Zeevonk: lichtgevende golven bij bewegend water

Het lijkt wel een mirakel, de lichtgevende golven die je ziet in het zeewater op een zomeravond aan het strand. Het is een prachtig zicht, en toch is het iets heel speciaals. Kleine algen zijn verantwoordelijk voor het licht op het water. Dit licht wordt ook zeevonk of “Noctiluca scintillans” genoemd. Het licht komt tot stand tijdens een chemisch proces, waarbij heel wat energie vrijkomt. Dit proces noemt men bioluminescentie. Bioluminescentie is zeer efficiënt. Alle energie die vrijkomt wordt omgezet in licht. Zeevonk wordt beschouwd als noch plant noch dier en wordt gecategoriseerd bij de protisten (ééncelligen).

Wat is zeevonk?

De officiële en wetenschappelijke naam van zeevonk is “Noctiluca scintillans”. Dit betekent letterlijk een “flitsend nachtlichtje”. Voor buitenstaanders lijkt het dat ook. Flitsend nachtlicht op het water kleurt immers de zee of de oceaan. Een zeevonk wordt ingedeeld in de familie van de algen. Een zeevonk lijkt op een ballonnetje met achteraan een staartje, en heeft een doorsnede van 0,5 tot 1 millimeter. Dit kan als zeer groot worden beschouwd voor een alg. Zeevonk is geen bladgroen en voedt zich als een soort dier. Men beschouwt zeevonk dan ook als noch plant noch als dier. Wetenschappers brengen zeevonk onder in de categorie van protisten (ééncelligen).

Voeding van de zeevonk

De voeding van de zeevonk hang af van de locatie of biotoop. Zeevonken in de tropen leven samen met een andere alg (in symbiose) door een algje in zich op te nemen dat voedsel voor hem kan produceren. De zeevonk in de wateren van de Noordzee kan dit niet en moet dus op een andere manier naar voedsel op zoek. De zeevonk kan zich voeden op twee manieren. Enerzijds kan de zeevonk voedseldeeltjes aan een kleverig draadje plakken en op deze manier voedsel in zijn cel brengen. Anderzijds kan een zeevonk ook in groepsverband eten. Een groep van zeevonkjes maakt een zeef van slijmdraad. Tijdens het zinken van voedsel blijft dit voedsel in de slijmdraad hangen.

Verspreiding en leefgebied

Een zeevonk kan zowel in (sub)tropische als koelere kustgebieden voorkomen. Zo kan zeevonk ook voorkomen aan de Noordzee. Afhankelijk van de klimatologische omstandigheden kan zeevonk paars, rood of groen bloeien. Wanneer de zeevonk bloeit, dan zal het water oranje kleuren. Zeevonk produceert blauw licht wanneer het bewogen wordt. Zeevonk zorgt voor bijzonder mooie taferelen in het zeewater.

Proces van bioluminescentie

In het voorjaar en in het begin van de zomer kan zeevonk bij beweging licht geven. Dit proces heet bioluminescentie. Dit proces zorgt voor prachtige lichteffecten in de golven. Deze effecten zijn eveneens waar te nemen in België en Nederland aan de Noordzee, voornamelijk in ondiep water en bij warm weer. Deze chemische reactie wordt veroorzaakt door het pigment luciferine en het enzym luciferase. Bioluminescentie ontstaat wanneer deze twee stoffen in aanraking komen met zuurstof. De hogere organismen gebruiken symbiotisch levende bacteriën in speciale organen om licht te gaan produceren. Deze lichtproductie zorgt voor het oplichten van het zeewater. Bioluminescentie is een zeer efficiënt proces. Alle energie die vrijkomt, wordt volledig omgezet in licht.

Zeevonk: gevaarlijk of niet in water?

De algensoort zeevonk kan irritatie aan de huid en de luchtwegen veroorzaken. In grote hoeveelheden kan zeevonk schadelijk zijn omdat de ammoniak kan ophopen en zo het milieu schaden. Nochtans raadt Rijkswaterstaat af om te gaan zwemmen in zeevonkrijke gebieden. Het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) vindt de maatregel van de Rijkswaterstaat echter overdreven. Zij zijn zich bewust van de irritatie die het kan veroorzaken maar wijzen erop dat zeevonk absoluut niet giftig is. Na het zwemmen moet je je gewoon goed afspoelen met zoet water. Het bloeien van algen is immers een heel natuurlijk fenomeen in de natuurlijke wateren. Zonder algen zou dierlijke vorm van leven in zeeën en oceanen volledig uitsterven. De voedingsbron voor mosselen en andere schelpdieren zijn namelijk algen. Zeevonk is dus niet gevaarlijk, uitgezonderd de kleine irritatie aan de huid en de luchtwegen en de mogelijke schadelijke effecten van té veel ammoniak op het milieu.