De natuur van Nederland strak in pak?

De meesten onder ons kunnen erg genieten van de natuur om ons heen. Nederland is veroverd door zee en aangelegd door mensenhanden. Zou de mens dit niet onderhouden, dan was de grond al weer onder onze voeten weg gespoeld. Is er dan wel echte wilde natuur in Nederland? Of is Nederland één groot aangelegd park?

Inhoud

• Georganiseerd Nederland
• Ongerepte natuur
• Aanpassing aan Nederlandse natuur
• Teruggeven aan de natuur
• Wat is wilde natuur?

Georganiseerd Nederland

In dit land is iedere vierkante meter grond door mensen aangeraakt en georganiseerd. We creëren overal prachtige paradijsjes met een hek erom heen. Neem een golfterrein: glooiend terrein met hekjes en slootjes erom heen, perfect aangeharkt en gemaaid met leuke stukjes bos en struiken ertussen. Als geen ander kunnen we in Nederland natuur nabootsen, maar wel strikt gecontroleerd.
Alles wordt zorgvuldig bijgehouden.

Het jaren lang voeden en onderhouden van 16 miljoen mensen heeft echter zijn tol geëist van de natuur in Nederland. Bos moest wijken voor landbouwgrond, turf werd gebruikt voor het verwarmen van huizen en hout voor het bouwen daarvan. Alles moest wijken voor de ontwikkeling van het land. De natuur werd gezien als een bron van voedsel, inkomsten en bouwmaterialen. Daardoor is er steeds minde plek voor natuur gekomen en minder ruimte voor dieren om te leven in dit land.

Stukken land die in economisch opzicht niks meer opleveren en waar we niets meer mee kunnen, laten we met rust. Wat er van deze gebieden over is gebleven koesteren we en noemen we natuur. Zo gaat dat in Nederland.

Ongerepte natuur

Is er dan nog wel ongerepte natuur? Toen in 1981 het Beekbergerwoud bij Apeldoorn werd gekapt, was het laatste oude stukje ongerept bos in Nederland verdwenen. Nu zijn de Veluwe en de Waddenzee nog over als meest uitgestrekt natuur in ons land.

Toch hebben we in dit land enorm veel variatie in natuur: Bossen, duinen, zandverstuivingen, meren, heidevelden, uiterwaarden, glooiend en vlak landschap. Vaak ontstaan doordat de mens in Nederland kwam :

De weeribben

Vroeger werd hier turf gestoken om onze huizen te verwarmen. Nu komen toeristen van heinde en verre om naar deze bijzondere natuur te kijken.

Het Naardermeer

Dit was bedoeld als polder maar het lukte niet om het droog te malen. Toen is het over gelaten aan de natuur. Weilanden en slootjes voor de afwatering zijn nog zichtbaar.

De Soesterduinen

Door overbegrazing en het plaggen van de heide verdween vruchtbare grond en bleef er een woestijn over.

Eiland de Kreupel

Dit is een vogeleiland en één van de jongste natuurgebieden in Nederland. Omdat we een diepere vaargeul nodig hadden tussen Amsterdam en Lemmer was er 3 miljoen kubieke meter zand over. Dat zand is in het IJsselmeer gelegd op een zandplaat. Daarmee had de overheid twee vliegen in één klap. Ze waren van het zand af en creëerden een nieuwe broedplaats voor watervogels die op kale grond broeden. Een paradijs voor sternen, plevieren en meeuwen. Vervolgens moet Staatsbosbeheer er wel weer voor zorgen dat er geen bomen of struiken op de grond gaan groeien. Anders is er geen kale grond meer en is het afgelopen met het broeden. Zo houden we onszelf bezig in Nederland. Het is natuur maar wel met strakke hand beheerd.

Rotterdamse haven

U vraagt zich wellicht af wat de Rotterdamse haven met natuur te maken heeft. Dat vroegen Duitse jagers, die uitgenodigd waren om te komen jagen, zich ook af toen ze de drukke omgeving zagen waar ze in terecht kwamen. Toen zij in de schemering en de avond het vele wild zagen, begrepen ze het. Na de Veluwe is de Rotterdamse Haven het grootste jachtgebeid van Nederland! Al lopen er geen herten en wilde zwijnen zoals op de Veluwe, reeën en ander klein wild is er in overvloed. Omdat het een druk gebied is, wordt de wildstand nauwkeurig in de gaten gehouden. Dieren die te dicht in de buurt van snelwegen of andere drukke punten komen, worden terug gedreven naar een veiliger plek. Anders vormen ze een gevaar voor het verkeer. Er is steeds minder ruimte voor de dieren door uitbreiding van de haven. Daarom wordt er wel eens ingegrepen door jagers zodat er niet te veel dieren komen.

De Amerongse berg

Precies rond met paden die elkaar keurig recht kruisen op het middelpunt van de berg.

Tiengemeten

Dit is een eilandje in het Haringvliet. De laatste boer heeft in 2006 het eiland verlaten. Daarna is het terug gegeven aan het water. Het is nu een bekend natuureiland

De vogelmeerpolder

Dit was jarenlang een stortplaats voor giftig vuil. Nu is het een natuurgebied.

De oostvaarderplassen

Ooit was dit gebied gepland als industriegebeid. Nu is het wilde natuur maar wel begrensd door een dijk en een spoorlijn.

We zien dat alles in Nederland onder nauwkeurige regie staat, zelfs het terug geven aan de natuur. We zijn de natuur de baas op onze aangeharkte grond. De enige plaats waar we het niet de baas zijn is in de lucht en op de Waddenzee. Voor een vogel doet het niet ter zake of er in Nederland natuur is. Voor hem dient Nederland, net als voor ons vroeger, als bron van voedsel en materiaal om een nest te bouwen.

Aanpassing aan Nederlandse natuur

Uit onderzoek blijkt dat dieren zich in Nederland aanpassen de drukte. Zo zijn edelherten die een zender omkregen gevolgd. Daaruit bleek zij meestal dag en nacht in hetzelfde kleine gebied blijven. Sommige herten verblijven voortdurend in het bos. Daar is blijkbaar voldoende voedsel. Andere wonen in een stuk bos als beschutting met een wei ernaast voor voedsel. S ‘avonds gaan ze eten op de wei en overdag bevinden ze zich in het bos. Edelherten zijn eigenlijk dagdieren, maar door de aanwezigheid van de mens leven ze nu veel meer in de schemering en ’s nachts. Dat doen de meeste wilde dieren in Nederland.

Wanneer we meer weten over het gedrag van deze dieren, kunnen we de natuur beter in richten. Waar moeten bijvoorbeeld afrasteringen komen of juist niet. Zo kunnen we in Nederland zelf bepalen hoe wild de natuur mag zijn. Het is wilde natuur naar onze maatstaven.

Teruggeven aan de natuur

Organisaties als Natuurmonumenten, de provinciale Landschappen en Staatsbosbeheer houden de natuur nauwkeurig in de gaten. Sinds de jaren 80 laten zij bepaalde natuurgebieden weer hun eigen gang gaan. Sommige natuurgebieden worden uitgebreid of onderling met elkaar verbonden. Hierdoor kunnen dieren zich makkelijker verspreiden.

In deze nieuwe natuurgebieden kunnen natuurlijk processen als storm, overstromingen, het afsterven van bomen, het vergaan van dode dieren en begrazing weer hungang gaan. In de uiterwaarden zijn hierdoor al weer prachtige wildernisstructuren ontstaan. De bever en de zeearend zijn onlangs weer terug gekeerd!

Wat is wilde natuur?

Voor de één is het een paard in de wei. Voor de ander bestaat natuur helemaal niet in Nederland omdat alles door onszelf is bedacht.

Wilde natuur is datgene waar de mens niet ingrijpt en stuurt. In Nederland is vaak ingegrepen, maar er zijn ook stukken waar het land daarna met rust is gelaten. Daar gaat de natuur weer zijn gang en ontstaat weer wilde natuur. Het verschil met andere landen is dat er bij ons vaak een dijk of hek omheen is gebouwd. Maar verder zie je geen verschil.

Wilde paarden, wilde koeien en wilde edelherten houden de natuur in stand in dergelijke gebieden. Ze zijn door ons geplaatst. Dat is nodig omdat ze er zelf dan niet kunnen komen. Vroeger leefden ze wel in Nederland.

Het punt is dat mensen denken dat natuur in het verleden ligt. Wat weg is zal er nooit meer komen. Maar het mooie van natuur is dat het zich zelf kan herstellen en opnieuw kan vormen. Dat gebeurt op dit moment. De dieren die over ons land trekken denken er ook zo over. Er zijn weer zilverreigers, wilde ganzen en zelfs zeearenden in Nederland te zien!

Wilde natuur kan altijd en overal weer terug komen. Ondanks onze organisatielust in Nederland blijft ze altijd groter dan wij. En wij mogen er een klein onderdeel van zijn.

Lees verder

• Grote roofdieren in Nederland?
• Spectaculaire dieren in onze Noordzee
• Walvisjacht: Niet meer van deze tijd?
• Dolfijnenslachting: Een wrede realiteit
• Gevolgen van orka’s in gevangenschap