De onvermoeibare wesp!

De lastige wesp is in Nederland het meest gevreesde insect, op de voet gevolgd door de (huis)spin. De wesp is echter ook een nuttig diertje. Maar daar heb je wat aan als je op je terras een colaatje zit te drinken en die beesten je niet met rust laten en vaak zelfs agressief worden. De meest agressieve wespen komen soms ook bij je ‘aan huis’, vooral in de herfst als voedsel schaars wordt. En ze willen ook wel eens papierachtige nesten onder het dak maken. Reden genoeg om deze geel-zwart gestreepte plaaggeesten eens wat beter te leren kennen.

Inhoud

• Wespenkolonie
• Verspreiding
• Het nest van de gewone wesp
• Voortplanting van de wesp
• Voedsel
• Zo verdedigt de wesp zich
• Belangrijke kenmerken van de gewone wesp (Vespula vulgaris)
• Lengte
• Kleur en uiterlijk
• Leefwijze
• Voortplanting
• Killerwespen

Wespenkolonie

Als je op je zonovergoten terras zit en een wesp onvermoeibaar boven je glas ziet cirkelen, is het waarschijnlijk de ‘gewone wesp’ (Vespula vulgaris). Dit vliesvleugelig insect is wijdverbreid op het noordelijk halfrond en dus ook in Noord-, Zuid- en West-Europa. Het diertje wordt pakweg 2 cm lang en heeft een zebra-achtig zwart met geel lijfje.

Koningin
In tegenstelling tot de Duitse wesp is de gewone wesp niet voorzien van drie zwarte stippen op de kop. De gewone wesp heeft een ankervormige koptekening en behoort tot de familie van de zogenaamde plooiwespen. Ze leven in kolonies en hebben een koningin. Hun (zeer) sociale leven is rondom haar wel en wee geordend.

Verspreiding

In Europa zijn het vooral de gewone en de Duitse wesp die zich te pas en te onpas overal en op de meest ongelegen momenten laten zien. De biotoop van de gewone wesp strekt zich uit van de Noordkaap tot diep in het zuiden van Noord-Afrika. Ook in de gematigde gebieden van Noord-Amerika en Azië komen deze wespen voor. In tegenstelling tot de hoornaar zijn de gewone wesp en de Duitse wesp niet beschermd. Europa telt ongeveer 60 plooiwesp-soorten, waarvan de hoornaar het grootst is.

Het nest van de gewone wesp

De wesp maakt een papierachtig nest, dat door wel 20.000 wespen bevolkt kan zijn. Hun bouwsels vind je vaak in composthopen, maar ook in verlaten muizengangen, onder afdaken, dakspanten en balken of onder venstersponningen. Ze zoeken plekjes waar ze zich ongestoord voelen.

Krachtige kaken
Vooral schuren en zolders genieten hun voorkeur. Voor de bouw van het nest schraapt de wesp met zijn krachtige kaken houtdeeltjes van planken, schuttingen, bomen, vogelhuisjes en palen. Alles wat ze maar geschikt vinden. Wespennesten vind je trouwens vaak hangend in de zoldertjes van dakkapellen. Het fijngekauwde hout is een soort papiermoes, waardoor hun bouwsels sterk lijken op papier-maché.

Voortplanting van de wesp

In de herfst vindt de paring plaats, doorgaans met enkele darren. De koningin spaart de zaadcellen op tot in het voorjaar. Om te overwinteren kiest ze meestal een rustig plekje, zoals een bijgebouwtje, waar ze zes maanden verstart. In de lente legt ze eieren in elke nestcel. Uit de onbevruchte eieren komen darren. Uit de bevruchte exemplaren verschijnen koninginnen of onvruchtbare werksters, afhankelijk van de voeding die de larven krijgen. De paring vindt plaats in het najaar. De werksters en darren sterven daarna, ook omdat er een voedseltekort gaat heersen.

Overwinteren
Nadat de koningin een halfjaar heeft overwinterd, vliegt ze in het voorjaar uit en zoekt een geschikte plaats om zich te 'vestigen'. Ze voert de uitgekomen larven met fijngekauwde insecten en nectar. In juli verlaten de jonge wespen het nest en nemen het werk over van de koningin, die dan nog steeds eieren legt. Ze voltooien de nestbouw en voeren de larven. De verpopte larven die uitgroeien tot koningin krijgen speciaal voedsel dat bestaat uit eiwitrijke secretie.

Voedsel

Zowel de gewone als de Duitse wesp eet insecten en kan er grote hoeveelheden van verdelgen. De wesp is dus zeer nuttig rondom het huis, vooral in het voorjaar. Hij steekt zijn prooi met de angel. Zodra het insect verlamd is, wordt het naar het nest gevlogen en aan de larven gevoerd. Ook rottend fruit is geliefd. In tegenstelling tot bijen leggen wespen geen wintervoorraad aan en zijn dus gedoemd te verhongeren.

Terrassen
In de herfst vermindert het aantal insecten en zoeken wespen op een andere manier hun voedsel. Juist in die periode, het najaar, worden ze lastig voor de mens. Ze vliegen dan de huizen binnen en terroriseren de terrassen, op zoek naar voedsel. Maar uiteindelijk wordt de hongersnood hen toch fataal en moeten de meeste wespen eraan geloven. De koningin overleeft de winterslaap dankzij haar vetreserves.

Zo verdedigt de wesp zich

Iedereen weet dat wespen een angel hebben om zich mee te verdedigen en er prooi mee vangt. Vogels, hagedissen en andere rovers moeten niets hebben van de geel-zwarte strepen. Het kleurpatroon associëren ze met iets wat vies smaakt. De angel bestaat uit een holle naald, waarmee de wesp gif in zijn prooi of belager spuit. In tegenstelling tot de bij kan de wesp zijn angel telkens opnieuw gebruiken.

Belangrijke kenmerken van de gewone wesp (Vespula vulgaris)

De wesp is een gevreesd insect, op de voet gevolg door de spin. Dit stekende insect behoort tot de orde van de vliesvleugeligen (Hymenoptera), de familie van de wespen (Vespidae) en het geslacht kortkopwespen (Vespula).

Lengte

• De koningin wordt ongeveer 20 mm.
• De darren en werksters zijn enkele millimeters kleiner.

Kleur en uiterlijk

• De koningin, de darren en werksters hebben dezelfde kleur. Het achterlijf van de vrouwtjes is iets groter.
• Dankzij de doorzichtige vliesvleugels is de wesp bliksemsnel.
• Ook heeft de wesp drie paar gelede en geklauwde pootjes.
• De facetogen zijn niervormig.
• De angel heeft geen weerhaken en wordt steeds opnieuw gebruikt.

Leefwijze

• Wespen leven in kolonies, eten insecten, vlees(sap), rottend fruit en andere zoetigheid.
• De koningin wordt ongeveer 10 maanden oud, de darren en werksters 4 weken.

Voortplanting

• De wesp paart in de herfst.
• De koningin kan per dag ongeveer 300 eieren leggen.

Killerwespen

Over de hoornaar of paardenwesp – en de agressieve boswesp – doen allerlei griezelverhalen de ronde. Het zijn inderdaad killerwespen, maar alleen voor andere insecten. De hoornaar kan wel 35 mm lang worden. De steek is zeer pijnlijk, maar voor de mens alleen gevaarlijk als er sprake is van een allergische shockreactie. Maar dat geldt ook voor de gewone en de Duitse wesp.

Hoornaar
In het oosten van Nederland schijnt de hoornaar steeds vaker voor te komen. Volgens allerlei nieuwsberichten is de Aziatische hoornaar in opkomst. Deze ‘killerwesp’ heeft het voorzien op de bijen, die het toch al moeilijk hebben door pesticiden en andere factoren die voor een massale sterfte onder de honingbijen zorgen.

Lees verder

• Honingbijen halen vaak zelf de dood in huis
• De onvermoeibare huisvlieg
• De hoornaar – kenmerken, leefgebied en voortplanting
• De daas of paardenvlieg – hinderlijk en gevaarlijk
• De tseetseevlieg – overbrenger van de slaapziekte