Een paar vlinderfeitjes

Vlinders kunnen mensen vrolijk maken. Toch hebben de meeste insecten geen positieve invloed op mensen. Wat maakt de vlinder bijzonder en waarom blijft dit diertje zo fascineren?

Algemeen

Vlinders behoren tot de insecten. Wereldwijd zijn er minstens 150.000 verschillende soorten soorten. In Europa leven 3000 soorten en in Nederland ongeveer 2000. Vlinders worden niet oud. Meestal leven ze een paar weken en sommige soorten zelfs maar een dag. Het grootste deel van hun leven brengen ze door als rups of pop. Vlinders komen in allerlei soorten landschappen voor. Ze zijn te vinden in graslanden, heide, duinen, oevers, bossen of gewoon in de tuin. Het meest zijn ze te vinden op plaatsen met planten die rupsen eten en met bloemen om nectar uit te halen.

De grootste vlinder ter wereld is de atlasvlinder. Deze vlinder heeft een vleugelwijdte van ongeveer 30 centimeter en leeft in Azië. De grootste Nederlandse vlindersoort is de koninginnepage. Deze kan een vleugelwijdte van ongeveer vier centimeter hebben. De kleinste vlinder leeft in China en heeft een spanwijdte van 1,2 millimeter.

Lichaam van een vlinder

Net als bij andere insecten, bestaat het lichaam van een vlinder uit 3 delen: de kop, het middenstuk en het achterlijf.

Op de kop heeft de vlinder ogen, een roltong en antennes. De ogen zijn samengestelde ogen en bestaan uit duizenden kleine lensjes. Omdat een vlinder hierdoor minder kan zien, heeft het twee antennes op zijn kop. Deze worden ook wel tasters genoemd en hiermee kan een vlinder goed voelen. Ze kunnen hiermee ruiken en bewegingen waarnemen. Verder heeft een vlinder een roltong om nectar uit bloemen te zuigen. Deze tong is hol.

Aan het middenstuk zitten de vleugels en poten. Een vlinder heeft twee paar vleugels. Wat vlinders van andere insecten onderscheidt, zijn de schubben op de vleugels. Deze liggen dakpansgewijs over elkaar. De verschillende kleuren van de schubben, maken de tekeningen op de vleugels. Aan het middenstuk zitten ook zes poten. Aan deze poten zitten smaakzintuigen. Hierdoor kan het een plant of bloem proeven door er alleen maar op te gaan zitten. In het achterlijf zit het spijsverteringsysteem en de geslachtsorganen.

Dag en nachtvlinders

Vlinders zijn te verdelen in twee groepen: de dag- en nachtvlinders. Van alle vlinders zijn 97% nachtvlinders, hoewel de dagvlinders de meeste aandacht trekken.

Een dagvlinder is, zoals de naam al zegt, overdag te zien. Zijn vleugels hebben vaak felle en opvallende kleuren. In ruststand staan die recht naar boven op het lijf. Deze groep gebruikt zonlicht om zich op te warmen. De antennes zijn dunner dan die van nachtvlinders en aan de uiteinden zitten knopjes. De meeste dagvlinders worden niet ouder dan drie weken, tenzij ze overwinteren in een schuur, zolder, kelder of een rotskloof. Zo kan een vlinder zes of zeven maanden slapen en in het voorjaar weer tevoorschijn komen. Bekende dagvlinders die in Nederland te zien zijn, zijn het koolwitje, atalanta, dagpauwoog, kleine vos of blauwtje.

De nachtvlinder is na schemering actief. Ze zijn meestal somber gekleurd, vaak zijn ze bruin of grijsachtig. Ze rusten met de vleugels plat over het lijf gevouwen en vermijden zonlicht. Meestal hebben ze een wat plomp en behaard lijf om lichaamswarmte vast te houden. De antennes zijn iets dikker dan die van dagvlinders en hebben geen knop aan de uiteinden. De pop van een nachtvlinder heeft, in tegenstelling tot poppen van dagvlinders, meestal geen hard omhulsel. De meeste nachtvlinders lijken niet eens op dagvlinders. Zo zijn er nachtvlinders die meer op wespen lijken. In Nederland zijn veel groepen dagvlinders, waaronder de pijlstaarten, spanners, uiltjes en donsvlinders.

Voedsel

Vlinders voeden zich met nectar uit bloemen. Hierbij gebruikt de vlinder zijn roltong om de nectar er uit te kunnen zuigen. Sommige soorten nachtvlinders eten helemaal niets. Zij leven van de voeding die de rups in het lichaam heeft opgeslagen. Deze vlinders leven ook niet meer dan een paar dagen of weken. Vlinders zoals het koolwitje of citroenvlinder zijn vaak in groepjes aan de rand van een (regen) plas te vinden om te drinken. Ook drinken vlinders van waterdruppels op bladeren of ander vocht. Er zijn soorten vlinders die niet van nectar leven. De sleedoornpage bijvoorbeeld eet honingdauw (de ontlasting van bladluizen) of suikers die sommige bomen afscheiden.

Zijn vlinders nuttig?

Vlinders kunnen een rol spelen bij de bevruchting van planten. Een bloem word bevrucht door de stuifmeel die insecten meenemen van andere planten. Een vlinder neemt minder stuifmeel mee dan een compacter insect als een bij of hommel. Wijd geopende bloemen worden veel bezocht door insecten. Andere insecten kunnen niet goed in minder geopende bloemen, maar een vlinder wel. Met de lange roltong kan een vlinder bij de nectar diep in de bloem. Omdat een vlinder deze bloemen niet overslaat, kan het een grote rol spelen bij de bevruchting van deze bloemen.

Lees verder

• Van ei tot vlinder
• De vlindertrek: kleine diertjes, grote afstanden