Vogelsoorten in Europa, Linnaeus verdeelde ze in families

Over de hele wereld bestaan er meer dan 9000 vogelsoorten. In de achttiende eeuw zijn die soorten door de beroemd geworden arts/hoogleraar Linnaeus verdeeld in ordes, families en geslachten. In Europa komen ongeveer 530 soorten voor. Daarvan bestaat bijna de helft uit de Passeriformes, de zangvogels. De vogelsoorten die Linnaeus heeft verdeeld, zijn nog steeds op die manier geordend. Als u dus in uw tuin rondkijkt, zult u, met behulp van zijn ordes, kunnen achterhalen welke vogelsoort het is.

Linnaeus

Carl von Linné studie

In 1707 werd in Zweden, in Råshult, Carl von Linné geboren. Zijn ouders hadden een groot huis met een grote tuin. In die tuin bracht Carl een groot deel van zijn jeugd door. Hij was geobsedeerd door de natuur. Om zijn vader te plezieren ging hij geneeskunde studeren. In die tijd hoorde daar de studie van de planten bij, omdat die gebruikt werden voor geneesmiddelen.

Universiteit van Harderwijk promoveren

Rond 1730 bestudeerde hij in Lapland mossen en planten en schreef een proefschrift over malaria in de Zweedse moerassen.
Zijn aanstaande schoonvader gaf hem de mogelijkheid om in een buitenland te promoveren en doctor te worden. Hij koos voor de universiteit van Harderwijk, die was in die tijd populair voor minder gefortuneerde promovendi. Men kon er snel en goedkoop promoveren. Een bekend rijmpje uit die tijd, toen Nederland nog de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was, luidt:

Harderwijk is een stad van negotie
men verkoopt er bokking, blauwbessen en bullen van promotie

Boerhaave

Carl von Linné had dan ook in een week zijn bul. De Leidse hoogleraar Boerhaave zorgde voor een aanstelling als huisarts bij de Amsterdamse koopman Clifford. Deze had een buitenplaats, de Hartekamp op de grens van Bennebroek en Heemstede. Hier waren schitterende tuinen en kassen. Linnaeus maakte een geïllustreerde inventaris van de daar voorkomende planten.

Philosophia botanica

Hij kreeg naam als botanicus en werd hoogleraar in Uppsala. Daar publiceerde hij de Philosophia botanica, waarin hij de binaire nomenclatuur introduceerde: de indeling van de flora en fauna in een stelsel van dubbele namen, de geslachtsnaam, de genus, en de soort, species. Zijn indeling van de flora en fauna wordt nog steeds op dezelfde wijze gebruikt.

Classificatie

Criteria

Hoe krijgt een soort een naam waarbinnen hij altijd is terug te vinden? Welke criteria zijn van belang? Men kan vogels indelen op kleur, vorm (morfologie), levenswijze, bouw (anatomie) en gedrag. Linnaeus deelde de soorten in volgens hun anatomie en gaf ze een geslachtsnaam (genus) en een soortnaam (species). De namen werden in het Latijn gegeven, omdat dat onder wetenschappers de gangbare taal was.

Genetica

Door de ontwikkeling van de moderne maatschappij, en dus ook van de wetenschap, zijn nieuwe manieren toegevoegd om soorten te classificeren. De genetica levert daaraan een grote bijdrage. Het kunnen herleiden van het DNA zorgt ervoor, dat soorten gemakkelijker in een systeem kunnen worden ondergebracht. Nog steeds zijn er vogels die bij geen enkele orde of familie kunnen worden ondergebracht, die worden dan bij de 'overigen' geclassificeerd.

Zangvogels Passeriformes

Grootste orde

De grootste orde is die van de zangvogels. Meer dan de helft van de vogels op aarde behoort daartoe, 40 % daarvan komt in Europa voor. Er zijn in Europa meer dan 200 soorten, verdeeld over 30 families. De zangvogels zijn bijna allemaal kleine vogels, die ook bijna allemaal mooi kunnen zingen. Dit fenomeen hebben ze te danken aan hun syrinx. Dat is het spraakorgaan van vogels. Het orgaan zit aan het einde van de luchtpijp. Het geluid wordt gevormd door het trillen van kraakbeen en membranen (vliezen), die worden aangestuurd door spieren. Een zangvogel maakt dus geluid zonder stembanden.

Stuitklier

Ook hebben zangvogels aan hun achterlijf een "stuitklier", die een vette substantie afgeeft. Daarmee worden de veren waterdicht gemaakt. Ook hebben de zangvogels vier tenen aan één poot, waarvan er één naar achteren is gericht. Daardoor kunnen ze zich goed vasthouden aan takken.

Voorbeelden van zangvogels

Voorbeelden van zangvogels zijn: (pimpel)mees (Paridae), (ring)mus (Passeridae), merel (Turdidae), vink (Fringillidae), (boeren)zwaluw (Hirundidae) en, hoewel ze volgens onze begrippen niet meer kunnen dan schreeuwgeluiden voortbrengen, de kraai en zelfs de raaf (Corvidae).

Mariene zwemvogels en kleine steltlopers

Zeevogels

Deze vogels hebben geen gemeenschappelijke naam. Het gaat hier om zeevogels, die zich voeden in zout water. De soorten van de open zee hebben lange vleugels en een kleine vleugelbelasting. Duikers hebben korte vleugels. Zeevogels hebben zoutklieren die ervoor zorgen dat ze overtollig zout afscheiden. Ook hebben ze meer veren dan de overige vogels en natuurlijk ook een stuitklier. Veel zeevogels zijn trekvogels. Broeden doen zij op een andere plaats dan zij overwinteren. Jonge vogels trekken lang niet altijd naar de plaats waar hun ouders overwinteren. Aalscholvers en meeuwen zijn bijvoorbeeld wel standvogels.

Wetenschappelijke namen van zeevogels

De wetenschappelijke namen van de respectievelijke soorten zijn:

• Sphenisciformes: de arctische pinguïn.
• Procellariiformes: hieronder vallen de buissnaveligen zoals de albatros en de stormvogel.
• Pelecaniformes: dit zijn onder andere de pelikaan, de fregatvogel en de aalscholver.
• Charadriiformes: onder andere de meeuw, de stern en de alk.

Ganzen, eenden, zwanen, fazanten, hoenders

Eendachtigen en hoenders

Een grote groep West-Europese vogels, 13%, zijn de gans- of eendachtigen (Anseriformes) en de hoendervogels (Galliformes). De Anseriformes zijn middelgrote- tot grote watervogels, met over het algemeen een lange hals, die ze gebruiken om onder water eten te zoeken. Ze hebben een afgeplatte snavel en zwemvliezen. De hoendervogels hebben lange, kipachtige poten. In het Krijt waren er al eendachtigen: Presbyornithdae.

De drie ordes

Er zijn drie ordes van deze vogels:

• Anhimidac: de hoenderkoeten
• Anseranatidae: ekstergans
• Anatidae: zwanen, ganzen en eenden.

Roofvogels

Twee ordes

Bij de roofvogels kennen we twee ordes:

• de Accipitriformes: havik, sperwer, buizerd, wespendief, adelaar, zeearend, rode wouw en de bruine, de blauwe en de grauwe kiekendief.
• de Falconiformes: de torenvalk, de boomvalk en de slechtvalk.

Vleeseters, viseters en aaseters

Roofvogels zijn vleeseters en ze jagen óf op de grond, óf in de lucht, óf in het water. Er zijn ook aaseters. De klauwen van roofvogels zijn scherp en hebben drie tenen aan de voorkant en één aan de achterkant van de poot. Hun snavel is krom en scherp. Hiermee scheuren ze stukken van hun prooi. Roofvogels zijn dagroofvogels. De enige roofvogel die 's nachts jaagt, als we die al tot de roofvogels kunnen rekenen, is de uil. Zijn klauwen vormen twee tenen aan de voor- en twee tenen aan de achterkant. Zijn kromme snavel is wat korter dan die van de andere roofvogels (zie ook het artikel over de bosuil). Prooien: gieren eten aas, de buizerd eet kleine landzoogdieren, de wespendief insecten en de valk vangt kleine vogels in de lucht. De visarend, zijn naam zegt het al: hij eet vis.

Grote waadvogels

Lange snavels en lange poten

Waadvogels zijn kleine, middelgrote en grote vogels met lange snavels. Die gebruiken ze om (soms diep) onder de grond hun prooi te zoeken. Hun poten zijn ook lang (ze waden). Ze leven in kust- en watergebieden en worden ook vaak steltlopers genoemd.

Drie ordes

Er zijn drie ordes:

• Ciconiiformes (reigerachtigen): reiger, lepelaar, ooievaar, roerdomp en kwak.
• Gruiformes(ralachtigen): kraanvogels
• Phoenicopteriformes: flamingo's

Overigen

• Piciformes: spechten
• Apodiformes: gierzwaluw
• Coraciiformes: ijsvogel
• Columbiformes: tortel
• Cuculiformes: koekoek
• Caprimulgiformes: nachtzwaluw
• Psittasiformes: halsbandparkiet

Lees verder

• De anatomie van vogels, skelet, veren en sterke spieren
• De huid van vogels, veren, schubben en een broedvlek
• Een vogeltuin, hoe maak ik die?
• Hoe vliegen vogels? Zweefvluchten, slagtechnieken en bidden
• Vogels en hun taakverdeling, alles gericht op voortplanting