Voeding bij paarden: algemeen

Als je je paarden op volpension hebt staan, heb je er niet altijd even veel zicht over. Maar wat hoort een paard nu eigenlijk te eten? En wat krijgt hij op het moment te eten? Er zijn verschillende soorten ruwvoeren, krachtvoeren en voersoorten die er een beetje tussenin zitten. In dit artikel wordt de basis uitgelegd om paarden een zo hoog mogelijk welzijn te kunnen bieden. De voeding is naast water, sociaal contact en beweging één van de belangrijkste onderwerpen ten behoeve van dierenwelzijn (bij paarden). De meeste paarden krijgen een aantal keer (1-4) ruwvoer per dag en een aantal keer (1-3) krachtvoer per dag. Hoe er gevoerd kan worden hangt af van hoe het dier gehouden wordt. Staat het in de paddock, zonder gras of stro? Staat het op kale weide, met zeer weinig gras, of juist op een weide met veel gras, staat het op een strostal of staat stal met een andere (niet-eetbare) bodembedekker? Dat maakt allemaal uit. Echter is dit niet allemaal in één artikel uit te leggen. Hierbij dus de basis, waarmee je een heel schappelijk dieet voor je paard kan samenstellen.

Hoeveel voer per keer en hoe vaak voeren

Een paard is gemaakt om gedurende het volledige etmaal steeds kleine hoeveelheden arm ruwvoer te eten. Dit is echter op stallen niet altijd mogelijk. Bijvoorbeeld omdat de hoeveelheid beperkt is of omdat het aangeboden wordt zonder vertrager (een slowfeeder, vaak een fijnmazig hooinet met mazen tussen de 2x2cm en 4.5x4.5cm). Of omdat er maar twee keer per dag gevoerd wordt en de paarden daardoor in één keer de helft van hun dagportie krijgen. Het advies is om een paard niet langer dan 3 uur zonder ruwvoer te hebben staan, maar het mag niet langer dan 6 uur zonder staan. Anders wordt de kans op maagzweren (zeer) groot. Ongeveer 60% van de sportpaarden hebben hier last van, vaak onopgemerkt door hun eigenaren. Indien het paard maar kleine hoeveelheden ruwvoer krijgt, om welke reden dan ook, moet hij dus minimaal 4x per dag ruwvoer gevoerd worden. Ook moet geprobeerd worden de opname zo veel mogelijk te vertragen.

Een paard mag maximaal 2kg krachtvoer per voerbeurt krijgen (een pony maximaal 1kg), dit vanwege de inhoud van de maag, het licht uitzetten van brok en de hoeveelheid zetmeel/suiker die in de meeste krachtvoersoorten zit. Dit geldt dus niet voor ruwvoer. Het verteren van zetmeel en suiker is voor een paard een belasting. Te grote hoeveelheden in één keer zorgen ervoor dat er zetmeel en suiker te ver onverteerd in het spijsverteringsstelsel terecht komt, waar de verkeerde bacteriën er een feestmaal aan hebben. Dit werkt sowieso contraproductief voor gewichtstoename, doordat het spijsverteringsstelsel in de war geschopt wordt en daardoor lastiger voedingsstoffen kan opnemen, maar het kan ook ernstigere dingen veroorzaken zoals koliek en hoefbevangenheid.

Wegen is weten, het verschil tussen kg's en liters

Bij het voeren van paarden wordt vaak gesproken in plakken, tassen, bakken, armenvol, scheppen en andere inhoudsmaten. Bij het berekenen van de hoeveelheid voer die het paard nodig heeft is het echter van belang om de hoeveelheden (in ieder geval enkele keren) te wegen. De plak van de ene balenpers weegt niet evenveel als die van een andere balenpers en zelfs op hetzelfde weiland met dezelfde pers geperst, zit er soms alsnog serieus gewichtsverschil tussen. Hierdoor is de hoeveelheid ruwvoer die het paard krijgt eigenlijk enkel in te schatten door het een aantal keer te wegen.

Ook bij krachtvoer wordt vaak over een kg krachtvoer gesproken, terwijl dit nooit gewogen is en eigenlijk (een) 2L (schep) krachtvoer bedoeld wordt. Bij brokken, ook wel biks of bix genoemd, is zo'n voerschep vol over het algemeen tussen de 900 en 1250g. Bij muesli is dit al anders. Vaak bevat een schep muesli tussen de 600 en 900g. En bij zeer vezelige krachtvoerachtigen (Subli dieetmix, D&H safe and sound, etc.) is het vaak slechts tussen de 300 en de 600g. Dat drukke paarden rustiger worden van muesli heeft niet zelden weinig te maken met dat ze van muesli rustiger worden, maar slechts met het feit dat ze in plaats van 3.5kg krachtvoer nog maar 2.5kg krachtvoer krijgen (3x een schep krachtvoer).

Ruwvoer

Bij het bepalen van de hoeveelheid ruwvoer die het paard minimaal moet hebben, is het belangrijk om te weten hoe zwaar het paard is. De hoeveelheid droge stof (ds) ruwvoer wordt namelijk berekent als percentage van het lichaamsgewicht (lw) van het paard. Ruwvoer is de basis van de paardenvoeding. Pas als het paard niet voldoende uit (onbeperkt of vrijwel onbeperkt) ruwvoer kan halen, is er krachtvoer nodig. Anders kan een vitaminekorrel volstaan. De hoeveelheid ruwvoer begint bij 1% lw aan kg ds ruwvoer en houdt ongeveer op bij 3% of onbeperkt (de meeste paarden eten niet langdurig veel meer dan 3%).

Bij een paard van 500kg (sportpaard tussen 1.50-1.60; zwaarder type paard als Fjord/Haflinger/Tinker tussen 1.40-1.50; wegen is weten) zijn de hoeveelheden ruwvoer als volgt:

• 1% lw, enkel te voeren bij ernstig overgewicht: 5kg ds aan ruwvoer, dus 6kg hooi of 7.5kg voordroog
• 1.5% lw, minimale hoeveelheid bij een paard met correct gewicht: 7.5kg ds ruwvoer, 9kg hooi of 11.5kg voordroog
• 2% lw, voor de meeste paarden met correct gewicht voldoende: 10kg ds ruwvoer, 12kg hooi of 15kg voordroog.
• 3% lw, voor paarden met (neiging tot) ondergewicht: 15kg ds ruwvoer, 18kg hooi of 22.5kg voordroog.

Vitaminesupplementen

Zoals al eerder genoemd, is krachtvoer niet noodzakelijk indien je het paard met ruwvoer op gewicht kan houden. Dat is echter niet hetzelfde als dat je paard geen extra vitaminen en mineralen naast het ruwvoer nodig heeft. Dit hoeft alleen niet met een krachtvoer, dit kan ook met een vitamine/mineralensupplement. Dit kunnen poeders zijn, of vloeistoffen, of brokjes of een vezelige muesli. Indien het de bedoeling is om het paard even bezig te houden op stal, dus ter afleiding of tegen de verveling, dan is een vezelige muesli geschikt. Bijvoorbeeld Metazoa (120g/100kg paard) of Fibra (800g/100kg paard). Maar als het paard op de weide staat en scheiden lastig is, dan is het juist fijn als het kleine hoeveelheden zijn, bijvoorbeeld Marstall Force (30g/100kg) of Pavo Vitalcomplete (30g/100kg), of als het paard vrijwel geen extra MJ mag binnen krijgen omdat hij al op de minimale hoeveelheid ruwvoer zit. Poeder en vloeistoffen zijn juist weer handig als het gemengd wordt met een handje gehakseld ruwvoer. Oftewel, voor alles is wat te zeggen. Het moet bij het dier en de omstandigheden passen (en het dier moet het smakelijk vinden).

De hoeveelheden die hier aangeraden worden zijn de door mij doorgerekende hoeveelheden bij 1.5% lw droge stof ruwvoer. Dit wijkt af van de aanbevolen hoeveelheden van de fabrikant.

Ondergewicht bij paarden

Indien het paard neigt naar ondergewicht, zelfs als hij onbeperkt ruwvoer krijgt, zijn er een aantal mogelijkheden tot het verhogen van het aantal MJ. Er kan gekeken worden voor een energierijker ruwvoer (fijn hooi in plaats van grof hooi, een deel van het ruwvoer vervangen door bietenpulp (1kg ds bietenpulp bevat evenveel energie als ongeveer 1.5-2kg ds hooi), of een deel vervangen door luzerne (1kg ds luzerne bevat evenveel energie als 1.1-1.2kg ds hooi); de hoeveelheid krachtvoer kan verhoogd worden, het krachtvoer kan vervangen worden door energierijker krachtvoer (niet als in drukker, maar meer MJ). Basisbrok bevat vaak 10-11MJ/kg, energierijke krachtenvoeren bevat tussen de 13 en 14MJ/kg. Marstall Cornmuesli bevat 13.5MJ/kg, Pavo energycontrol bevat 14.1MJ/kg. Dit betekent dat je 20-30% meer energie voert met dezelfde hoeveelheid krachtvoer. Een laatste mogelijkheid is het toevoegen van olie. Als dit gedaan wordt voor een hoger aan MJ, is het type olie niet van belang. De hoeveelheid vet in het dieet van een paard kan opgevoerd worden tot 1mL olie per kg paard. Dus 100mL/100kg paard. Omdat hierbij de hoeveelheid vit E en selenium in de gaten gehouden moet worden, raad ik deze hoeveelheden enkel aan in overleg met de dierenarts. Tot 0.5mL/kg paard is geen probleem.

Waarschuwing

Ga niet zonder professionele begeleiding aan de slag met selenium-supplementen. Selenium is een stof dat het paard wel nodig heeft, maar al bij vrij lage overdosering schadelijk kan zijn (3-4x benodigde hoeveelheid). Baadt het niet, dan schaadt het niet is zeker niet het geval.