Orka Keiko: een succesvolle vrijlating?

Orka Keiko, alias Willy, werd wereldberoemd van zijn films, maar ook van zijn vrijlating. Er is achteraf veel discussie of het wel zo goed was Keiko vrij te laten. Hoe zit dit en wat kunnen we van Keiko leren?

Inhoud

• Wie is Keiko?
• Keiko’s levensloop
• Voorbereidingen voor vrijlating
• Vrijlating
• Was de vrijlating een succes?
• Wat kunnen we van Keiko leren?

Wie is Keiko?

Orka Keiko is wellicht de meest beroemde orka ter wereld. Dat is om twee redenen:

• Hij was de hoofdrolspeler in de films Free Willy 1, 2 en 3
• Hij was de eerste en enige orka die na jaren gevangenschap terug werd gezet in de natuur.

Hij werd geboren rond 1977 en stierf in 2003. Hij was 6,3 meter en woog 4500 kilo. Zijn rugvin was helemaal opzij gezakt naar links. Hij ontwikkelde een afwijking aan zijn huid door slechte gezondheid.

Keiko betekent de gelukkige en dat was hij zeker toen men hem zijn vrijheid terug wilde geven.

Keiko’s levensloop

Keiko werd in 1979 door een vissersboot gevangen in de buurt van IJsland. Hij werd verkocht naar een IJslands aquarium in Hafnarfjörður. Drie jaar later werd hij verkocht naar Marineland in Ontario. Daar trad hij voor het eerst op voor publiek. Hij lag echter niet goed in de groep orka’s daar en werd daarom drie jaar later voor 350.000 dollar doorverkocht naar het Reino Adventura pretpark in Mexico City. Hij verbleef daar als enige orka in een bassin met twee tuimelaars.

Toen Warner Bros in 1992 een orka zocht voor de film free Willy werd Keiko daarvoor ingezet. De film werd een enorm groot succes. Door de film kwam er ook discussie over Keiko’s slechte leefomstandigheden. In 1994 werd een stichting opgericht met
als doel Keiko vrij te laten. Toen in 1995 Free Willy 2 uitkwam, kreeg het fonds grote bekendheid.

Voorbereidingen voor vrijlating

Er werd gezocht naar een plek waar hij aan kon sterken en kon worden voorbereid op terugkeer in het wild. Door giften van Warner Bros en miljoenen school kinderen kon het dier in 1995 gekocht worden door de Free Willy foundation. Keiko verhuisde naar het Oregon Coast Aquarium. Hier werd van de ingezamelde 7 miljoen dollar een groot nieuw bassin voor hem gebouwd. In januari 1996 verhuisde Keiko hier naar toe. Hij leefde hier voor het eerst weer in echt zeewater. Zijn huid begon te herstellen en hij kreeg levende vis aangeboden om hem te leren weer zelf vis te vangen. Keiko werd zwaarder en zijn huidziekte verdween zelfs helemaal. In augustus 1997 vangt Keiko voor het eerst een levende vis.

De voorbereidingen duren wat langer dan verwacht en het gaat moeizamer dan gedacht. De bedoeling is om Keiko bij IJsland in een baai te houden in een zwemruimte. Dit wordt herhaaldelijk uitgesteld, maar in september 1998 is het dan zo ver. In het eerste jaar in de baai wordt Keiko verder getraind voor het leven in het wild. Hij moet leren om meer aandacht voor het leven onder water te hebben, dan voor de mensen boven water. Dat gaat allemaal goed, en Keiko is blij in zijn nieuwe omgeving en past zich aardig goed aan.

Vrijlating

In 2000 wordt Keiko door een trainer mee genomen de open zee op. Keiko heeft geleerd de boot te volgen. Tijdens deze tochten heeft Keiko voor het eerst contact met wilde orka’s. Dit verloopt echter moeizaam omdat Keiko lange tijd geen contact met soortgenoten heeft gehad. Hij heeft niet de sociale vaardigheden die nodig zijn om aan te sluiten bij een groep. Zelfstandig voedsel vinden blijft ook moeilijk voor de orka. De apparatuur die wordt gebruikt om Keiko te volgen, toont aan dat hij erg veel aan de oppervlakte van het water leeft. Hij duikt nauwelijks dieper dan 26 meter, terwijl wilde orka’s het meest tussen 50 en 75 meter diep blijven. Ook werd een monster genomen uit zijn maag, waaruit bleek dat hij niet had gegeten.

Tijdens een tocht in 2002 sluit Keiko zich eindelijk aan bij een groep wilde orka’s. Hij blijft zo’n 3 weken in de groep. Daarna is hij naar Noorwegen gezwommen. Daar gekomen lijkt het er op dat Keiko in goede conditie is. In Noorwegen verbleef hij in een fjord. Hij had daar erg de neiging om naar alle boten en mensen die naar hem kwamen kijken toe te zwemmen. Hij zocht zelf menselijk contact. Steeds meer mensen kwamen kijken naar de beroemde orka en wilden hem zien en met hem zwemmen. Daarop verbood de lokale overheid dat mensen hem zouden aanraken of benaderen en trainers leiden hem naar een andere plek, omdat zij dachten dat hij een infectie op had gelopen.

In de fjord werd Keiko weer gevoerd met haring door zijn trainers. Hij heeft tot die tijd zo’n 1,5 maand in het wild geleefd zonder hulp van trainers. Keiko kan als hij wil weer weg zwemmen, maar hij blijft. In december 2003 overlijdt hij waarschijnlijk aan de gevolgen van een longontsteking. Volgens zijn trainers zou hij dit opgelopen hebben door de mensen die hem kwamen bekijken.

Was de vrijlating een succes?

Na het overlijden van Keiko is er altijd discussie geweest over het wel of niet succesvol zijn van de vrijlating. Er waren vooral politieke redenen waarom de vrijlating niet succesvol zou zijn geweest. Keiko heeft maar kort zelfstandig in het wild geleefd en moest toch weer bijgevoerd worden. Sea World vond het onverantwoordelijk en roekeloos. Maar zij zijn natuurlijk als de dood dat zij ooit een orka in het wild uit moeten zetten.

De vrijlating van Keiko is enorm leerzaam geweest en kan goed dienen als hulpmiddel in de voorbereiding van vrijlating van andere dieren. Duidelijk is dat het enorm moeilijk is om een dier dat zo lang in gevangenschap heeft geleefd weer zelfstandig te laten leven in het wild. De dieren zijn te veel op mensen gericht geraakt en missen vele eigenschappen die in het wild normaal zijn, ondanks intensieve training. In die zin kan de vrijlatingsmissie van Keiko als mislukt worden beschouwd. Hij is nooit meer echt een wilde orka geworden.

Keiko was echter dolgelukkig in zijn baai in IJsland alsook in Noorwegen. Hij was vrolijker, agressiever, zwom meer, kromde zijn rug meer voor diep duiken en begon zelf vis te vangen. Hoewel het nooit is gekomen tot het niveau van een wilde orka, was wel duidelijk dat hij het veel maar naar zijn zin had dan in de kleine betonnen bak waar hij altijd in had geleefd. Keiko’s trainers zijn er dan ook van overtuigd dat Keiko hele fijne laatste jaren gehad heeft en dat hij langer heeft geleefd dan hij zou hebben gedaan in gevangenschap.

Wat kunnen we van Keiko leren?

De vrijlating van Keiko heeft veel informatie opgeleverd en was uitermate leerzaam. Hoewel het in dit geval enorm veel geld heeft gekost, hoeft dat bij een volgende orka niet zo te zijn omdat nu duidelijker is wat wel en niet kan.

Uit de vrijlating van Keiko kunnen we wat de orka’s betreft concluderen dat:

• Orka’s die lang in gevangenschap hebben geleefd te veel op mensen gericht zijn geraakt om in het wild te leven. Hierdoor is het uitermate moeilijk de dieren vaardigheden voor in het wild bij te brengen.
• Orka’s in gevangenschap niet de sociale vaardigheden leren van hun wilde soortgenoten, zeker niet als ze alleen leven. Een orka alleen houden, is daarom geen optie.
• Alleen pas gevangen orka’s met reeds aangeleerde vaardigheden in het wild kunnen worden uitgezet. Belangrijk is dat het contact met mensen zo beperkt mogelijk blijft, dat zij zelf vis blijven vangen en dat de periode in gevangenschap zo kort mogelijk blijft.
• Oudere dieren die jaren in gevangenschap hebben geleefd en nu problemen hebben in gevangenschap kunnen in een baai gehouden worden bij voldoende gezondheid. Zo hebben zij alsnog een ruime, natuurlijke omgeving zonder de problemen van een aquarium. Zij moeten door mensen gevoerd en in de gaten worden gehouden.
• Het wellicht een optie zou zijn om orka’s niet meer in betonnen bakken te houden, maar in een afgezette baai. Daar kunnen zij ook shows geven, maar zijn ze vele malen gelukkiger en zijn de problemen van het leven in een betonnen bak opgelost.

Uit de vrijlating van Keiko kunnen wij als mensen concluderen dat:

• Het de schuld van mensen is dat deze dieren zich niet meer kunnen redden in het wild. Willen we een orka zijn vrijheid terug geven dan hebben we als mens de verantwoordelijkheid vanaf het begin afstand te houden van de orka.
• Wij als mensen ons dienen te realiseren dat de problemen die we veroorzaakt hebben bij orka’s in gevangenschap door ons komen en nu bijna niet meer op te lossen zijn. De dieren in gevangschap moeten in gevangenschap sterven. Alleen bij voldoende gezondheid kunnen ze in een baai leven.

We mogen dankbaar zijn voor de lessen die Keiko ons geleerd heeft. Elk aquarium dat orka’s houdt, zou hier van moeten leren!

Lees verder

• Gevolgen van orka’s in gevangenschap
• Orka Tilikum: met recht een killer whale?
• De vissenkom van orka Lolita
• Orka Kandu en haar tragisch einde
• Walvisjacht: Niet meer van deze tijd?