Vijf dieren die in de winter wit worden

Als de temperaturen in de noordelijke gebieden dalen en de winter zijn intrede doet, verandert van sommige dieren de vacht in smetteloos wit. IJsberen en sneeuwuilen zijn het hele jaar door wit, maar sommige dieren krijgen elk seizoen een andere kleur. Wetenschappers zijn het nog niet eens over de oorzaken waarom dieren in de winter een witte vacht krijgen. Camouflage is een voor de hand liggende verklaring, echter de meest gangbare theorie is dat een lichte huid betere isolerende eigenschappen heeft. Vijf dieren die in de winter een witte vacht krijgen.

Poolhaas

De poolhaas komt het meest voor in het noorden van de Verenigde Staten en is relatief groot voor een haas: zijn gewicht ligt tussen vier en vijf kilo, en gemeten van de kop tot het uiteinde van de staart kan hij zeventig centimeter lang worden. In de zomer is zijn vacht grijsbruin en in de winter wordt hij wit. De poolhaas wil zich graag verstoppen voor zijn vijanden, vandaar dat hij mee kleurt met zijn omgeving. In de allernoordelijkste gebieden blijft de poolhaas het hele jaar wit.

Als de dagen korter worden treden in de hersenen receptoren in werking die het vervangen van de vachtkleur stimuleren. Dat geldt niet alleen voor de poolhaas, maar waarschijnlijk voor alle dieren die in het hoge noorden overwinteren. Volgens studies wordt het voortbestaan van de poolhaas en andere overwinteraars bedreigd als de aarde zich verder opwarmt, zodat er minder sneeuw komt om bescherming te zoeken.

Hermelijn

De hermelijn is lid van de familie van marterachtigen. Samen met hun familiegenoten - otter, das, nerts, bunzing, wezel en de steen- en boommarter - vormt hij de grootste groep van landroofdieren in Nederland. Qua uiterlijk lijkt de hermelijn erg op de wezel, maar hij is duidelijk groter.

Zijn rug is grijsbruin of beigeachtig, zijn buik is wit. In warmere streken wordt zijn wintervacht gedeeltelijk wit (bijvoorbeeld in ons gematigde klimaat), maar in koude noordelijke streken wordt de hermelijn helemaal wit, behalve het puntje van zijn staart: die blijft altijd zwart. Vroeger gebruikte men wintervachten van de hermelijn voor het maken van koningsmantels: een witte bontkraag met zwarte stippen.

Lemming

Aangezien een lemming het grootste deel van de tijd graaft onder de grond, lijkt een camouflagekleur overbodig. Een lemming krijgt in de winter zelfs winterklauwen die het graven in de bevroren grond gemakkelijker maken. Hij bereikt dan gemakkelijker zijn favoriete wintervoedsel: de wortels van poolwilgen.

Boven de grond in de sneeuw is een witte schutkleur zeer gewenst, want lemmings zijn zeer geliefde prooidieren voor vossen, wolven, uilen, haviken en lynxen. Het aantal lemmingen is relatief groot, want een vrouwtjeslemming kan per jaar wel zes keer bevallen.

Poolvos

De poolvos komt vooral voor in Canada en Alaska en zwerft gedurende het hele jaar over de toendra op zoek naar voedsel. Zijn pels is de zomer bruingrijs, maar in de winter is zijn vacht smetteloos wit, waardoor zijn bont zeer gewild is in de bontindustrie.

De poolvos heeft een lengte van ruim een halve meter en een gewicht van twee tot zes kilo; het vrouwtje is kleiner dan het mannetje. Poolvossen trekken rond in koppels of in kleine groepen: vaak één mannetje met meerdere vrouwtjes (en eventueel hun jongen). De poolvos leeft in een zogenaamde burcht: een uitgebreid stelsel van gangen, die soms al honderden jaren in gebruik zijn. In de zomer eet hij graag lemmingen, terwijl hij zich bij voedselschaarste in de winter moet redden met de uitwerpselen van beren.

Russische dwerghamster

In tegenstelling tot de vier bovengenoemde dieren die in de winter wit worden, kun je de Russische dwerghamster als huisdier houden. Niet de temperatuur maar het daglicht beïnvloedt de kleur van zijn vacht. Soms gebeurt het dat hij in de zomer een witte wintervacht krijgt.

Wetenschappelijke experimenten tonen aan dat wanneer de Russische dwerghamster bij een temperatuur van twintig graden in een donkere ruimte wordt geplaatst, zijn wintervacht begint te groeien. Ook is aangetoond dat wanneer je ’s nachts een lamp vijf minuten laat branden de Russische dwerghamster niet in wintervacht gaat. Om die reden plaatsen veel fokkers extra lampen in de ruimte waar ze deze knaagdieren houden, want als een Russische dwerghamster eenmaal een wintervacht heeft gehad, is de zomervacht minder mooi.