Kleuren in het dierenrijk: gekleurde jonge dieren

Jonge dieren. Ze zijn lief, ze zijn schattig en ze hebben soms hele andere kleuren als hun ouders. Dit laatste heeft verschillende redenen. De jongen zien er schattig door uit, waardoor ze veiliger zijn, of ze hebben dezelfde kleuren als de vrouwtjes, zodat de mannetjes hen niet als een bedreiging zien. Kleuren kunnen ook een baby-status in de groep aangeven. Meestal zijn ze bedoeld als schutkleur. Sommige jongen dieren hebben geen schutkleuren nodig omdat ze verstopt zitten in holen of grotten.

Schattig

Vooral bij zoogdieren en vogels zijn de jongen volledig afhankelijk van de zorg van hun ouders. Daarbij zijn ze extreem kwetsbaar, ook voor soortgenoten. Om deze reden zien veel jonge dieren er anders uit dan hun ouders. Ze hebben een relatief groter hoofd met grotere ogen. Ze zijn pluizig en zien er lief uit. Ook hun kleuren kunnen er anders uit zien. Bij kleine panda’s is dit goed te zien, jonge dieren hebben vaak een ring om hun ogen, waardoor hun ogen er groter uitzien. Dit biedt potentieel bescherming tegen andere dieren, hoewel de effecten hiervan onzeker zijn.

Geboren in een grot: geen camouflage nodig

Dieren die hun jonge leven verstopt in bijvoorbeeld een grot of gangenstelsel doorbrengen, hebben geen schutkleur nodig. Afrikaanse wilde honden zijn gevlekt met verschillende kleuren. Dit levert een goede beschutting op. Hun jongen zijn echter bijna helemaal zwart in de eerste weken van hun leven en dus minder goed beschut. Bij hyena’s is hetzelfde het geval. Pas zodra de dieren oud genoeg zijn om de omgeving te verkennen, komt hun schutkleur tot uiting. Bij vogels speelt een vergelijkbaar verhaal. Jonge vogels krijgen vaak als eerste hun donsveertjes. Ze zijn opvallend en wit, zo zonder hun volwassen verenkleed. Dat maakt niets uit, want de vogeltjes zitten nog veilig in hun nest, waar roofdieren hen niet kunnen zien.

Jongen en vrouwtjes dezelfde kleur

Bij bijvoorbeeld sommige soorten gibbons, maar ook bij sommige zangvogels, zien de jongen dieren er hetzelfde uit als de vrouwtjes. Bij deze dieren zijn de mannetjes territoriaal. Ze accepteren geen andere mannetjes in hun buurt, zeker niet bij hun vrouwtje. Doordat het jong op een vrouwelijk dier lijkt, ziet het mannetje deze niet als een bedreiging. Een bijkomend voordeel is dat bij gibbons het jong zich kan verstoppen tussen de haren van de moeder. Een moeder met jong – dus zwakke dieren in de groep – worden door roofdieren niet herkent. Zangvogels met een ingewikkelde zang kunnen deze van elkaar leren, maar een mannetje wil niet dat andere vogels zijn zang overnemen, daarmee zou hij immers de concurrentie helpen. Echter, het jonge mannetje dat de zang moet leren ziet eruit als een vrouwtje, dus de volwassen man zal hem niet verjagen. Als de jongen en de vrouwtjes dezelfde kleur hebben, maar deze afwijkt van de kleur van de mannetjes van deze soort, dan is de kleur om mannetje te misleiden. De mannetjes denken dat ze met een vrouwtje te maken hebben en niet met een mogelijke concurrent. Pas zodra het jong oud genoeg is om zichzelf te redden of een andere groep te zoeken, verandert zijn kleur. Op dat moment wordt hij vaak snel weggejaagd.

Baby-status

In groepen chimpansees zijn de jongen goed herkenbaar. Niet alleen omdat ze klein zijn, maar ook vanwege hun lichtere huidskleur en de witte ‘pluim’ achterop hun rug. De hele groep weet dat de dieren met deze eigenschappen een aparte status hebben. Ze vechten niet mee voor een hogere rang, maar krijgen wel eten van de hele groep. De jongen hebben een baby-status, die ze behouden totdat ze hun witte pluimen verliezen. Gelijk met deze pluim hebben veel jonge chimpansees ook een lichter gezicht en lichtere handen.

Verstoppen

De meest voorkomende reden waarom jonge dieren een andere kleur hebben dan volwassen dieren is om zich beter te kunnen verstoppen. Jonge reeën hebben witte vlekken, waardoor ze in dik struikgewas nauwelijks zichtbaar zijn. De strepen op jonge wilde zwijnen hebben dezelfde reden, net als de afwijkende kleur op jonge eendjes en andere watervogels. Zodra de dieren ouder zijn kunnen ze zich beter redden rond roofdieren. Ze kunnen bijvoorbeeld op tijd wegrennen of wegvliegen, vinden kracht in grote aantallen of verstoppen zich op andere plekken, waarvoor andere kleuren nodig zijn. Ze hebben op dat moment niets meer aan de schutkleur die ze hadden toen ze jong waren.

Jonge eendjes

Iedereen kent de plaatjes wel. Een moeder-eend met een grote groep felgele eendjes erachteraan. In feite zijn de eendjes vaak geel met bruin, hierdoor hebben ze een goede schutkleur in riet of hoog gras en natuurlijk in hun nest. De ‘echte’ felgele eendjes bestaan ook, maar deze zijn het gevolg van fokken. Witte eenden missen een bepaald pigment. Dit geven ze door aan hun jongen, die vervolgens geen bruine kleuren krijgen. Hun gele kleuren komen wel door, ze zijn dus uitsluitend geel.

Dalmatiërs

In tegenstelling tot wat de film ‘101 dalmatiërs’ laat zien, zijn dalmatiërpuppy’s bij de geboorte spierwit. In één of een paar weken komen de eerste vlekken. In feite hebben de puppy’s wel pigment, maar ze zijn nog onderontwikkeld op het moment van geboorte. De ontwikkeling van kleuren is nog niet op gang gekomen, omdat ze zo snel mogelijk geboren moeten worden. Dit is bij meer honden en roofdieren in het algemeen het geval, de moeder kan beter jagen zonder jongen in haar buik. In feite is hier dus hetzelfde aan de hand als bij hyena’s en Afrikaanse wilde honden, ze hebben hun kleuren niet nodig. Een verschil is dat ze ook als ze opgroeien geen schutkleuren krijgen.

Lees verder

• Kleuren in het dierenrijk: waarom zijn dieren zwart-wit?