Natuurlijk gedrag van de grijze reuzenkangoeroe

Kangoeroes zijn niet te missen wanneer men door Australië rijdt. Ze springen over de weg, springen voorbij langs de weg en liggen zelfs op de weg. Groot, klein, donker, licht, smal, breed, harig en minder harig, ze zijn in alle soorten en maten te vinden. De grootste kangoeroe, de grijze reuzenkangoeroe, is wellicht de meest bekende samen met haar verwant, de rode reuzenkangoeroe. Deze prachtige dieren, ongeveer zo groot als een mens wanneer ze rechtop staan, zijn een wonderbaarlijke verschijning wanneer ze in het wild gezien worden. Kangoeroes hebben een bijzondere levenswijze ontwikkeld om zich staande te houden, zelfs op de warmste plekken van Australië.

Profiel

• Naam: Grijze reuzen kangoeroe - Macropus Giganteus
• Verspreiding: Oost-Australië; Tasmanië
• Voedsel: Gras en bladeren
• Leeftijd: ± 20 jaar (in gevangenschap)
• Lengte: 1 tot 1.40 meter, staart is 75 tot 100 cm
• Gewicht ± 65 kg

Taxonomische indeling

• Rijk: Animalia (dieren)
• Stam: Chordata (chordadieren)
• Klasse: Mammalia (zoogdieren)
• Onderklasse: Diprotodontia (klimbuideldieren)
• Infraklasse: Macropodiae (kangoeroe)
• Familie: Macropus

Anatomie

In de anatomie van de meeste dieren zijn aanpassingen en bijzonderheden te ontdekken die ervoor zorgen dat een dier bepaalde gedragingen wel of niet vertoont. Ook bij de grijze reuzenkangoeroe kunnen deze aanpassingen waargenomen worden.

Skelet en spieren

De grijze reuzenkangoeroe is een buideldier dat binnen de klasse kangoeroes valt onder de groep reuzenkangoeroes. Over het algemeen hebben alle soorten binnen de klasse kangoeroes relatief gezien dezelfde uiterlijke kenmerken; breed, rond achterlijf waaraan stevige achterpoten en een dikke stevige staart bevestigd zijn, gevolgd door een smal en lang bovenlijf met in verhouding twee kleine voorpoten. Met de stevige achterpoten kan de kangoeroe hoge snelheden van wel 60 km/u en hoogtes van wel drie meter bereiken. De staart van de kangoeroe vervult een zeer belangrijke functie in zijn voortbewegen, deze vervult namelijk de functie van het houden van evenwicht maar functioneert ook als derde been. Kangoeroes kunnen hun achterpoten namelijk niet onafhankelijk van elkaar bewegen waardoor ze genoodzaakt zijn om te springen of hoppen. Door hun staart te gebruiken als derde been, kunnen ze hierop tijdelijk leunen om kleine stappen te zetten.

Het slanke, lichte bovenlichaam van de kangoeroe, met de kleine voorpoten, zorgt ervoor dat het gewicht van het bovenlichaam zich tijdens het maken van de sprong en de landing zoveel mogelijk boven de achterpoten bevindt. Dit is een van de trucjes die ervoor zorgt dat de kangoeroe in verhouding tot andere dieren erg weinig energie verbruikt tijdens het voortbewegen, waardoor het dier lange afstanden kan afleggen in een korte tijd; hoe sneller het dier gaat, hoe minder energie het verbruikt. De voorpoten van de kangoeroe zijn, ondanks hun grootte, toch enorm sterk. Mannetjes gebruiken deze poten om hun rangorde binnen de groep te bepalen. Daarnaast bevatten de tenen zeer scherpe klauwen die gebruikt worden bij het zoeken naar voedsel, maar ook bij gevechten met elkaar.

Lichaamsbedekking

Het gehele lichaam van de grijze reuzenkangoeroe is bedenkt met een dikke, bruin/grijs geschaduwde vacht, behalve de buik, deze is licht crème wit van kleur. Vacht op de staart en voorpoten is iets donkerder van kleur dan de rest van het lichaam.

Voeding en beweging

Kangoeroes zijn herbivoren, hun dieet bestaat voornamelijk uit verschillende grassoorten, kruiden, bladeren, boomschors en lage struikgewassen; voeding met een hoog vezelgehalte. Ze hebben weinig water nodig en kunnen best enkele dagen zonder. Over het algemeen hebben kangoeroes weinig moeite met het vinden van voeding, al verdwijnt hun leefgebied door de mens en veranderingen in het klimaat steeds meer. Koala’s zoeken ongeveer 6 à 10 uur per dag naar voedsel, voornamelijk bij zonsopgang en zonsondergang, en leggen hierbij grote afstanden af.

Het spijsverteringsstelsel is aangepast op het dieet van de dieren, zo zijn kangoeroes bijvoorbeeld herkauwers. Ze braken het voedsel op en kauwen het opnieuw zodat het lichaam er zoveel mogelijk voedingsstoffen uit kan halen. Daarnaast zijn ook de tanden aangepast, met scherpe voortanden kunnen ze bladeren en takken verwijderen van de voedselbron, de platte kiezen vermalen het geheel.

Zintuigen

Kangoeroes hebben een klein hoofd met grote ogen en oren, en een spitse snuit. Ze kunnen erg goed horen en ruiken, maar niet goed zien. De grijze reuzen kangoeroes dragen namelijk het gen voor blindheid met zich mee, waardoor de meeste dieren tenminste aan één of beide ogen volledig blind zijn. Wanneer er in gevangenschap gefokt wordt met deze soort kangoeroe, wordt door middel van selectie geprobeerd om het gen voor blindheid uit te scheiden. De oren van de kangoeroe kunnen bijna 360 graden draaien zonder dat ze hun hoofd of lichaam mee hoeven te bewegen. Op deze manier kunnen ze alle geluiden uit hun directe omgeving oppikken.

Kangoeroe gedrag

Verschillende factoren kunnen van invloed zijn op gedragingen die een dier vertoont. Deze factoren samen zorgen voor een gedragspatroon dat gekoppeld kan worden aan invloeden van buitenaf, en dat het dier zich qua gedrag onderscheidt van de anderen om te overleven in de wildernis. Hieronder zal een overzicht gegeven worden over de gedragspatronen van de grijze reuzen kangoeroe.

Leefgebied- en ruimte

De grijze reuzenkangoeroe zijn de snelste kangoeroes, door de enorme sprongen die ze kunnen maken, zijn ze in staat om grote afstanden af te leggen op een dag. Kangoeroes zijn over het algemeen ’s nachts actief, en rusten overdag, wanneer het warm is, in de schaduw.

Over het algemeen leven ze in groepen, bestaande uit combinaties van familiegroepen, verschillend van enkele dieren, tientallen dieren tot honderden dieren, afhankelijk van het voedsel en drinkwater aanbod in het gebied waar ze leven. Een groep bestaat uit enkele vrouwtjes met hun jongen, en verschillende mannetjes waarvan er één de dominante man is. Voornamelijk de vrouwtjes zijn zeer sociale dieren die in staat zijn tot interactie met soortgenoten op veel verschillende niveaus. Wanneer er een familieband is tussen de kangoeroes, lijkt het of ze nog meer verbonden zijn met elkaar. Wanneer je naar de groep kijkt en je ziet bijvoorbeeld een groot volwassen vrouwtje en een minder groot volwassen vrouwtje bij elkaar in de buurt, dan kan je ervan uit gaan dat dit moeder en dochter is. De mannetjes in de groep zijn minder sociaal, omdat zij hun rol binnen de groep moeten verdedigen. Het dominante mannetje beschouwt alle volwassen vrouwtjes in de groep als zijn groep.

Als het mannetje niet bezig is met indruk maken op de vrouwtjes, of aan het paren is, zorgt hij ervoor dat andere mannetjes uit de buurt blijven. Deze mannetjes zullen namelijk proberen om de dominante man van de groep te verjagen door met ze te vechten. De niet-dominante mannetjes binnen de groep zullen ook onderling met elkaar vechten om hun rang binnen de groep te behouden.

Communicatie en samenleving

Ondanks dat kangoeroes in een groep leven, lijken ze hier niet naar te handelen. Bij de meeste diersoorten bestaat er binnen de groep een duidelijke rangorde, bij de kangoeroes bestaat er naast de rol als dominante man, geen andere rangorde verdeling. Er is bijvoorbeeld geen sprake van een dominant vrouwtje. Wanneer er gevaar dreigt, zullen de dieren zich niet gezamenlijk verdedigen, ieder dier vlucht voor zich. Ook ’s nachts worden er geen groepen gevormd, al slapen de dieren wel bij elkaar in de buurt in groepjes van twee tot drie dieren. Opmerkelijk is ook dat vrouwtjes met jongen die uit de buidel kunnen zich vaak afzonderen van de groep.

Toch bestaat er een logica achter deze manier van ‘leven in een groep’. Ondanks dat de dieren zichzelf dus niet samen verdedigen, is het leven in een groep wel veiliger omdat er meer dieren zijn die eventuele gevaren kunnen opmerken. De kans dat één van de kangoeroes een aanvallend roofdier opmerkt is in een grote groep veel groter dan in een kleine. Ook het ieder voor zich idee bij het vluchten heeft een reden, het brengt namelijk de roofdieren in de war. Alle dieren rennen kriskras door elkaar heen waardoor een roofdier niet meer weet welk dier hij moet volgen.

Vaak worden moeders met jongen die zich uit de buidel bevinden alleen aangetroffen, ze verwijderen zich van de groep. Dit heeft de reden dat het voor de jongen verwarrend is om tussen de volwassen dieren te leven. Door zich een tijdje af te zonderen van de groep traint de moeder haar jong om de juiste buidel terug te vinden en haar op de voet te volgen.

Kangoeroes hebben geen stembanden, maar toch maken ze geluid (knorren, hoesten, zuiggeluiden, stampen). Deze geluiden worden allemaal gemaakt met een bepaald doel. Hoesten wordt bijvoorbeeld gebruikt door de mannetjes om elkaar uit te dagen, mannetjes maken een zuigend geluid om de vrouwtjes te imponeren en bij angst stampen kangoeroes met hun achterpoten op de grond om gevaar aan te kondigen.

Voortplanting en gedrag

Kangoeroes hebben over het algemeen geen vaste paartijd, ze kunnen het gehele jaar door paren zolang de omgeving maar voldoet aan hun basisbehoeften. De jongen van de grijze reuzen kangoeroe worden voornamelijk in de zomer geboren, tussen september en maart, wanneer het voedselaanbod het grootst is. Vrouwtjes klaar om te paren als ze ongeveer vier jaar oud zijn, voor mannetjes duurt het vaak langer voordat ze in staat zijn om te paren. Niet omdat ze nog niet geslachtsrijp zijn, maar omdat ze sterk genoeg moeten zijn om een dominante man te verjagen en een groep te leiden. Ze moeten vechten en het recht om te paren verdienen.

De grijze reuzen kangoeroe vertoont polygyne seksueel gedrag, waarbij een enkel mannetje met meerdere vrouwtjes paart, terwijl de vrouwtjes maar met één mannetje paren. Vrouwtjes zijn kieskeurig in het uitkiezen van hun partner, terwijl mannetjes het doel hebben om met zoveel mogelijk vrouwtjes te paren en voor een zo groot aantal nakomelingen te zorgen. Vandaar dat de mannetjes onderling veel vechten wanneer er gepaard kan worden. Veel mannetjes slagen er niet in om een vrouwtje te imponeren of een gevecht te winnen, en zullen niet voor nageslacht zorgen. Mannetjes spelen verder geen rol in het verzorgen en opvoeden van de jongen.

Na het paren zal het ongeveer 30 tot 40 dagen duren voordat het jong geboren wordt. De jongen zijn extreem klein en onderontwikkeld wat veel nadelen heeft. Zo zijn ze bijvoorbeeld blind en hebben geen haar, maar vanuit hun overlevingsinstinct weten ze dat ze naar de buidel van de moeder moeten kruipen om voedsel en een warme schuilplek te vinden. Hier zal het jong zich vastzuigen aan een speen, en zich verder ontwikkelen. De jongen van deze kangoeroesoort ontwikkelen zich langzamer dan de andere kangoeroesoorten. Ze zullen zich na ongeveer 283 dagen voor het eerst laten zien door de opening van de buidel, rond 320 dagen zal het jong in zijn geheel uit de buidel komen en na ongeveer 540 dagen is het jong gespeend. Bij de rode reuzen kangoeroe is het jong bijvoorbeeld al na 360 dagen gespeend. Veel vrouwtjes binnen de kangoeroesoorten zijn na de geboorte van hun jong direct in staat om opnieuw te paren. De nieuwe embryo zal in slaapstand wachten tot het andere jong groot genoeg is om de buidel te verlaten. Dit noemen we een embryonale diapauze. Bij de grijze reuzenkangoeroes wordt dit proces maar weinig aangetroffen, de interval tussen succesvolle geboortes is ongeveer een jaar.

Stresssignalen

Kangoeroes zijn stressgevoelige dieren, waarbij de gevolgen van een stresssituatie zelfs dodelijk kunnen zijn. De dieren kunnen enkele maanden na een stresssituatie nog sterven, waardoor de doodsoorzaken vaak onbekend blijven.

Verdediging en agressie

Kangoeroes zullen niet zelf contact op zoeken met mensen wanneer dit niet nodig is, en zullen niet snel aanvallen zonder reden. Agressie van kangoeroes gericht op mensen zal in de meeste situaties alleen voorkomen wanneer het dier zich bedreigd voelt, of wanneer er extreme honger of dorst is. Wanneer er een situatie voordoet zal het dier zich lang maken en naar achter op de staart leunen, om zich voor te bereiden op een schop, waarbij het dier beide achterbonen de kant van de bedreiging in zal slaan. Als het dier de kans krijgt, zal het in eerste instantie vluchten.

Stress en ziektebeeld

Wanneer een kangoeroe wordt blootgesteld aan veel stress, zal het immuunsysteem van het dier verminderen waardoor het dier niet meer in staat is om zich te verweren tegen bacteriën, parasieten en schimmels. Wanneer een kangoeroe zich in een stressvolle situatie heeft bevonden, hoeft dit niet direct zichtbaar te zijn aan het dier in vorm van stresssignalen als ziekte en/of dood. Het kan enkele weken of zelfs maanden duren voordat het dier bijvoorbeeld ziek wordt. Tijdens een stresssituatie wordt door de bijnierschors van het dier een hoog gehalte aan cortison afgegeven. De suikerboost helpt het dier om te gaan met de stressvolle situatie. Wanneer stress regelmatig optreedt kunnen er maagzweren ontstaan waardoor voedingsstoffen minder goed worden opgenomen, en de energiereserves van het dier worden afgebroken.

Stresssignalen

Kangoeroes zijn vluchtdieren, wat maakt dat ze al snel signalen van stress vertonen wanneer een situatie waarin ze zich bevinden anders is dan hetgeen dat ze gewend zijn. verschillende gedragingen in het gedrag van de kangoeroe kan dan ook gezien worden of het dier stress heeft.

• Hyperactiviteit of hypo-activiteit
• Ontsnappingspogingen
• Stampen op de grond
• Blaffen, sissen en tandenknarsen.
• Schudden met het hoofd en/of vegen aan het oor
• Bleke slijmvliezen
• Likken van de onderarmen, schouders, borst en benen (verhoogt de dorst)
• Verstoppen van het hoofd
• Uitstrekken van de handen
• Zichzelf krabben, meestal het gezicht
• Schuren
• Vermindering van de eetlust en verlies lichaamsgewicht
• Ruwe, niet glanzende vacht
• Diarree
• Huid rondom de nagels is verdikt
• Lichaamstrilling
• Terugdeinzen
• Verhoogde lichaamstemperatuur (oververhit raken)
• Verhoogde bloeddruk

Lees verder

• Natuurlijk gedrag van de koala