Blauwe vlinders in Nederland en België

Twee blauwe vlinders fladderen op een mooie warme zomerdag op het terras. Na goed observeren blijkt dat de ene blauwe vlinder nét even iets anders is, dan de andere. De familie van de blauwe vlinders (Lycaenidae) is ook groot. Wereldwijd zijn er ruim 5200 soorten blauwtjes bestaande uit dagvlinders en nachtvlinders. In Nederland zijn dertien soorten blauwtjes. Maar of we die ook allemaal in de tuin zullen zien?

• Familie Lycaenidae
• De blauwtjes
• Welk blauwtje is het?
• Boomblauwtje
• Icarusblauwtje
• Bruin blauwtje
• Verschil bruin blauwtje en icarusblauwtje
• Weetjes

Familie Lycaenidae

De vlinders uit de familie Lycaenidae zijn vaak vrij klein. De vleugelspanwijdte is gemiddeld 30 tot 40 millimeter, waarvan de grootste vlinders een spanwijdte hebben van maximaal 50 millimeter. Het is een grote familie waartoe ongeveer 40% van alle dagvlinder onder vallen. De familie Lycaenidae bestaat uit:

• blauwtjes (dertien soorten);
• prachtvlinders (één soort in Europa, niet in Nederland).;
• kleine pages (vier soorten);
• vuurvlinders (vijf soorten).

De ogen zijn langwerpig en de kleuren zijn wonderlijk in deze familie. Van helder blauw, groen en vurig oranje-rood. En dan vooral de mannetjes met hun vaak iriserende vleugels. Een kleurrijke familie!

De blauwtjes

In het verleden kwamen er in Nederland en België 25 soorten blauwtjes voor. Welke er nog te zien zijn, daar staan er veel van op de rode lijst. De groep prachtvlinders bevatte één soort: de Hamearis lucina (sleutelbloemvlinder), welke in Nederland alleen twee keer in Zuid-Limburg is waargenomen en in de Belgische Ardennen alleen bij open struwelen op kalkgraslanden. Veel blauwtjes zijn bijna verdwenen of worden bedreigd.

Welk blauwtje is het?

De drie soorten blauwtjes waar de meeste kans voor is om ze waar te nemen zijn:

• icarusblauwtje
• boomblauwtje
• bruin blauwtje

Wanneer we een blauwtje zien fladderen op ooghoogte langs klimop of hulst in de tuin tussen bebouwing, dan is het meestal het boomblauwtje. De overige blauwtjes hebben een specifieke leefomgeving nodig en zijn interessant voor iemand die deskundig is op het gebied van vlinders, een lepidopteroloog. Lepidopterologie is een specialisme binnen de studie naar insecten of entomologie) of iemand die plezier beleefd in het waarnemen, fotograferen, determineren en doorgeven aan de data bank, van dagvlinders.

Boomblauwtje

Het eerste blauwtje dat in het voorjaar te zien zal zijn, is het boomblauwtje. Deze is veel aanwezig in steden en dorpen en een blauwtje vlinder in de tuin is vast en zeker een boomblauwtje. De bovenkant van de vleugels zijn bepoederd lichtblauw met een brede tot zeer brede zwarte rand langs de voorvleugels bij de vrouwtjes en bij de mannetjes is deze rand niet zo breed. De vleugels zijn afgezet met een witte franje achtige rand, welke op de voorvleugels is afgewisseld is met zwarte streepjes. De onderkant van de vleugels hebben een zilverwitte tot lichtblauwe kleur met her en der zwarte stippen. De voorvleugellengte is ongeveer 14 millimeter.

Leefgebied

Het boomblauwtje heeft een leefgebied bij bomenlanen, heggen, gemengde bossen, stedelijke parken en tuinen. De eieren worden gelegd op bloemknoppen of rijpe zaden van onder ander de hulst, klimop en kardinaalsmuts. Na drie tot vijf dagen komt de rups uit het eitje en eet van de bloemknoppen of jonge vruchten en later pas het blad. Na twee tot vier weken verpopt de rups zich in de buurt van de waardplant. De verpopping duurt 11 tot 20 dagen en eind mei - juni vliegt de eerste generatie en in augustus- september de tweede generatie. De vlinder leeft 9 tot 18 dagen. Het boomblauwtje overwintert als pop.

Icarusblauwtje

Bij het icarusblauwtje zijn er verschillen bij de mannetjes en de vrouwtjes. Bij het mannetje zijn de vleugels aan de bovenkant blauw en bij het vrouwtje bruin. Beide hebben een mooie witte franje rand langs de vleugels. Bij het mannetje een mooie zwarte enigszins gegolfde rand, welke ‘getekend’ is tussen het blauw en de witte franje rand van de vleugels. De achtervleugels van het vrouwtje hebben mooie oranje ‘kijk’ vlekken. Oranje ronde vlekken met een zwarte punt omringt door wit, als mooie lieve ogen. Bij de voorvleugel ontbreken in de oranje de zwarte stip. Sommige vrouwtjes zijn helemaal bruin maar ze kunnen ook bruine vleugels hebben met blauw, alsof er een blauw poeder op ligt.


De onderkant van de vleugels zijn bij het mannetje en het vrouwtje wel gelijk. Enigszins een zilver parelmoerkleur met vlekken. Mooie witte cirkels met een zwarte vlek erin en met een rij oranje vlekken aan de buitenrand van de vleugels. De rij oranje vlekken worden nog eens duidelijk geaccentueerd door een dun zwart, gebogen lijntje. Op de onderkant van de voorvleugel bevinden zich twee wortelvlekken, waarmee deze soort onderscheiden kan worden van andere blauwtjes. Vaak is de onderkant van de vleugels bij de vleugelwortel blauw bestoven, net of er lichtblauw poeder op zit.

Leefgebied

De biotoop van het icarusblauwtje zijn droge en schrale graslanden (blauwgrasland), matig tot voedselrijke graslanden en vochtige hooilanden. Een van de redenen waarom een blauwtje gespot in de tuin, bijna nooit een icarusblauwtje kan wezen. Het vrouwtje zet de eieren af op veel soorten vlinderbloemigen, vooral de klaversoorten. Al snel komen de rupsen uit de eieren en beginnen aan de klaver te eten. Na de verpopping kunnen we in april de eerste generatie icarusblauwtjes zien vliegen. Eerst de opvallende blauwe mannetjes, want de vrouwtjes komen iets later uit de pop. Gemiddeld heeft het icarusblauwtje twee generaties maar bij een mooie zomer en nazomer is het mogelijk om in oktober nog een derde generatie te zien fladderen. Het icarusblauwtje overwintert in een strooisellaag als rups die al een aantal vervellingen heeft doorgemaakt.

Bruin blauwtje

Zowel het mannetje als het vrouwtje heeft bruine vleugels. Langs de voor- en achtervleugels bevindt zich een mooie witte blokkige franjerand en langs de achterrand van beide vleugels een rij oranje vlekken. Omdat de vleugeladers doorlopen is de franjerand geblokt. In het midden van beide voorvleugels, mooi evenwijdig aan elkaar een zwarte stip. De onderkant van de vleugels hebben een licht bruine tot grijze kleur met prachtig wit omrande zwarte stippen. Langs de buitenrand van de vleugels de oranje vlekken. Als pauwenveren zo mooi. Het mannetje heeft een blauwe bestuiving bij de vleugelwortel, wat bij het vrouwtje ontbreekt. De voorvleugellengte bij het bruin blauwtje is circa 13 millimeter.

Leefgebied

Het bruin blauwtje wordt steeds minder gezien en staat op de rode lijst als gevoelig. De vlinder kunnen we aantreffen in gebieden met droge zandige graslanden en in rivier- en kustduinen. De waardplant zijn de diverse ooievaarssoorten zoals de kleine ooievaarsbek en de gewone reigersbek. Het bruin blauwtje overwintert als een half volgroeide rups. Begin juni kunnen we de eerste generatie vlinders zien vliegen en bij een warme zomer en nazomer kan in oktober de derde generatie nog vliegen.

Verschil bruin blauwtje en icarusblauwtje

Veel vrouwtjes van het icarusblauwtje zijn van boven bruin gekleurd met oranje vlekken. Deze vrouwtjes lijken veel op de bruin blauwtjes. Maar er is verschil:


Het goed determineren van een blauwe vlinder, blijft gewoon moeilijk.


Op het forum waarneming.nl kan men om hulp vragen. Probeer er wel eerst zelf uit te komen!

Weetjes

Blauwtjes en mieren hebben een bijzondere band. De rupsen van verschillende blauwtjes (boomblauwtje o.a.) laten zich meevoeren door de werkstermieren in het mierennest waar ze gevoed worden. In ruil scheiden de rupsen een zoete stof af waar de mieren zich mee voeden.