Grote Vos – zeldzame dagvlinder in Nederland

De grote vos is een zeer zeldzame vlinder. Hij staat als ernstig bedreigd op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten. In Nederland wordt hij niet vaak gezien en als er een wordt waargenomen is het meteen nieuws. In België wordt de soort vaker gezien. Amelander vlinderkenner Theo Kiewiet ontwaart af en toe een exemplaar in de Kooiduinen op Ameland en dan maakt hij er, als het even kan, meteen een foto van. De grote vos is een vlinder met prachtige kleuren en een kenmerkende tekening.

Zeldzame aurelia

• Dagvlinder grote vos
• Kenmerken
• Verspreiding
• Vliegtijd
• Grote vos op Ameland

Dagvlinder grote vos

De grote vos (Nymphalis polychloros) behoort tot de familie familie van de aurelia’s (Nymphalidae), net als de kleine vos en de duinparelmoervlinder. De grote vos lijkt op de kleine vos, heeft grotendeels dezelfde kleuren, maar een andere maat en een andere tekening. Het is een dagvlinder.

Kenmerken

De grote vos heeft een voorvleugellengte van 27-32 mm. En is daarmee aanmerkelijk groter dan de kleine vos. De bovenkant van de voorvleugel heeft een oranjebruine kleur en langs de achterrand van de voorvleugel ontbreken de blauwe maanvlekken, die we bij de kleine vos wel zien. De voorvleugels hebben langs de rand een rij grote zwarte vlekken en midden op de voorvleugel bevinden zich vier zwarte vlekken. Bij de kleine vos zijn dat er slechts drie. Wie nog nooit een grote vos heeft gezien, kan een groot uitgevallen kleine vos gemakkelijk aanzien voor een grote vos. Belangrijk is dan om de zwarte vlekken op de voorvleugel te tellen: drie voor een kleine vos en vier voor een grote vos.

Levenscyclus

De vlinder van de grote vos overwintert in een holle boom, een schuurtje, zolder, bunker of in een grot. Van eind april tot half juli zien we de rupsen kruipen. De jonge rupsen zitten in nesten bij elkaar geklit en de volwassen rupsen gaan alleen op pad. De verpopping gebeurt op een voedselplant. Voor de grote vos is dat de iep, de zoete kers en sommige wilgensoorten. Per jaar vliegt één generatie uit.

Verspreiding

De mooie grote vlinder komt vooral voor in Centraal- en Zuid-Europa, Noord-Afrika en Centraal-Azië. De grote vos is in Nederland een zeldzame standvlinder, waar het niet zo goed mee gaat. De soort wordt zelfs met acuut uitsterven bedreigd. Hij staat niet voor niets op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten. Er worden in Nederland de laatste jaren slechts enkele exemplaren per jaar waargenomen. Het vermoeden is dat dit zwervers zijn die uit het buitenland komen. Het kunnen ook vlinders zijn van tijdelijke populaties.

Waarnemingen

Eind twintigste eeuw was de soort nagenoeg uit Nederland verdwenen. In het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw wordt hij toch met enige regelmaat waargenomen. In 2011 werden exemplaren gezien in Flevoland. In dat jaar werd de vlinder op meer plaatsen in Nederland gesignaleerd. In maart 2014 worden er op diverse plekken in Nederland meldingen gedaan vanuit Nijmegen, Enschede, Vlissingen en vanaf Ameland.

Vliegtijd

De grote vos vliegt van half juni tot begin september en hij is in de lucht te zien na zijn overwintering, van begin maart tot begin juni. De grote vos is een zwerver, hij legt graag grote afstanden af. Hij zoekt daarbij naar lekkere hapjes die hij vindt in sap van bloedende bomen, rottend fruit en honingdauw. De grote vos is vooral aan te treffen in vochtige open bossen, langs bosranden en in boomgaarden. Ook is hij te zien op plekken waar grote vrijstaande bomen groeien.

Grote vos op Ameland

De grote vos komt op Ameland nauwelijks voor. Hij is één keer bij Ballum gesignaleerd en op 30 maart 2014 ziet vlinderkenner Theo Kiewiet er een in de Kooiduinen bij Buren. Hij heeft de camera bij zich en zet de schoonheid op de foto. Het is de eerste keer dat er een grote vos op Ameland op de foto is gezet, voor zover bekend en volgens de website waarnemingen.nl. De vlinder heeft de moeite genomen om heel Nederland te doorkruisen en de Waddenzee over te steken om op het Waddeneiland in de Kooiduinen te gaan fladderen. In 2018 is de vlinder nog een paar keer in dat gebied gespot.

Lees verder

• Vlinder – Duinparelmoervlinder op Ameland
• Vlinder – Bruine eenstaart op Ameland
• Vlinder – Distelvlinder op Waddeneiland Ameland
• Vlinder – Eikenpage op Ameland
• Vlinder – Kleine vos op Ameland