Arctische dierenwereld

Hoewel het Noordpoolgebied door de zee verbonden is met twee continenten en geen afggesloten ecosysteem heeft, leven er toch maar bepaalde dieren in deze enorm grote omgeving. Het is niet alleen een leefgebied voor dieren die op de ijslaag leven, maar ook in de ijszee zelf leven algen en andere kleine levende wezens.

Leven in de vrieskou

Tot de eerste aanpassingskunstenaren behoren de algen en kleinere leven wezentjes, die in de zee leven. Daar is het water twee graden onder nul. De laag tussen ijs en water is zeer voedingsrijk, bijzonder is de hoge concentratie pekel die ontstaat als het water in ijs verandert. Dat is een ideale leefomgeving voor kleine organismen, Arctische ijsalgen, die nauwelijks licht nodig hebben.

Het Arctische ecosysteem heeft korte voedingsketens, die soms zelfs alleen maar uit enkele leden bestaan. Zee- en ijsalgen worden door dierlijk plankton en planktonkreeftjes gegeten, en zij dienen weer als voedsel voor kabeljauw, haring of baleinwalvis. De vissen worden door zeehonden gegeten en deze zeezoogdieren zijn weer voedsel voor de ijsbeer, het laatste dier in de voedselketen. De ijsbeer is overigens ook de enige Arctische bewoner die geen natuurlijke vijand heeft.

Zoogdieren in het water

In de kou van de Noordpool is het vermijden van warmteverlies ontzettend belangrijk voor de dieren die daar leven. Grote dieren hebben het voordeel, dat hun lichaamoppervlakte in verhouding tot het volume relatief klein is en daardoor is het warmteverlies klein. Met dikke vetlagen hebben alle Arctische zoogdieren en ook veel vogelsoorten zich perfect aan de kou aangepast.

In de zee van de Noordpool leven veel zoogdieren. Naast de twee grootste soorten, de blauwe walvis en de vinvis, komen er ook bijna alle andere soorten voor, zoals de plankton etende Groenlandse walvis, de bultrug en de dwergwalvis, net als vele tandwalvissen. Er werd en wordt veel gejaagd op de grote zeezoogdieren en daarom leven ze alleen nog in kleine populaties in bepaalde wateren. De zee-eenhoorn, die verwant is aan de witte walvis, is de nog meest voorkomende soort die nog meest noordelijk leeft.

Zeehonden zijn goede zwemmers en komen alleen aan land om te slapen en te zonnen. De hondsrob, anders dan de zeeleeuw, hebben geen achterdrijvers, waarop ze kunnen 'lopen' en om die reden moeten ze zich aan land bewegen door samentrekken van hun spieren in de romp. Ze zijn dus niet erg snel en dat maakt ze een makkelijke prooi voor ijsberen en mensen, waardoor hun aantal steeds meer afneemt.

Walrussen behoren tot de familie van de zeehonden. De grote slagtanden van de mannelijke dieren is de reden dat er, ook nu nog, zoveel op ze gejaagd wordt. Die tanden zijn een hulpmiddel bij het klimmen op ijsschotsen en ze worden gebruikt bij het indruk maken op de vrouwtjes of bij het afschrikken van rivalen.

Zoogdieren op het ijs

IJsberen leven weliswaar op het ijs, maar het zijn zulke goede zwemmers, dat het ook zeedieren zijn. Ze kunnen zo goed tegen de kou omdat ze een heel dichte vacht hebben, waarvan de haren hol zijn. Ze hebben ook een vetlaag onder de huid die diepzwart is om warmte op te kunnen slaan. IJsberen zijn vleeseters. Planten eten ze alleen als het niet anders kan, bijv. in de ijsvrije zomers.

Planteneters zoals rendieren, kariboes en muskusvossen daarentegen kunnen in de permanente kou moeilijk overleven. Ze verplaatsen zich in de winter naar de ijsvrije gebieden om naar gras en mos te zoeken. Andere diersoorten die in de koude gebieden leven zijn de pool- of ijsvossen, sneeuwhazen, lemmings en wolven.

Bedreiging

Hoewel buiten de landelijke bevolking als de Inuit (Eskimo's) er nauwelijks mensen in de Arctische gebieden leven (Groenland heeft een opp. van meer dan twee miljoen vierkante km en maar 56.000 inwoners), zijn ze toch een grote bedreiging voor de dierenwereld. Naast het probleem van overbevissing werden in de afgelopen eeuwen ook vele zeezoogdieren met uitsterven bedreigd. Kleine populaties, die geen natuurlijke cyclus meer hebben, bedreigen de breekbare balans in de voedingsketen.
De klimaatverandering (opwarming) zorgt voor het verdwijnen van het ijs en is dan ook een bedreiging voor de op het ijs levende dieren. Maar wat erger is dan de langzaam veranderende omgeving, waarbij gehoopt wordt dat de dieren zich zullen aanpassen, is de bedreiging door giftige stoffen in het milieu. Deze komen in het ecosysteem terecht en daar kunnen ze niet of bijna niet meer afgebroken worden. Andere bedreigingen voor de Arctische fauna zijn schepen en olieboringen. Door dit alles worden nu meer dan 40 Arctische diersoorten bedreigd.