Turkse tortelduif

Tortelduiven zijn het symbool van de liefde. En terecht, want als je een koppeltje tortelduifjes naast elkaar ziet zitten op een boomtak is ‘liefde’ het eerste wat er in je naar boven komt. Het is bijna aandoenlijk om te zien hoe de twee verliefde vogels elkaar kusjes zitten te geven op de kopjes en nek. De Turkse tortel is een bekende en veelvoorkomende soort van de tortelduiven. Een vogel die je vaak hoort en ziet rondom je huis, maar waar je waarschijnlijk weinig van afweet.

Naam

• Latijn: Streptopelia Decaocto
• Engels: Eurasian Collared Dove
• Duits: Türkentaube
• Frans: Tourterelle turque
• Spaans: Tórtola turca
• Italiaans: Tortora dal collare orientale

Taxonomische indeling

• Rijk: Animalia (dieren)
• Stam: Chordata (chordadieren)
• Klasse: Aves (vogels)
• Orde: Columbiformes (duifachtigen)
• Familie: Columbidae (duiven en tortelduiven)
• Geslacht: Streptopelia

Aantal

Het aantal broedparen in Nederland is 50.000 tot 100.000. Sinds de jaren 80 is er een drastische teruggang van Turkse tortels vastgesteld (een halvering), maar de toe- en afname is nu weer constant.

Uiterlijke kenmerken

De Turkse tortel is klein, slank en heeft een lange staart, wat hem een zekere elegantie verleent. Hij is een stuk kleiner van formaat dan de Houtduif en is zo’n 31 tot 34 centimeter lang. De spanwijdte van de vleugels is 63-70 cm en het gewicht 170-240 gram. De verendeken is grijs en bruinachtig van kleur, de borst is rozeachtig en vaalgeel. De onderkant van de staart is zwart met een brede witte eindband. In de nek heeft de Turkse tortel een smal wit met zwart streepje lopen. Deze heeft hij nog niet gelijk vanaf de geboorte, dus op deze manier kan een volwassene van een jong onderscheiden worden. De snavel is smal en puntig, de oogjes zijn roodachtig bruin van kleur. Bij deze vogelsoort is het verschil tussen de doffer, het mannetje, en de duivin, het vrouwtje, moeilijk te zien. De doffer is net iets grover gebouwd, staat wat hoger op de poten en heeft meer glans op zijn veren. De duivin is wat kleiner van postuur, heeft een doffere kleur en een bredere bekken.

Geschiedenis en geografie

De Turkse tortelduif komt sinds de helft van de 20ste eeuw voor in Nederland. Zijn oorspronkelijke woongebied bestrijkt Zuidoost-Europa (de Balkan) tot aan Japan. Nu komt de Turkse Tortel vrijwel in heel Europa voor. Hij broedt zelfs ten noorden van de Noordpoolcirkel in Scandinavië. Ook in Amerika leeft de Turkse tortelduif; hij werd voor het eerst gespot in de Bahama’s in de jaren 70 en verspreidde zich vervolgens naar Florida. Zijn grootste bolwerk heeft hij in de golfkust van de Verenigde Staten, maar hij bevindt zich ook in Californië, Brits-Columbia en de Grote Meren op de grens tussen de Verenigde Staten en Canada. Deze vogel komt veel voor in de buurt van mensen en woont graag in steden en dorpen, waar hij veel voedsel kan vinden. Vooral meelfabrieken en plaatsen waar hoenders worden gehouden, zijn erg bij hem in trek.

Voedsel

De Turkse tortel eet voornamelijk granen en zaden, dit zijn zijn belangrijkste voedingsmiddelen. Daarnaast eet hij af en toe ook bladeren, vruchten en torretjes. Soms nuttigt hij ook rupsjes, slakken en andere kleine diertjes. In de winter bezoekt de Turkse tortel graag voedertafels wanneer er graan, zaden en brood te halen zijn. Hij eet vaak op de grond en is in staat om water met zijn snavel op te zuigen.

Nest en jongen

Het nest dat de Turkse tortel bouwt is erg simpel. Het bestaat uit in elkaar gestoken takjes en wordt gemaakt door het vrouwtje in een boom of op een gebouw, terwijl het mannetje het materiaal verzamelt. Het komt vrijwel nooit voor dat er een nest gebouwd wordt op meer dan 1 kilometer afstand van de bewoning. De witte, ovale eitjes zijn glad en glanzend en ongeveer 31 mm groot. Het vrouwtje legt per keer twee eitjes. Het broedsel mislukt regelmatig. Het gebeurt vaak dat het nest met eieren en kuikens en al wegwaait, doordat het nest niet sterk genoeg is. Daarom maken Turkse tortels vaak opnieuw nestjes en kun je ze in elke maand broedend aantreffen. Op die manier lukt het de ouders om eens per jaar een aantal jongen vliegvlug te krijgen. Een ei is uitgebroed tussen de 14-18 dagen en de jongen kunnen na 15-19 dagen uitvliegen. Beide ouders dragen de zorg voor het uitkomen van de eitjes en het voeden van de jongen. Om hun jongen te beschermen jagen de ouders Vlaamse gaaien, eksters en zelfs mensen weg bij hun nest. Jonge tortelduiven krijgen duivenmelk als voedsel. Dit is rijk aan proteïnen en vetten en wordt geproduceerd in de krop. Beide ouders produceren dit de eerste 4-5 dagen. De ouders zijn hierdoor niet belast met het vinden van insecten voor hun kroost en kan de broedtijd een langere tijd in beslag nemen. Na enkele dagen gaan de jongen over op vast voedsel, wat de ouders eerst weken in hun krop. Jongen van januari of februari kunnen al aan het einde van datzelfde jaar zelf aan het broeden slaan.

Vlucht

Het komt regelmatig voor dat vogels de Turkse tortel voor een vijand aanzien en alarm slaan; in de vlucht kan de silhouet van deze duif lijken op die van de sperwer, omdat de staart ten opzichte van het lichaam erg groot is. De Turkse tortel heeft een actieve vlucht met brede vleugels, waarbij hij de staart tijdens een normale vlucht ingeklapt houdt. Als een mannetje indruk wil maken is de staart gespreid en heeft het iets weg van een soort waaier. Het spreiden van de staart doen doffers vaak om de duivinnen te bekoren. Hierbij vliegen ze eerst luid klapperend met hun vleugels steil de lucht in, vervolgens maken zij een lange zweefvlucht en landen ze op een dak of in een boom. Dit wordt de baltsvlucht genoemd. Op de grond hebben ze een tweede tactiek: doffers springen ongeveer een meter de lucht in en flapperen met hun vleugels, terwijl ze naar het vrouwtje roepen. Een Turkse tortel kan een vliegsnelheid bereiken van 61 km/uur.

Geluid

De Turkse tortel maakt een monotoon geluid dat klinkt als ‘koe-koe, koe’ en wordt meerdere keren herhaald. Het lijkt qua gehoor sterk op het Griekse woord ‘decaocto’, wat achttien betekend, en hier heeft de vogel dan ook zijn Latijnse naam aan te danken. Dikwijls verwarren mensen het geluid van de Turkse tortel met die van de Koekoek. Wanneer een Turkse tortel ergens landt, maakt hij vaak een hard, raspend geluid dat maar een paar seconden duurt. Dit klinkt als een ‘whur-whur’.

Vijanden

Een grote vijand van de Turkse tortel is de sperwer, een kleine, snelle roofvogel. Ook katten vormen een bedreiging voor hem. Jongen hebben de kans om uit het nest gegrepen te worden door een uil of door andere roofvogels.

Gevangenschap

Turkse tortels kunnen gemakkelijk in gevangenschap gehouden worden. Er wordt speciaal tortelduivenvoer verkocht, maar een parkietenmengeling volstaat ook. Belangrijk is dat het voedsel dat gegeven wordt gevarieerd is en de vogel in al zijn behoeften kan voorzien. Extra eiwitkorrel, groenvoer, miereneitjes en meelwormen zijn hier een voorbeeld van. Daarnaast moet de Turkse tortel beschikking hebben over vers drinkwater, mineralen, grit en een piksteen. De duiven kunnen een halfopen nestkast gebruiken om een nest in te bouwen en broeden zelfs de eitjes van andere soorten uit.