Het leven op graslanden en savannen

Op bijna alle continenten van de wereld zijn graslanden en savannen te vinden, hoewel de gebieden veel kleiner zijn geworden dan vroeger. Op elk werelddeel zijn weer andere diersoorten te vinden, zoals zebra's, struisvogels, prairiehonden en kangoeroes. Op deze grote vlaktes is vaak weinig bescherming te vinden. Snel kunnen vluchten is dan handig, net als het leven in een kudde met vele oplettende ogen en oren.

Grasland of savanne

Graslanden en savannen zijn in allerlei delen van de wereld te vinden. Ze komen voor in gebieden waar bossen niet kunnen groeien omdat er te weinig vocht is, terwijl woestijnen niet kunnen ontstaan omdat het daarvoor niet droog genoeg is. Op graslanden groeit, zoals de naam al zegt, gras. Grassen zijn zeer taaie planten waardoor ze zich succesvol over de aarde hebben verspreid. Veel planten kunnen niet meer groeien wanneer dieren de bovenkant van de plant eraf grazen, terwijl gras gewoon verder groeit. Op savannen komen bomen voor. Deze groeien verspreid en niet dicht genoeg om bossen te vormen. Savannen zijn vooral te vinden in tropische gebieden. Graslanden en savannen zijn nauw met elkaar verbonden. Wanneer een klimaat natter wordt, krijgen bomen de kans om te groeien en kan grasland in savanne veranderen. Wanneer het droger wordt kan savanne juist in grasland veranderen.

De invloed van de mens

Zo’n twee eeuwen geleden waren er nog veel uitgestrektere grasvlaktes dan nu. Ze waren op elk werelddeel te vinden, behalve op Antarctica. Dit veranderde onder invloed van de mens. Op sommige dieren die hier leefden, zoals bizons en springbokken, werd gejaagd door de mens. Zoveel zelfs dat deze soorten bijna uitstierven en bescherming nodig hadden. Van de vele miljoenen bizons die vroeger in Noord-Amerika rondliepen zijn er nog maar een paar duizend over. Springbokken leven nog maar in een klein deel van Afrika. Daarnaast werden grote gebieden in gebruik genomen als landbouwgrond of als plek om te grazen voor vee. De wilde dieren die er leefden werden verdreven en kregen steeds minder ruimte, hoewel er gelukkig nog grasland over is.
Een andere bedreiging voor sommige diersoorten zijn stropers die dieren doden om hun horens of slagtanden te verkopen. De Afrikaanse olifant wordt in zijn voortbestaan bedreigd om zijn ivoren slagtanden, waarvan bijvoorbeeld wapens en decoraties gemaakt worden. Neushoorns worden gedood om hun horens, die als zogenaamd medicijn dienen of waarvan andere producten gemaakt worden.

Dieren op de graslanden en savannen

Afrika

Op het Afrikaanse continent zijn nog grote grasvlaktes te vinden. Hier leven dan ook nog de meeste dieren, zoals zebra’s. Er zijn drie soorten zebra’s die vooral in het oosten en zuiden van Afrika voorkomen. Ook leven er vele gazellen, antilopen en gnoes op de Afrikaanse graslanden. Al deze dieren leven in kuddes, soms in enorme kuddes met verschillende soorten door elkaar. In het regenseizoen leven ze op de grasvlaktes, in het drogere seizoen trekken ze naar de savannen. Deze dieren eten veel gras. Gras is geen voedingsrijke plant, daarnaast is het moeilijk verteerbaar. Dat betekent dat dieren die gras eten veel tijd besteden aan eten om toch genoeg binnen te krijgen. Verder hebben de grote grazers een gebit en een verteringsstelsel dat geschikt is voor het eten van gras.

Twee andere soorten dieren die leven in Afrika, zijn het aardvarken en de struisvogel. Het aardvarken leeft in het centrale en het zuidelijke deel van Afrika. Overdag zitten zij in holen, ’s nachts gaan ze op zoek naar voedsel. Aardvarkens zijn zeer goede en snelle gravers. Met zijn klauwen graaft hij in termietenheuvels om met zijn lange, kleverige tong termieten en mieren op te likken. De struisvogel die leeft op de savanne, graaft een kuil om eieren in te leggen. Nadat het vrouwtje dit heeft gedaan, bewaakt en broedt het mannetje de eieren uit. Ook zorgt het mannetje voor de kuikens. Nandoes in Zuid-Amerika doen dit op dezelfde manier.
Ook de Afrikaanse olifant leeft op de savannen en graslanden, vooral zuidelijk van de Sahara. Ze leven in kleine groepen en eten graag gras, bladeren, takken en schors van bomen. Door met hun grote kop bomen om te duwen kunnen ze bij de lekkerste bladeren komen. Andere dieren die voorkomen op de Afrikaanse graslanden en savannes zijn onder meer leeuwen, neushoorns, jachtluipaarden, hyena’s, giraffen en nijlpaarden.

De overige continenten

Op de vlaktes van Europa en Azië, die steppen genoemd worden, leefden ooit vele wilde paarden zoals het przewalskipaard. Helaas zijn echt wilde paarden volledig uitgestorven. In Mongolië leven nog wel een aantal przewalskipaarden in parken, die misschien ooit weer in het wild kunnen leven.

In Noord-Amerika kwamen zoals genoemd vele bizons voor, waarvan er tegenwoordig veel minder zijn. Van de bizons die er nog zijn leven er veel in het Yellowstone National Park. Daarnaast komen de gaffelantilope en de prairiehond voor in Noord-Amerika. Prairiehonden leven in holen onder de grasvlaktes, waar ze soms met vele dieren in grote kolonies leven.

Miereneters leven op de Zuid-Amerikaanse savannen, waar zij net als aardvarkens in Afrika hun klauwen gebruiken om nesten open te breken en mieren en termieten op te likken. Hij eet nesten niet helemaal leeg, zodat het nest zich kan herstellen en de miereneter hier weer terug kan komen. Verder leven er op de graslanden en savannen van Zuid-Amerika verschillende soorten herten, knaagdieren en de nandoe, een soort kleine struisvogel.

Op de graslanden van Oceanië leven onder andere kangoeroes en wallaby’s. Kangoeroes en wallaby’s komen voor in Australië en Nieuw-Guinea. Het zijn buideldieren die hun jongen levend ter wereld brengen. De jongen zijn echter nog nauwelijks ontwikkeld en groeien het eerste deel van hun leven verder in de buidel van hun moeder. Ook grasparkieten en emoes leven op dit continent. Emoes eten naast gras en bladeren ook veel vruchten, insecten en andere kleine dieren.

Oppassen voor de vijand

Het nadeel van de uitgestrekte grasvlaktes voor dieren als zebra’s en gazellen is dat er nauwelijks beschutting is om bescherming te zoeken tegen de vijand. Voor roofdieren als jachtluipaarden en leeuwen is het geen probleem om in deze gebieden prooien op te sporen. Verstoppen is dus geen optie, vluchten wel. Zebra’s en andere grazers hebben sterke poten waarmee ze hard kunnen rennen en kans maken om niet als prooi van een roofdier te eindigen. Daarnaast is het kuddeleven ook een manier van bescherming. Het grootste deel van de dieren kan rustig grazen terwijl een paar dieren de wacht houden en in geval van gevaar waarschuwen. Ook struisvogels kunnen erg hard rennen, tot zelfs 60 kilometer per uur, waardoor zij een moeilijke prooi zijn. Voor grote dieren als olifanten en neushoorns dreigt minder gevaar. Als er toch gevaar is, kunnen deze enorme dieren tot de aanval overgaan.

Het krijgen van een jong kan ook een gevaarlijke situatie opleveren voor prooidieren omdat zowel moeder als kind op zo’n moment kwetsbaar zijn. Antilopen proberen daarom toch een plek in de struiken te zoeken waar ze niet opvallen. De moeder laat het jong als het geboren is vervolgens verstopt in het struikgewas en gaat op zoek naar voedsel voor haarzelf en haar jong. Gnoes beperken de risico’s door supersnel te bevallen. Het jong kan bijna meteen na de geboorte al staan en moet heel snel in staat zijn zijn moeder en de kudde te volgen.