Hoelang slapen dieren?

De slaap is een fascinerend fenomeen. Zowel bij de mens als bij het dier. Er doen verschillende hypothesen de ronde over het nut van slaap. Sommige dieren slapen maar enkele minuten per etmaal, weer andere bijna de hele dag en nacht. Sommige vogels doen zelfs al vliegend een dutje, of zwemmend. Natuurlijk heeft een goudvis ook slaap nodig. Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag waarom er in de dierenwereld zo veel verschillen zijn in de duur van de slaap en welke rol de hersenen daarin spelen.

Inhoud

• Waarom slaapt het ene dier langer dan het andere?
• Slaapgedrag van dieren
• Veel dieren slapen staand...
• ... of vliegend!
• Hoelang slapen dieren?

Waarom slaapt het ene dier langer dan het andere?

De slaap is een periode van rust, waarbij de hersenen en de rest van het lichaam herstellen. Onderzoek heeft uitgewezen dat de hersencellen (neuronen) tijdens de slaap minder actief zijn, zodat ze kunnen bijkomen van de schade die is aangericht door vrije radicalen. Hoe lager het metabolisme, hoe minder vrije radicalen. Dat lijkt een ijzeren wet, hoewel die beslist niet altijd opgaat, maar het zou een van de redenen kunnen zijn waarom kleine dieren meer vrije radicalen en over het algemeen dus meer slaap nodig hebben om te herstellen dan de grote dieren, die een lager metabolisme hebben.

Slaapgedrag van dieren

Ook dieren kunnen woelen in hun slaap, net als mensen. Een slapend hert wordt bij het minste geluid wakker en zal dan op de vlucht slaan. Zelfs vissen slapen. Ook de goudvis. Je kunt hem dan uit het water halen, voordat hij zich daartegen kan verzetten. Ook bij dieren zijn met een EEG de twee soorten slaap te herkennen: de diepe, rustige slaap en de actieve slaap.

Snel wakker

Over het algemeen slapen dieren niet diep. Doorgaans worden ze bij het minste of geringste wakker. Hoewel er natuurlijk weer uitzonderingen zijn, zoals het geval is bij bijvoorbeeld de tupaia, een halfaapje. Hoe en waar een dier slaapt, hangt af of het een roof- of prooidier is. Daarom slapen vogels niet op de grond maar in een boom en trekken konijnen zich terug in een hol.

Veel dieren slapen staand...

Herten en andere dieren van de open vlaktes voelen zich nergens veilig. Ze slapen dan ook staand. Bij het minste geluid schrikken ze wakker en slaan intuitief op de vlucht. Ze gaan alleen liggen als een soortgenoot de wacht houdt. Kleine zoogdieren eten over het algemeen ’s nachts en slapen overdag om geen prooi te worden van roofdieren.

Roof- en prooidieren

Kortom, het slaap- en eetgedrag is bij elk dier aangepast aan zijn eigen bioritme en aan dat van zijn prooidieren, en natuurlijk aan het bioritme van de roofdieren die jacht op hen maken. Zo hangt alles met elkaar samen. Zeedieren hebben hun biologische klok ingesteld op de getijden.

... of vliegend!

Zoals de gierzwaluw, die slaapt terwijl hij zijn rondjes trekt in de lucht. Waterhoentjes slapen zwemmend en olifanten liggen in een kuil, ook wel ‘olifantenbed’ genoemd. Een giraf laat terwijl hij slaapt zijn kop vaak op een boomtak rusten. Sommige vissen veranderen van kleur terwijl ze slapen. Waarschijnlijk omdat ze er dan voor de vijand gevaarlijker uitzien. En de ijsbeer slaapt gewoon op het ijs.

Diepe slaap

De tijd dat dieren slapen varieert van telkens een paar minuten tot de 20 uur durende, diepe slaap van de luiaard. De meeste dieren slapen korte periodes. In het schema hieronder is de totale slaaptijd per etmaal gemeten.

Hoelang slapen dieren?

Wetenschappelijk gezien wordt het fenomeen slaap beoordeeld aan de hand van bepaalde factoren, zoals een verminderde intensiteit van motorische activiteit en een tijdelijk kwijnende reactie op omgevingsprikkels. De onderstaande tijdvakken zijn gemiddelden, zoals ook de mens gemiddeld acht uur slaapt.

• Spitsmuis minder dan 1 uur
• Olifant 4 uur
• Giraf 4 uur
• Paard 5 uur
• Schaap 6 uur
• Koe 7 uur
• Cavia 7 uur
• Mol 7 uur
• Egel 10 uur
• Chimpansee 10 uur
• Konijn 10 uur
• Jaguar 11 uur
• Chinchilla 12 uur
• Rat 13 uur
• Poes 13 uur
• Muis 13 uur
• Varken 13 uur
• Eekhoorn 14 uur
• Hond 13 uur
• Hamster 14 uur
• Vleermuis 19 uur
• Tweevingerige luiaard 20 uur
• Gordeldier 19 uur

Lees verder

• Dierenweetjes: Zijn dieren net mensen? (special)
• Hoe emotioneel zijn dieren?
• Kunnen dieren praten?
• Een wolf heeft altijd honger
• De tomeloze vraatzucht van piranha's