommige soorten kunnen zich ook heel goed lopend verplaatsen. De vleermuis heeft zeer lange vingers die de vlieghuid ondersteunen. De vlieghuid bestaat uit drie delen:
• De voorvlieghuid; deze loopt van de hals tot de duim.
• De vingervlieghuid; deze loopt van de vingertoppen tot de achterpootjes.
• De staartvlieghuid; deze zit tussen de achterpootjes en de staart.
• De vlieghuid is erg dun en is zonder haartjes. De spanwijdte bij een grote vleermuis is maximaal 1.70 m.

Vliegsnelheid van vleermuizen

Sommige vleermuizen kunnen een snelheid bereiken van 40 tot 50 kilometer per uur.

Leeftijd van de vleermuis

• Kleine vleermuizen worden gemiddeld 10 tot hooguit 15 jaar.
• Grote vleermuizen kunnen wel twintig jaar worden.

Wat eten vleermuizen?

De meeste vleermuizen eten insecten, maar er zijn ook vleermuizen die vruchten, fruit en/of vis eten. Deze vleermuizen eten meestal elke dag net zoveel als hun eigen lichaamsgewicht.

Vampiers

Er zijn ook vleermuizen die van bloed leven. De zogenaamde vampiers. Deze vleermuizen maken een onmerkbare snee (in een koe, paard, mens of ander groot zoogdier) en drinken dan van het bloed. Om te zorgen dat het bloed niet stolt spuit de vleermuis er een stof bij die muggen ook gebruiken. Hiermee kan hij ziektes overbrengen zoals hondsdolheid. De vampier heeft ongeveer 26 liter per jaar aan bloed nodig.

Gepolariseerd licht

Al eerder was te lezen dat een vleermuis weinig kan zien. Vleermuizen gebruiken onder andere gepolariseerd licht om te navigeren. De vleermuis is het enige zoogdier die dit licht kan waarnemen.

Echopeiling/sonar

Een vleermuis maakt om zijn positie te bepalen vooral gebruik van echopeiling of sonar. Dit is een bijzondere techniek om zich te oriënteren en zijn prooi te lokaliseren. De vleermuis zendt hiervoor met zijn bek of neus geluiden uit, die voor het menselijk gehoor niet waarneembaar zijn en vangt de echo (terugkaatsing) hiervan op met zijn oren. (Dit is te vergelijken met een bal die tegen een muur kaatst). Als een vleermuis een prooi nadert volgen de geluidsgolven elkaar steeds sneller op. Soms tot wel 150 à 200 kilometer per seconde. De hoogte van de geluidsgolven is soms wel 150.000 hertz (één hertz is één trilling per seconde) of nog hoger. Onbekend is hoe een vleermuis weet of hij met een voorwerp of een prooi te doen heeft. Men denkt dat het te maken heeft met het wel of niet bewegen van het object en de geur.

Energierecycling

Vleermuizen kunnen hun vleugels extra krachtig wegduwen, doordat zij gebruikt maken van 'energierecycling'. Zij doen dit door hun pezen op te rekken en de opgeslagen energie te gebruiken om hun vleugels met extra kracht weg te duwen. Dit is te vergelijken met de energie die vrijkomt als je aan een elastiekje trekt en deze weer loslaat.

Winterslaap

De vleermuizen in Nederland leven van insecten. Deze zijn in de winter (bijna) niet te vinden. Daarom gaan ze in oktober op zoek naar een geschikte plaats voor een winterslaap. Dit kan een holle boom zijn, een grot, een rotsspleet, hooizolder, kelder et cetera. Meestal hangen ze in grote kolonies bijeen. Tijdens de winterslaap daalt de lichaamstemperatuur van 42 graden Celsius naar 8 à 10 graden Celsius. De ademhaling wordt steeds langzamer en tenslotte haalt de vleermuis nog maar één keer in de zes minuten adem. De hartslag daalt van 600 keer per minuut naar minder dan 100 maal per minuut. In maart ontwaakt de vleermuis uit zijn winterslaap.