Zadeldekjes en onderleggers: do’s en don’ts

De hoeveelheid verschillende sjabrakken, dekjes en onderleggers is de laatste jaren enorm toegenomen. De ene is nog mooier en nuttiger dan de andere. De vraag is of ze allemaal wel zo nuttig zijn of dat het eerder nadelig werkt voor het paard. Welke onderleggers zijn er zoal, wanneer is het beter geen onderlegger te gebruiken en wanneer wel?

Inhoud

• Het doel van een zadeldek
• De keus van een goed zadeldek
• Therapeutische onderleggers
• Welke typen onderleggers zijn er en hoe nuttig zijn ze?
• Onderleggers die u zeker niet moet gebruiken
• Wanneer wel een onderlegger gebruiken?
• Als tijdelijke oplossing
• Als permanente oplossing

Het doel van een zadeldek

Het originele doel van een zadeldek is om de onderkant van het zadel te beschermen tegen zweet en viezigheid. Daarvoor werd vroeger een in vieren gevouwen wollen doek gebruikt. Dit is erg doeltreffend want wol neemt het zweet van het paard goed op, verdeelt de druk en het is ook nog goed ademend. Later kwam het vilten sjabrak dat er wat netter en mooier uitzag dan de wollen doek. Vilt heeft dezelfde eigenschappen als wol, maar het is lastiger te wassen en minder comfortabel voor het paard. Pas daarna zijn de dunne katoenen zadeldekjes gekomen die nog steeds veel worden gebruikt.

Tegenwoordig lijkt het doel van dekjes nogal veranderd. Vaak wordt een pad gebruikt om een soort kussen te maken tussen een hard zadel en de zachte paardendrug. Hiervoor zijn modieuze dikgevulde pads verkrijgbaar. Wat hierbij vaak vergeten wordt is dat een zadel van zichzelf goed moet liggen op een paard en dat in de meeste gevallen een onderlegger af te raden is tenzij u een paard met een uitzonderlijke bouw heeft waarbij een zadel net niet past. Pads kunnen grote pasproblemen nooit oplossen.

Heeft u een zadel wat goed ligt en legt u daar een dikke pad onder dan maakt u het zadel smaller waardoor uw zadel niet meer goed ligt!

De keus van een goed zadeldek

Onder een goed passend zadel kunt u daarom het beste een dun katoenen dekje leggen. Deze dient enkel om uw zadel schoon te houden en zorgt er bovendien voor dat u zo goed mogelijk contact heeft met uw paard. Waar kunt u op letten bij de aanschaf?

Dun

Een dik dek maakt het zadel smaller en doet de pasvorm geen goed. Met een dik dek heeft u bovendien minder goed contact met uw paard.

Schoftvrijheid

Een goed passend sjabrak laat de schoft van het paard goed vrij. Het beste is als het sjabrak bij de schoft iets omhoog uitgesneden is zodat het niet op de schoft gaat drukken. Trek het sjabrak bij het opzadelen ietsje omhoog in de kamer. Dit voorkomt drukplekken van het sjabrak.

Stevigheid

Een dun dekje moet enigszins stevig zijn zodat hij niet gaat rimpelen onder het zadel. Dit is belangrijk om drukplekken te voorkomen.

Pasvorm

Neem een model passend bij uw zadel. Er zijn sjabrakken voor veelzijdigheidszadels, springzadels en dressuurzadels. Zorg dat het sjabrak de goede grootte heeft. Een te klein sjabrak trekt strak over de ruggengraat en kan zo drukplekken veroorzaken.

Lusjes

Aan de voorkant van een sjabrak zitten lusjes waarmee het dekje bevestigt kan worden aan het zadel. Let op dat het sjabrak niet onder het zadel komt op de plaats waar het lusje op het sjabrak zit vastgenaaid. Het dekje is op die plaats iets dikker en dat kan irritatie of een drukplek veroorzaken. Het voelt net zoals uw sok die dubbel zit in uw schoen; erg vervelend.

Makkelijk schoon te maken

Het is belangrijk dat een zadeldek makkelijk gereinigd kan worden. Opgehoopt zweet en vuil kunnen voor irritatie zorgen.

Ademend

De onderzijde van het sjabrak moet goed ademend zijn. Synthetische stoffen zijn minder raadzaam omdat die minder ademen.

Therapeutische onderleggers

Naast de eenvoudige katoenen sjabrakken zijn er steeds meer soorten onderleggers te krijgen die allemaal een bijzonder functie wordt toegeschreven. De één tilt het zadel aan de achterkant op, de ander aan de voorkant, bij weer een ander kun je zelf het dek opvullen om je zadel passend te maken en weer een ander is comfortverhogend enzovoorts.

Het probleem ligt daarin dat er nog te veel wordt gereden met een zadel dat niet goed past. Dit moet opgelost worden met een onderlegger, maar dat zal niet gaan lukken.

Welke typen onderleggers zijn er en hoe nuttig zijn ze?

Gelpads

Deze zouden schokabsorberend zijn. Het zadel zelf absorbeert echter schokken en is de beste schokabsorbeerder. Bovendien is niet te meten hoeveel er van de schokken daadwerkelijk wordt opgevangen door een pad. We kunnen alleen druk meten. Over het algemeen is het druk die de grootste problemen veroorzaakt en niet schokken. Drukpunten worden niet verminderd met een gelpad. Hoewel de gel in eerste instantie lekker zacht voelt, zal het drukpunten vergoten na zo’n 20 minuten rijden. De gel beweegt weg van het drukpunt en gaat erom heen zitten, waardoor het drukpunt groter wordt. Bovendien is een gelpad niet handig omdat de vorm meestal te klein is om goed onder het zadel te passen. Het geeft de schoft geen vrijheid waardoor het daar voor drukplekken kan zorgen en de pad is niet ademend. Daarnaast kan het zadel sneller gaan verschuiven door de gelpad. Kortom: geen aanrader

Neopreen

Wanneer u een anatomische gevormde neopreen pad heeft is dit beter dan een gelpad. Dit geeft een stabielere ligging en de schoft heeft meplaats.er vrijheid. Nadeel is dat neopreen niet ademt en erg warm wordt. Het paard kan er erg onder zweten.

Gelfoam/prolite

Dit is een stevige zeer vormvast foamsoort. Het vangt wrijving tussen het zadel en de paardenrug op. Prolitepads bestaan in diverse diktes en er kan met shims (vullingen) worden gewerkt om het passend te maken bij een bepaald probleem. Met prolitepads zijn verscheidene pasproblemen op te lossen.

Memoryfoam

Wanneer het koud is, is dit foam hard, maar wanneer het door lichaamswarmte wordt opgewarmd, vormt het naar het lichaam. Een comfortabele oplossing om drukpunten te verminderen wanneer u zorgt dat de pad warm is voor u op het paard gaat. Nadeel van dit materiaal is dat het snel slijt omdat er bij het gebruik steeds op dezelfde punten druk komt.

Schapenvacht

Dit is het beste materiaal wat gebruikt kan worden als onderlegger. Het is tegenwoordig vaak te zien als modieus verschijnsel. Het wordt dan tussen een sjabrak en het zadel gelegd. Hierdoor hebben de goede eigenschappen van wol geen nut meer. Een wollen onderlegger is alleen nuttig wanneer het zadel iets te breed is. Met een wollen pad kan dit tijdelijk opgevangen worden tot het paard breder is geworden. Ligt uw zadel goed dan heeft een vacht onder het zadel geen toegevoegde waarde. Het maakt het zadel dan alleen maar smaller.

Synthetische vacht

Dit is niet geschikt voor gebruik direct op de paardenrug omdat het erg warm kan worden, gaat irriteren en zelfs drukplekken kan veroorzaken.

Latex

Dit is een soepele rubberachtige foamsoort die is bedoeld om het comfort te verhogen. Er bestaat erg zacht latex of wat steviger. Het kan makkelijk ingedrukt worden. Het gebruik van latex pads is niet raadzaam. Het wordt ingedrukt onder het zadel en is dan niet erg veerkrachtig meer. Op de plaatsen waar het niet ingedrukt wordt, zoals in de kamer, vult het erg op wat de ruggengraatvrijheid niet ten goede komt. Ook al kan latex goed ingedrukt worden, er blijft altijd een dikke laag over onder het zadel, waardoor u ver boven uw paard om te zitten.

Luchtgevulde pads

Pads met lucht zijn een combinatie van foam en lucht met soms een antislip onderkant. De pasvorm van de pads is niet zo mooi (geen schoftvrijheid). Lucht werkt echter wel goed, maar alleen als de pad niet te veel gevuld is zodat de lucht kan bewegen. Anders wordt de pad erg hard en loopt het zijn functie mis. Lucht verdeeld druk erg goed en kan oneffenheden opvangen. Dit blijft zo wanneer het paard gaat bewegen.

De Corrector

De onderlaag is van 6 mm polyestervilt en de bovenlaag van 2,5 mm vilt versterkt met fiberglas. Er zitten sleuven in de pad waardoor de onderlegger meebeweegt met de paardenrug. Het is eigenlijk een soort verlengd paneel van het zadel. Het kan meebewegen op belangrijke punten maar is toch stug genoeg om drukverdelend te zijn. De Corrector is dun en goed contact met het paard blijft behouden. Er kunnen shims geplaatst worden om het zadel optimaal te laten liggen. De Corrector komt over de schouders heen. Sommige paarden vinden dit niet prettig. Wanneer uw paard hier geen problemen heeft, kan dit ene prima oplossing zijn.

Onderleggers die u zeker niet moet gebruiken

Schoft pads

Dit is een kleine pad die alleen over de schoft ligt. Dit wordt vaak gebruikt omdat het zadel dicht bij de schoft zit. Het gebruik van deze pad maakt dit alleen maar erger omdat de ruimte rondom de schoft helemaal opgevuld wordt door de pad. Bij een te breed zadel werkt het ook niet goed omdat de voorkant van het zadel wordt opgetild. Dit kan drukpunten geven aan het einde van het zadel. Bovendien blijft er achter de pad wat ruimte over omdat er geen mooie overgang is naar de rug toe. Er is daardoor geen goed draagvlak meer.

Onderleggers die de achterkant van het zadel optillen

Als het wordt gebruikt is dat vaak omdat het zadel aan de voorkant omhoog komt. Het zadel is dan te smal. Wanneer de achterkant met een dergelijk pad opgetild wordt, duwt de te smalle voorboom in de schoft van het paard. Hierdoor kunnen nare drukplekken ontstaan bij de schoft. In het midden gaat het zadel bruggen omdat er geen overgang is van pad naar zadel. Hierdoor wordt de druk rondom de schoft nog hoger.

Wanneer wel een onderlegger gebruiken?

Wanneer uw zadel bijna helemaal goed ligt en er niks meer aan gedaan kan worden om het beter te laten liggen, dan kan een onderlegger of pad misschien wat toevoegen. Wanneer uw paard erg verandert doordat hij groeit of toeneemt in bespiering kan een onderlegger tijdelijk uitkomst bieden.

Zorg dat de onderlegger ruim onder het zadel past. Houdt tijdens het gebruik steeds goed in de gaten of het zadel met de onderlegger goed ligt. Het kan een paar dagen goed gaan of een paar maanden. Wanneer het niet meer goed ligt, ontstaan er met onderlegger ook weer drukpunten en voegt de onderlegger niets meer toe. Dit is het moment om een zadelmaker te laten komen en het zadel te laten controleren en indien nodig aan te laten passen.
Wanneer en zadel niet goed past, kan dit niet opgelost worden met een onderlegger!

Als tijdelijke oplossing

Als tijdelijke oplossing kunt u een zadel passend maken met shims in een prolite pad of een corrector.
Dit kan bij een zadel:

• Met dunne kussens: Voeg een dunne wollen pad of een dunne prolitepad toe. Is een dikke pad nodig, dan is het tijd voor een opvulbeurt of een nieuw zadel.
• Dat iets naar achteren helt. Dit kan echt maar tijdelijk omdat de boom vaak aan de voorkant gaat drukken in dit soort gevallen omdat het zadel te smal is.
• Dat brugt of wanneer uw paard een holle rug heeft: Vul het zadel in het midden. Zorg dat de shims niet te dik zijn waardoor de voor- en achterzijde niet meer mee dragen. Dan krijgt u een zadel dat rockt en dat maakt het zadel onstabiel.
• Dat te wijd is en/of naar voren helt.
• Dat niet gelijk gevuld is. Als het ene kussen dunner is, kunt u daar een shim plaatsen. Controleer of dit echt het probleem is. Als uw paard ongelijke schouders heeft zijn shims niet de oplossing en zal uw zadel alleen maar meer opzij zakken.
• Van een paard met atrofie. Vul het gedeelte achter de schouders waar een holte is ontstaan door het weg vallen van spieren.
• Onthoud dat dit tijdelijke oplossingen zijn en het zadel zodra het mogelijk is, aangepast dient te worden.

Als permanente oplossing

Wanneer het zadel niet hoog genoeg boven de schoft komt bij een paard met een hoge schoft

Ligt het zadel te dicht op de rug, maar ligt het verder goed, dan kunt u er een pad onderdoen met een uitgesneden schoft. Deze tilt het zadel ietsje op en geeft de schoft meer ruimte. Mocht u nergens een dergelijk pad kunnen vinden dan kunt u zelf een deel uit de pad snijden rondom de schoft. U kunt het dan op maat maken voor uw paard. Gebruik bij voorkeur prolite. Dat komt altijd in de oude vorm weer na gebruik en het is zacht, maar stevig. In sommige gevallen is de pad na een tijdje niet meer nodig omdat de bespiering is toegenomen. Bij andere paarden kan het een permanente oplossing zijn.

Bij paarden met een hoge, lange schoft

Wanneer het zadel de achterkant van de schoft raakt en de pasvorm verder goed is, kan het iets opgetild worden met een pad van één centimeter dik om extra ruimte boven de schoft te geven.

Bij brede paarden met weinig schoft

Een antislippad kan helpen tegen glijden. Gebruik eventueel een dunne wollen pad. Hij mag niet dik zijn want dat maakt het zadel smaller. Als u de pad alleen voor uw eigen paard gebruikt vorm het naar de rug van het paard waardoor het zadel stabieler kan liggen. U kunt ook zoeken naar dunnen dekjes met een antislip onderkant.

Overbouwde paarden

Bij overbouwde paarden waarbij het zadel naar voren blijft schuiven kan een prolite pad gebruikt worden die aan de voorkant wat meer gevuld is dan aan de achterkant. Dit houdt het zadel in balans en zorgt er voor dat het niet naar voren schuift. Ook kunt u een pad met lucht gebruiken en de voorste vakken meer vullen dan de achterste (zolang de pad niet te hard wordt). Zorgt dat de dikte aan de voorkant exact goed is zodat er aan de achterkant van het zadel geen drukpunt ontstaat. Het is verstandig hier een zadelmaker bij te vragen ter controle. Wanneer u de voorzijde opvult met shims, dient u er rekening mee te houden dat het zadel hiervoor te smal kan zijn. Wellicht heeft u een zadel nodig die één maat breder is om de pasvorm goed te krijgen met shims. Het mooiste is als u een zadel kunt vinden dat aan de voorzijde zoveel opgevuld kan, dat shims niet nodig zijn.

Ook in deze gevallen moet het zadel bijna helemaal goed liggen zodat er niet te veel aangepast hoeft te worden met shims of onderleggers. Een zadel dat helemaal goed past is altijd het beste voor de paardenrug.

Lees verder

• Het zadel passen bij het paard
• Het zadel passen bij de ruiter
• Zadel passen: Meten van de paardenrug
• Zadel passen op moeilijk gebouwde paarden
• Zadelpijn: Oplossingen voor wondrijden bij dames