De Afrikaanse olifant

De Afrikaanse olifant is groter dan de Aziatische olifant. Hij is de werkelijke koning van Afrika en niet het in vergelijking met dit beest piepkleine leeuwtje. Olifanten zijn vegetariërs. De hele dag eten ze bladeren. Ook tijdens het lopen van de ene plek naar de andere zullen ze regelmatig met hun slurf een tak van een boom breken om bladeren te eten. Ze eten honderden kilo´s per dag en drinken tientallen liters water. De olifant is in principe een vreedzaam dier. Maar zoals alle dieren stelt het zich beschermend en aanvallend op als het een kind onder zijn of haar hoede heeft. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving olifant
• Kenmerken olifant
• Communicatie olifanten
• Olifanten en bomen
• De slurf van de olifant
• Wat eet een olifant?
• Olifanten in bad
• Modderbad
• Olifanten en fruit
• Waar komen de meeste olifanten voor?
• Het sterven van een olifant
• Olifanten en mensen
• Olifanten en sigarettenrook
• Het ivoor van olifanten

Naamgeving olifant

De Latijnse naam van de Afrikaanse olifant is Loxodonta Africana. In het Engels wordt het African elephant genoemd. De Engelsen zullen het woord elephant vaak afkorten tot ´ellie´. Het is handig om de Engelse namen van dieren te weten als je naar Afrika op safari gaat. Onder safarigangers is het Engels de voertaal. Soms kun je een safari op een olifant doen, dat wordt ook wel een ´ellie ride´ genoemd.

Kenmerken olifant

Een volwassen mannetjesolifant wordt ongeveer 6000 kilo zwaar. Hij eet 270 kilo plantaardig voer per dag en drinkt dagelijks zo´n 160 liter water. In zijn slurf kan hij ongeveer 9 liter water vasthouden. De olifant is het grootste landdier ter wereld. Wanneer een olifant plusminus 55 jaar is zal hij uit de kudde worden verstoten. Hij wordt dan door de andere mannetjes niet sterk genoeg bevonden. Familieleden van olifanten bevechten elkaar niet op leven en dood zoals nijlpaarden doen. Wanneer jonge olifanten ongeveer 15 zijn geworden dan zullen ze de oudere, alleenstaande mannelijke olifant opzoeken. Deze kan de jongere olifanten leren hoe ze in het wild moeten overleven.

Communicatie olifanten

Olifanten hebben twee manieren van communiceren met geluid. Ten eerste kunnen ze met hun slurf trompetteren. Dat geluid reikt enkele honderden meters en is ook voor mensen hoorbaar. Ze hebben een ander communicatiemiddel wat niet voor mensen hoorbaar is. Ze maken gebruik van laagfrequente geluiden door met hun voeten te stampen. Hierdoor kunnen ze over een afstand van 20 kilometer ´voelen´ waar hun soortgenoten zijn. In de voet van de olifant zitten gevoelige sensoren die de lage geluidstrillingen over de grond kunnen waarnemen. Met deze sensoren kunnen ze ook voelen waar buffels zijn of van waar een auto aankomt.

Olifanten en bomen

Olifanten kunnen bomen flink toetakelen. Ze kunnen met gemak een jonge niet al te dikke boom breken. Van sommige oudere bomen zoals de baobabboom of apenbroodboom kunnen de olifanten het schors afschrapen. Soms overleeft de boom dat niet. Als een olifant een acaciaboom omver gooit leeft deze boom vaak gewoon door, liggen op de grond. Uiteindelijk zullen genoeg stammen zich weer omhoog richten. Olifanten worden ook wel de tuiniers van Afrika genoemd (gardeners) omdat ze het aanzicht van het landschap sterk beïnvloeden. Ze kunnen ook bomen planten. Ilalapalmen staan vaak in een rij opgesteld. Als je dat ziet weet je dat je je op een oud olifantenpad bevindt. De olifanten verteren de palmnoot van de ilalapalm niet helemaal. Door de olifanten mest zal op de grond de ilalapalmnoot sneller ontspruiten.

De slurf van de olifant

De slurf is het meest in het oog springende lichaamsdeel van de olifant. Deze kolos van Afrika kan meerdere dingen doen met zijn slurf. Hieronder staan ze opgesomd:

• Hij kan 9 liter water erin kwijt en opdrinken.
• Hij kan via zijn slurf water over zichzelf heen spuiten om zichzelf een douche te geven.
• Samen met de slagtanden en de slurf voedt de olifant zich.
• Hij kan ermee trompetteren.
• Hij kan zijn slurf in die van een andere olifant verstrengelen om de goede relatie te onderstrepen.
• Hij houdt zijn slurf omhoog om ermee te ruiken.

Wat eet een olifant?

Een olifant heeft een gevarieerd menu. De mopaniboom en acacia´s zijn de meest geliefde bomen voor een olifant. Hij eet ook erg veel gras. Hij kan zich te goed doen aan de vruchten van de amarulaboom, de ilalapalm en Afrikaanse wilde dadels. Verder eet hij ook de knollen van een waterlelie. Hij trekt de waterlelie uit de grond en slaat vervolgens de lelie op het water om hem van aarde te ontdoen.

Olifanten in bad

Olifanten gaan minstens eenmaal per dag baden. Ze leven vaak in woodlands, dat zijn stukken land waar te weinig bomen staan om het een bos te noemen, maar te veel bomen om het savanne te noemen. Een woodland of bosland is een overgangsstadium tussen bos en savanne. Op de savannes zijn in de regentijd waterholes of drinkplaatsen te vinden. Hier gaan de olifanten baden. Op deze plekken is vaak los zand te vinden. Het losse zand gooien ze over hun eigen rug tegen de teken. Dat doen ze na gebaad te hebben. Zo ontstaat er een dun modderlaagje op de rug wat hen beschermt tegen teken en de hitte van de zon. Als er in de droge tijd te weinig drinkplaatsen zijn dan trekken de olifanten naar de rivieren. In de juiste tijd kun je vanaf sommige hotels al 50 tot 70 olifanten zien, zoals in The River Club aan de Zambezirivier in Zambia. In gebieden waar niet zoveel water is kan een olifant van een modderbad genieten. Hij rolt zich er helemaal in waardoor hij er enigszins besmeurd uit gaat zien.

Modderbad

Een bad is in Afrika niet altijd beschikbaar. Soms is er slechts een modderbad voorradig. Daar houden olifanten van. Ze kunnen zelfs in tijden van regenval zelf een modderbad maken. Ze stampen met hun voeten heen en weer en zorgen er met hun slurf voor dat een poeltje gevuld wordt. Door de modder slurfsgewijs op hun rug te spuiten beschermen ze hun huid tegen zon en teken. Andere dieren maken op een later tijdstip gebruik van het door olifanten gecreëerde modderbadje. Wrattenzwijnen houden er eveneens van om in te rollen. Antilopes kunnen eruit drinken.

Olifanten en fruit

Olifanten houden van fruit. In sommige dorpen komen ze op het fruit af. Ze kunnen al van kilometers afstand verse papaya, mango of amarula ruiken. Bij mango´s en vooral amarula is het zo dat het fruit kan gaan gisten in de buik van de olifant. Hierdoor kan alcohol ontstaan en wordt de olifant dronken. Dan is het extra oppassen geblazen.

Waar komen de meeste olifanten voor?

In Zimbabwe komen de meeste olifanten voor in Afrika. De olifanten zijn geenszins met uitsterven bedreigd, al zijn ze grotendeels uit Zuid Afrika verdwenen omdat men daar meer waarde hecht aan landbouwgrond dan aan natuurparken. Uiteraard zijn er wel enkele grote natuurparken in Zuid Afrika waar de olifant in ruime mate aanwezig is, maar in Zuid Afrika worden olifanten ook afgeschoten als ze te dicht in de buurt van bewoonde gebieden komen. Dat gebeurt in Zimbabwe niet. Hier worden olifanten alleen afgeschoten als ze teveel schade aanrichten en bovendien wordt het vlees vervolgens gekocht door restaurants. In vele Afrikaanse landen kun je wild vlees zoals olifant, krokodil en wrattenzwijn eten.

Het sterven van een olifant

Olifanten kunnen in Afrika alleen rondlopen. Het betreft dan vrijwel altijd een oud mannetje, ook wel stier genoemd (bull). Een oudere olifant loopt niet meer met de groep mee. Uiteindelijk zal een oude olifant een plek gaan opzoeken waar hij zal sterven. Olifanten sterven vaak een natuurlijke dood, mits een stroper hem niet dood schiet. Hij zoekt een plek op ergens onder een boom om voorgoed in te slapen.

Olifanten en mensen

Tijdens een safari blijken olifanten over het algemeen lieve dieren die een safari-auto niet aanvallen. Het kan zijn dat een safari-auto te dichtbij komt waardoor een olifant een waarschuwingssignaal afgeeft. Hij kan in theorie tot een charge overgaan. Dat gebeurt overigens vaker als de olifanten door jagers zijn belaagd. De olifanten zullen dan elke safari-auto wantrouwen en willen aanvallen. Alleen daarom is het al verstandig dat de jacht op olifanten verboden is.

Olifanten en sigarettenrook

Olifanten hebben een hekel aan sigarettenrook. Wanneer ze dat ruiken kunnen ze erg boos worden en tot een aanval overgaan. Door de overheersende sigarettenrook zijn olifanten niet goed meer in staat te ruiken waar lekkernijen groeien. Er is een bekend verhaal over Prins Bernhard. Hij deed in de laatste jaren van zijn leven een safari en wilde per sé voor een groep olifanten buiten de safari-auto een sigaretje roken. De olifanten roken dat en kwamen op hem en de auto afgestormd. Prins Bernhard was in die dagen slecht ter been en moest overhaast de safari-auto in worden geholpen. Men was net op tijd weg zodat de olifanten hun woede niet konden bekoelen op de overmoedige prins.

Het ivoor van olifanten

Een slagtand kan negen kilo zwaar worden. Het duurt tientallen jaren voordat een afgevallen slagtand door weer en wind is vergaan. Het ivoor van de slagtanden van een olifant is veel geld waard waardoor de olifant een doelwit is voor stropers. De ivoorhandel is streng gereguleerd door organisaties zoals Cites en het Wereldnatuurfonds. Wanneer een lading ivoor wordt ontdekt, ook al is het afkomstig van een olifant die een natuurlijke dood is gestorven, wordt het ivoor verbrand. Zelfs als een olifant is dood gegaan zijn Afrikaanse mensen verplicht om dit te melden aan het Wereldnatuurfonds die dan ervoor zorgt dat de slagtanden worden afgezaagd en verbrand. Dat is een vreemde handeling aangezien het de ivoorprijs opdrijft zodat stropen nog lucratiever wordt en vaker plaats vindt. Toch wordt het verbranden van ivoor door het WNF uitgevoerd. Olifanten zijn geenszins met uitsterven bedreigd. In Botswana zijn er in één nationaal park, genaamd Chobe, 200.000 olifanten geteld. De werkelijke aantallen olifanten liggen veel hoger dan diverse dierenbeschermingsorganisaties willen toegeven.