Water: waar komt het vandaan en hoe vindt het zijn weg?

Waar komt het water vandaan, hoe vindt het zijnweg naar lager gelegen gebieden en welk aandeel hebben wij hierin als mensen? De onderwerpen die aanbod komen zijn de aanvoer van water, sedimentatie van rivieren, overstromingsgevaar, niet-vernieuwbare voorraad, soorten kustvlaktes en waterstress.

Aanvoer van water

Een gebied komt op 2 manieren aan water:

1. neerslag. Maar neerslag is heel oneerlijk verdeeld. In Nederland valt er gemiddeld 660 m³ per inwoner. In Egypte maar 50 m³ per inwoner. Bij ons is het nuttige neerslag.
2. aanvoer van water uit een ander gebied.

In poreus gesteente wordt in nattere tijden water opgeslagen. In droge tijden kunnen ze dit water dan weer oppompen. Dit is niet-vernieuwbare voorraad. Ze pompen er meer uit dan door infiltratie wordt aangevuld. Neerslag en water dat van ergens anders wordt aangevoerd, is vernieuwbaar water. Egypte gebruikt 100 % van vernieuwbare water voorraad. Er sprake van duurzaam waterbeheer.

Begrippen:

• Waterbalans: de hoeveelheid water die een gebied binnenkomt en uitgaat.
• Nuttige neerslag: het verschil tussen neerslag en verdamping. Zo hebben wij in Nederland meer nuttige neerslag dan in Egypte, want waar verdampt het grotendeels.
• Aquifer: waterhoudende laag in de ondergrond.
• Niet-Vernieuwbare voorraad: voorraad water die niet of maar heel langzaam wordt aangevuld, zoals in een aquifer.
• Vernieuwbare voorraad: watervoorraad die steeds wordt aangevuld, zoals rivierwater.
• Duurzaam waterbeheer: waterbeheer waarbij alleen de vernieuwbare voorraad water verbruikt wordt.

Sedimentatie en overstromingsgevaar

Of een rivier buiten haar oever treedt hangt af van aantal factoren:

• natuurlijk factor. Aan regiem kun je opmaken met wat voor rivier je te maken hebt. Je hebt drie soorten rivieren, namelijk een gletsjerrivier, regenrivier en gemengde rivier. Als het water van een rivier en regenwater samen komt in een stroomgebied, dan kan een meanderend rivier met ondiepe bedding deze piekafvoer niet aan.
• menselijke factor. Er komen steeds meer overstroming en mensen helpen daaraan mee. Er worden bossen gekapt en daar komt een verstaand oppervlak. Als er een bui is geweest wordt het regen niet meer infiltreert. om het water snel te kunnen laten weg voeren: diepe sloten graven en zijrivieren rechtgetrokken.

Vroeger gingen men op de hoge delen van het land wonen, zodat ze geen last hadden van een overstroming. Nu zijn er dijken. Als er een overstroming komt staat het water tussen de twee dijken, maar als een dijk doorbreekt hebben we een groter probleem.

Begrippen:

• Verval het hoogteverschil tussen twee punten langs een rivier.
• Verhang: het gemiddelde verval per kilometer.
• Regiem: de schommelingen in de waterafvoer van een rivier in een jaar.
• Piekafvoer: verhoogde afvoer van de rivier.

Kustvlaktes

De vorm van de Atlantische kust in West-Europa wordt vooral bepaald door:

• stijging en daling van de zeespiegel in het verleden.
• het verschil in materiaal waaruit de kust is opgebouwd(los of vast, hard of zacht.)

In warme periodes stijgt de zeespiegel en schuift de kustlijn landwaarts. Door eroderende werking kan de kust aangetast worden. (Bijvoorbeeld door golven, zij breken stukken rotskust af). In ijstijden kan de zeespiegel 150 m dalen. In laagland grijpen rivieren hun kans en zetten tot ver voor de oorspronkelijke kust sediment (stukken grond) af. Rivieren slijpen de bergen. Als de temperatuur stijgt smelt landijs af, en stijgt de zeespiegel. De gletsjer- en rivierdalen lopen vol en er ontstaan fjorden en ria’s.

Laaggelegen kustvlaktes hebben voordelen, maar ook een nadeel: dreiging van overstroming. Een gevaarlijke combinatie is springtij en een op kustgerichte orkaan. Gebieden waar de vorm van de kust het opstuwen van zeewater bevorderen lopen gevaar. Dat kan bij de baai, kust met vorm van trechter en ook in de brede mondingen van grote rivieren kan het zeewater hoog worden opgestuwd. Extra gevaar lopen gebieden waar geregeld zware stormen voorkomen.

Begrippen:

• Riakust: door een rivier uitgesleten baye. Die later zijn onder gestroomd.
• Fjordenkust: door gletsjer uitgesleten baye. Die later zijn onder gestroomd.
• Klifkust: steile kust die ontstaan is door afbrokkeling van de rotsen door de branding.
• Springtij: extra hoge vloed wanneer zon, maan en aarde op één lijn staan.

Waterstress

De 2 belangrijke redenen voor waterstress:

1. tekort aan schoon drinkwater.
2. tekort aan irrigatiewater

Ruzie tussen landen kan ontstaan doordat stroomopwaarts de rivier sterk aftapt of vervuilt is. De enige oplossing is dan een verdrag sluiten en samenwerken.

Manieren om zuiniger met water om te gaan:

• slimmer irrigeren. Water verdampt snel. Dan blijft het zout achter. Daardoor wordt landbouwgrond snel vergiftigd. (verzilting.)
• vasthouden wat je hebt: met stuwdammen kun je water vasthouden en heb je een enorm voorraad.

Maar het heeft ook nadelen:

• Bewoners van het gebied dat onderwater is gelopen, moeten gedwongen verhuizen.
• Een stuwmeer slibt vroeg of laat door.

Begrippen:

• Waterstress: alle problemen die zich voordoen als gevolg van een tekort aan schoon water.
• Wateroorlog: een gewapend conflict tussen staten om water.
• Verzilting: toename van het zoutgehalte in de bodem en het water.

Lees verder

• Kustduinen en overstromingsgevaar