Worden wolven ooit vaste bewoners van Nederland?

Tussen 2013 en januari 2017 zijn er vijf wolven in Nederland gespot. Sommige van hen zijn tot vijf keer gespot op dezelfde dag op verschillende plekken. De komst van de hondachtigen was al lang van tevoren verwacht. De wolf maakt een opkomst in Duitsland en kwam in de loop der jaren steeds dichterbij Nederland. De wolf was ooit al vaste bewoner van Nederland, maar verliet ons land door de intensieve jacht. Het feit dat hij anno 2017 weer terugkeert naar Nederland geeft hoop. Maar is Nederland wel klaar voor de komst van een topjager die hoog boven in de keten van de natuur staat? Wat voor impact heeft zijn komst op de natuur van Nederland? En kunnen wij dan nog wel veilig de bossen in?

Inhoud

• De wolf: toppredator
• De wolf domineert
• Wolven vormen geen gevaar voor mensen
• Oog in oog met een wolf: wat moet ik doen?
• De wolf in Nederland: is het mogelijk?
• Locaties van wolven in Nederland en grensgebied
• Trends anno 2017

De wolf: toppredator

De wolf behoort tot de hondachtigen en is een uiterst gedreven jager. Een wolf wordt vaak verward met een gewone hond. Wolven worden één tot anderhalve meter lang en kunnen tot tachtig centimeter hoog worden. Een mannetjeswolf kan tot tachtig kilo wegen, terwijl een vrouwtje niet zwaarder wordt dan vijftig kilo. Een wolf heeft bizar sterke zintuigen en zijn lichaam is gebouwd voor de jacht en hij heeft een groot uithoudingsvermogen:

• Hij ruikt dieren en mensen tot een afstand van 300 meter;
• Hij kan uitstekend zien in het donker;
• De wolf heeft een zichthoek van 250 graden. Een mens slechts 180 graden. In tegenstelling tot de mens ziet een wolf bewegende objecten van zowel dichtbij als ver weg zeer goed en deze vallen hem dan ook meteen op. Stilstaande objecten van dichtbij ziet een wolf wazig;
• Tonen die te hoog zijn voor het menselijk gehoor, zoals 40 kHz, hoort de wolf prima;
• Hij kan hartslagen tot tweehonderd per minuut verdragen;
• Zijn gebit bestaat uit 42 tanden, waarvan tien zogenoemde scheurkiezen zijn om zijn prooi te doden. Zijn hoektanden zijn maar liefst 2,5 centimeter lang;
• Wolven kunnen urenlang achter elkaar lopen en tijdens de jacht kunnen zij een topsnelheid van vijftig kilometer per uur minutenlang volhouden.

Een wolf heeft een beige tot bruine vacht, met een grijze streep op de rug en een witte vacht rondom de mond. Een wolf heeft lange poten, een rechte rug, spitse oren en een behaarde staart. Wolven staan bekend om hun gehuil. Het huilen is bedoeld om te communiceren, te alarmeren of om de jacht te openen. Het gehuil kan tot tien kilometer verderop door wolven gehoord worden.

Voedsel

Een volwassen wolf eet zo’n vier tot vijf kilo vlees per dag. Zoals aangegeven zijn wolven topjagers en ze jagen het liefst op grotere prooien: (edel)herten, elanden, reeën en wilde zwijnen. Maar ook kleinere prooien als knaagdieren, hazen en vogels staan op het menu van de wolf. Indien de wolf een veeboerderij tegenkomt, zal hij zijn kans benutten: lammetjes, schapen, kippen of kalveren staan allemaal op zijn menu.

Roedel

Een wolf is een sociaal dier en leeft met groepsgenoten in een roedel. Alleen het alfapaartje heeft recht op voortplanting. Deze rangorde geeft de uiterst georganiseerde structuur aan van een wolvenroedel, maar heeft ook zeker een nadeel. Wolven die geen recht hebben op voortplanting blijken uit onderzoek minder moeite te doen tijdens de jacht. Zij hebben tenslotte geen reden om zichzelf te bewijzen en het alfamannetje moet dit wel. Hij zal dus wel moeten jagen. De grootte van een roedel hangt af van het beschikbare voedsel in het territorium. Dit verschilt van vijf tot dertig wolven. Een roedel verplaatst zich doorgaans vijftig tot zestig kilometer per dag. Ook de omvang van het territorium hangt af van het beschikbare voedsel. Minimaal tweehonderd vierkante kilometer in Europa en in Alaska kan dit oplopen tot tweeduizend. Wolven zijn oorspronkelijk zowel dag als avond- en nachtdieren, maar door de honderden jaren van jacht zijn wolven actiever gaan worden in de avonduren dan overdag.

Leefgebied en verspreiding
Een wolf kan volgens deskundige overal leven. Hij past zich namelijk uitermate goed aan het gebied waar hij zich bevindt. Daarom komt hij ook op veel landen in de wereld voor: van Mexico tot aan Alaska en van China tot aan Scandinavië. Sinds een aantal jaren komt de wolf steeds vaker voor in Centraal-Europa. Landen als Duitsland, Polen, Tsjechië, Zwitserland, Oostenrijk, Italië, Griekenland, Kroatië en Frankrijk hebben tegenwoordig wolven in hun land lopen. Enkele landen hebben zelfs vaste roedels, zoals Duitsland. Sinds 2013 is de wolf ook meerdere keren in Nederland gesignaleerd. Afbeelding 1 geeft een goed overzicht van de verspreiding van de wolf. De rode kleur geeft aan waar hij ooit voorkwam, maar door de jacht is uitgeroeid. De groene gebieden geven aan waar de wolf nu voorkomt.

Voortplanting

Zoals veel hondachtigen is ook de wolf monogaam. Een paartje blijft bij elkaar tot de dood hen scheidt. Overlijdt het vrouwtje, dan heeft het mannetje wel meteen een nieuw vrouwtje. Vrouwtjes kunnen elk jaar welpen krijgen en de draagtijd duurt 62 tot 75 dagen. Een worp bestaat meestal uit vijf of zes welpen. De welpen zijn de eerste twaalf dagen van hun leven blind en doof. Na drie weken verlaten ze voor het eerst hun hol. De welpen blijven minimaal één jaar bij de roedel. Een wolf wordt zo’n tien jaar oud.

De wolf domineert

Een roedel wolven accepteert geen andere hondachtigen in zijn territorium. Maar soms zullen zij wel moeten, bijvoorbeeld als ze in minderheid zijn. Zijn ze in de meerderheid, dan staan ze er om bekend andere hondachtigen te doden: coyotes, wasbeerhonden en jakhalzen mijden daarom ook gebieden waar wolven leven. In sommige gevallen worden ook vossen gedood.

Maar ook katachtigen worden niet gespaard. Zo zijn er zelden gebieden waar lynxen en wolven met elkaar samenleven. Aangezien een roedel altijd in de meerderheid is, zal een lynx zijn best doen wolven te mijden.

De enige vijanden die een wolf heeft en die een individu of complete roedel zouden kunnen aanvallen en/of doden zijn tijgers, leeuwen, beren en mensen.

Wolven vormen geen gevaar voor mensen

Wolven worden geassocieerd met gevaar. Mensen vinden het niet prettig om een bos te delen met een zoogdier dat hoog boven in de voedselketen staat. Maar is de angst voor de wolf terecht? Nee, absoluut niet. Zoals aangegeven heeft de mens de wolf verjaagd en niet alleen in Nederland. Daarom zijn wolven in de loop der jaren mensenschuw geworden. Als een wolf een mens tegenkomt, zal hij in de meeste gevallen zelf het besluit nemen de andere kant op te gaan. Al is de kans dat je hem tegenkomt klein. Zijn reukvermogen is goed en reken er maar op dat na honderden jaren van jacht hij precies weet hoe een mens ruikt. Waarschijnlijk is hij de andere kant al opgelopen voordat hij gezien is.

Oog in oog met een wolf: wat moet ik doen?

Nu kan het heel goed zijn dat er binnenkort weer een wolf Nederland binnen komt lopen. Dit zou zo maar kunnen als je door het bos heen loopt bijvoorbeeld. Maar wat moet je doen als hij opeens een meter of tien voor jou het wandelpad op komt lopen en jou recht in de ogen aankijkt? Laat het nog steeds duidelijk zijn dat deze kans minimaal is. Als eerste is het belangrijk om meteen stil te gaan staan en door middel van een zware stem te laten weten dat je er bent. Vermijd vanaf jullie eerste ontmoeting elk oogcontact. Een wolf zal dit zien als uitdaging. Wacht vervolgens de reactie van de wolf af. In de meeste gevallen zal hij verdwijnen. Indien hij niet wegloopt moet jij degene zijn die langzaam achteruit loopt. Hij wil dan zijn macht tonen door zichzelf niet terug te trekken. Doe dit heel rustig en keer hem nooit de rug toe. Dit kan hij zien als zwak moment, waarop hij kan gaan aanvallen. Mocht de wolf richting jou komen lopen, begin dan niet harder achteruit te lopen, maar hou hetzelfde tempo aan. Wel is het verstandig om op dat moment zwaaiende bewegingen te maken en je stem te verheffen.

Mocht het in het ergste geval uitlopen tot een aanval, ga dan nooit zelf vechten. Dit ziet de wolf als uitdaging en hij kan zonder probleem ernstige schade toebrengen. Het juiste om in dit geval te doen is om op je hurken te gaan zitten en je achterkant van je nek te beschermen met je armen. De nek is vatbaar en heeft de wolf eenmaal je nek beet dan zal hij deze niet snel loslaten. Maak jankende, hoge geluiden. Wolven maken ditzelfde geluid als zij onderdanig zijn.

De wolf in Nederland: is het mogelijk?

Het antwoord is eigenlijk al gegeven door de wolf zelf: ja. Niet voor niets komt hij steeds vaker voor in Nederland en niet voor niets heeft hij hier al honderden jaren geleefd. Maar wat vinden deskundigen over de mogelijke terugkeer van de wolf?

De wolf vindt alles prima

Zoals aangegeven passen wolven zich aan. De Veluwe is een groot natuurgebied met zowel dichte bossen als open vlaktes. De wolf zou zich hier volgens deskundigen prima kunnen vestigen. Uit modelonderzoek blijkt dat Nederland inderdaad ruimte zou hebben voor tientallen roedels. Niet alleen de Veluwe, maar ook gebieden in Limburg, Brabant en Drenthe zouden plaats bieden voor wolven.

Nederland heeft een gebrek aan topjagers
Roofdieren als de vos en roofvogels heeft Nederland in overvloed. Maar een echte topjager ontbreekt al tientallen jaren. En dat merkt Nederland volgens deskundigen nu. Alleen al op de Veluwe moeten jaarlijks honderden wilde zwijnen, herten en reeën worden afgeschoten om de grote populatie te verminderen. Zij hebben simpelweg geen vijanden. De komst van de wolf kan hier verandering in brengen. De dieren zullen zich anders moeten opstellen en een echt kat-en-muisspelletje zal gaan plaatsvinden. Herten en wilde zwijnen zullen zich meer gaan verspreiden over Nederland, waardoor op sommige plekken vegetatie nieuwe kansen krijgt.

Maar er zitten ook nadelen aan de komst van zo’n topjager. Zoals gezegd zullen katachtigen en andere hondachtigen gebieden met (veel) wolven mijden. Zo zullen de recentelijk gevestigde wasbeerhonden het moeilijk krijgen in Nederland. De kans op de terugkeer van de lynx wordt drastisch verlaagd en de kans op de komst van de jakhals wordt bijna nihil. Al lijken lynxen zich in de loop der jaren aan te passen aan kleinere leefgebieden die gedeeld moeten worden met wolven.

Daarnaast zal de wolf geen natuurlijke vijanden hebben in Nederland. Gevolg hiervan kan zijn dat de wolvenpopulatie in Nederland binnen enkele jaren flink groeit. De wolf mag ook niet worden gedood, aangezien hij als beschermd diersoort is bestempeld in Nederland. Te veel wolven zou weer kunnen zorgen dat de populatie van herten en wilde zwijnen te veel afneemt. Of dat boeren te maken gaan krijgen met zogenoemde plunderingen door wolven.

Bezoek aan het bos wordt spannender

Ook al is een wolf niet gevaarlijk voor de mens, een bezoek aan het bos zou natuurlijk wel spannender worden. Iedereen wil tenslotte een wolf zien. Ook de kans om een karkas of aangevreten deel van een prooi te zien is groter. De natuur uit natuurfilms en -documentaires komt een stukje dichterbij.

Honden moeten aangelijnd worden

Zoals eerder aangegeven: wolven moeten niks hebben van andere hondachtigen. En dat terwijl de honden die wij als huisdieren kennen uiterst sociaal zijn. Een hond die losloopt en zijn soortgenoot ruikt, kan plots die richting op gaan rennen. Een wolf zal dit gedrag als een aanval zien en de hond zelf als indringer. Een aanval vanuit de wolf kan een reactie zijn.

Locaties van wolven in Nederland en grensgebied

In Nederland zijn meerdere keren wolven gespot. Ook in Duitsland op loopafstand met Nederland zijn wolven gespot.

Terneuzen

Ten oosten van Terneuzen dwaalt in december 2000 een wolf in Nederland. Het dier is meerdere keren gespot en verbleef wekenlang in het grensgebied van Nederland en België. Alhoewel het nooit officieel is vastgesteld dat het om een wolf ging (hiervoor is DNA-bewijs nodig), lieten camerabeelden voldoende materiaal zien. Het zou gaan om een Maaslandwolf.

Duiven

In Duiven wordt vlakbij een grote woonboulevard een wolf gespot op 27 augustus 2011. De gemaakte foto's zijn niet duidelijk genoeg om met zekerheid te zeggen dat het om een wolf gaat, maar zijn houding lijkt er veel op. Volgens deskundigen is het een Frans-Italiaanse wolf.

Beuningen

In Beuningen, een plaats in Overijssel vlakbij de Duitse grens, wordt een wolf gespot op 3 september 2016. Uit onderzoek met behulp van gegevens van Duitsland blijkt het om een wolf te gaan uit een roedel in Duitsland. De wolf had maar liefst 550 kilometer afgelegd en wordt vaker gespot rondom Nordhorn.

Nordhorn

Vlakbij het Duitse dorp Nordhorn wordt een vrouwelijke wolf gespot. Zij wordt meerdere keren gespot tussen april en juni 2014. De kans is groot dat dit dezelfde wolf is die gespot is in Beuningen.

Drenthe en Groningen

Maar liefst vier dagen, van 7 tot 10 maart 2015, verblijft deze wolf in Drenthe en Groningen. Ook deze wolf was afkomstig van een Duitse wolvenroedel. Opmerkelijk gedrag: de wolf komt bizar dicht bij mensen in de buurt. Het lijkt alsof hij hen negeert. De wolf wordt geschat op een jaar oud. Helaas wordt de nog jonge wolf in april doodgereden in Duitsland.

Neusustrum

Een dood schaap wordt op 27 juni 2015 gevonden nabij Neusustrum in Duitsland. Het schaap voldoet aan alle kenmerken van een aanval door een wolf. Het is waarschijnlijk dezelfde wolf die in Nordhorn was gespot en later in Beuningen wordt gespot.

Luttelgeest

Een dode wolf wordt gevonden bij Luttelgeest. Het dier is nooit levend in Nederland geweest. Hij is in Karpaten doodgeschoten en naar Nederland gebracht. Wie de wolf bij Luttelgeest heeft neergelegd is niet bekend.

Trends anno 2017

Niet alleen de komst van de wolf is uniek. Meerdere diersoorten die ons land nog nooit bewoond hebben of ooit hebben verlaten, komen (weer) richting Nederland. Zo zijn er recente waarnemingen van lynxen en wasbeerhonden in Nederland. De eland komt steeds dichterbij en heeft zich al gevestigd in Oost-Duitsland. De jakhals is in 2016 voor het eerst in de geschiedenis van Nederland gespot ergens op de Veluwe. Sinds een aantal jaar broedt ook de zeearend in Nederland. Welke diersoorten kan Nederland de komende jaren allemaal nog meer verwelkomen?

Lees verder

• Wordt de lynx ooit een vaste bewoner van Nederland?
• De jakhals in Nederland: is het mogelijk?
• De wasbeerhond: welkom of niet welkom in Nederland?
• Komt de eland ooit nog terug in Nederland?