Drie soorten rode heidelibellen determineren

Drie soorten rode heidelibellen determineren Heidelibellen zijn libellen uit het geslacht van insecten welke behoren tot de orde van libellen. Jaren kunnen de libellarven in het water leven als echte roofdieren om zich dan te verpoppen tot een prachtige libel. Overdag te zien bij zonnig weer om even vol bewondering bij stil te staan. De heidelibellen leven niet op de heide, zoals het woord impliceert, maar juist in de buurt van water. Heidelibellen lijken veel op elkaar. Vooral de bruinrode heidelibel, de steenrode heidelibel en de bloedrode heidelibel. De mannetjes zijn rood tot roodbruin van kleur en de vrouwtjes geel tot meer geelbruin. Hoe herken je de verschillende soorten?

Heidelibellen, familie van de korenbouten

De heidelibellen (Sympetrum) behoren tot de orde echte libellen (Odonata) en tot de familie korenbouten (Libelludea). In Nederland komen 21 korenbouten voor en zijn daarmee de grootste familie. De korenbouten die erg op elkaar lijken zijn:
  • bloedrode heidelibel - Sympetrum sanguineum;
  • steenrode heidelibel - Sympetrum vulgatum;
  • bruinrode heidelibel - Sympetrum striolatum.

Korenbouten hebben opvallende kleuren en tekeningen zodat het determineren niet moeilijk is. Zoals de viervlek, platbuik, gewone oeverlibel, en zwarte heidelibel. De zeldzame tot zeer zeldzame korenbouten zoals de:
  • zuidelijke heidelibel - Sympetrum meridionale;
  • bandheidelibel- Sympetrum pedemontanum;
  • zwervende heidelibel - Sympetrum fonscolombii;
  • kempense heidelibel - Sympetrum depressiusculum.

Verschil in Kleur
Veel heidelibellen hebben tussen het mannetje en vrouwtje verschil in uiterlijk (seksuele dimorfie). Verschil in grootte, lichaamsvorm en kleur. Bij de heidelibellen, bruinrode-, steenrode- en bloedrode, zijn de mannetjes rood van kleur en de vrouwtjes geel van kleur. Determineren gebeurt door goed te kijken of foto’s te maken en dan de kleine verschillen tussen de drie soorten zoeken.

Bruinrode heidelibel mannetjeBruinrode heidelibel mannetje

De bruinrode heidelibel

De bruinrode heidelibel komt algemeen voor bij ondiepe wateren met weinig vegetatie. Vanaf juni tot en met november kan de bruinrode heidelibel in grote getallen in Nederland worden aangetroffen. In de wijde omtrek van het voortplantingswater, zittend, jagend en speurend naar vrouwtjes.

Verschil mannetje- en vrouwtje bruinrode heidelibel

De roodbruine heidelibel kan met het blote oog gemakkelijk verward worden met de steenrode heidelibel. Het meest kenmerkende onderscheid, wat moeilijk in het veld te onderscheiden is, is de hangsnor. Dit is het zwarte streepje tussen de ogen. Deze loopt bij de bruinrode heidelibel niet langs de oogranden naar beneden. Het eerste om in het veld naar te kijken zijn de poten: deze zijn zwart met een dunne smalle gele streep (bij felle zon ook moeilijk te zien). Andere kenmerken om tot een juiste determinatie te komen:

KenmerkMan bruinrode heidelibelVrouw bruinrode heidelibel
Ogenroodbruine ogenLichtbruin tot groenige ogen
KleurJonge mannetjes zijn eerst geel en worden daarna roder en bruiner. Aan de zijkant onder de vleugels (het borststuk) citroengele plekken met rode en zwarte banden. Het achterlijf rood en recht met zwarte lijnen.Het borststuk, citroengeel met zwarte streepjes. Het achterlijf geel met strepen.
Spanwijdte vleugels55 tot 60 millimeter55 tot 60 millimeter
Potenzwarte met een smalle gele streepzwarte met een smalle gele streep
SnorDe zwarte streep tussen de facetogen loopt niet door, langs de ogen naar beneden.De zwarte streep tussen de facetogen loopt niet door, langs de ogen naar beneden.
Legschede-Niet opvallend zichtbaar in zijaanzicht (slechts zwak afstaand).
PterostigmaRood lichtbruinigBruinig roodachtig

Het pterostigma bij libellen is een verdikt en opvallend gekleurd vlekje aan het punten van de twee voorvleugels dat bestaat uit meerdere vleugelcellen. De plaats van het pterostigma, de grootte en de kleur zijn vaak specifiek voor een bepaald soort en kunnen dus helpen om correct te determineren.

Vrouwtje steenrode heidelibelVrouwtje steenrode heidelibel

Steenrode heidelibel

De steenrode heidelibel is een zeer algemeen voorkomende libel bij allerlei stilstaande of zwak stromende, rijk begroeide wateren liggend in de volle zon. Van juni tot november is de steenrode heidelibel een veel geziene libel, met een piek van eind juli tot half september. Verwarring is dus mogelijk met de bruinrode heidelibel. De hangsnor is bij de steenrode heidelibel een belangrijk verschil. De steenrode heidelibel heeft in tegenstelling tot de bruinrode libel wel een hangsnor. Maak een foto van het zijaanzicht en vooraanzicht, wanneer dat mogelijk is. De hangende snor geeft uitkomst bij determinatie en bij het vrouwtje steenrode heidelibel het achterlijf met de legschede. Als een sterke uitstekende stekel staat de legschede bij het steenrode vrouwtje pal naar beneden.

KenmerkMan steenrode heidelibelVrouwtje steenrode heidelibel
OgenRoodbruinMeer bruin-groen
KleurVoor aan de zijkant (het borststuk), geel tot bruin wordend met een roodachtige gloed en zwarte naden. Achterlijf is enigszins knotsvormig en steenrood met zwarte strepen. Het borststuk, citroengeel met zwarte naden. Achterlijf, maïsgeel met zwarte strepen.
Spanwijdte vleugels50 tot 60 millimeter50 tot 60 millimeter
PotenZwart met brede gele streepZwart met brede gele streep
SnorHangsnor (oogstreep loopt door langs de facetogen)Hangsnor (oogstreep loopt door langs de facetogen)
Legschede-Staat in zijaanzicht haaks van het achterlijf af.
PterostigmaDonker tot roodachtigBruin

Mannetje bloedrode heidelibelMannetje bloedrode heidelibel

De bloedrode heidelibel

De bloedrode heidelibel is een algemeen soort en leeft als larve in stilstaand of zwakstromend, voedselrijk water vooral op zandgronden. De bloedrode heidelibel is vaak samen te vinden met de steenrode heidelibel. We kunnen de bloedrode heidelibel zien in juni en tot eind oktober met een piek half juni tot begin september.

Obeliskhouding
Een kenmerk voor de bloedrode heidelibel is de ‘obeliskhouding’. Bij warm weer strekt de libel het achterlijf omhoog. De zonnestralen hebben zo minder aanrakingsvlakken op het lijf van de libel en daardoor wordt oververhitting voorkomen. De jonge mannetjes zijn niet meteen rood maar zien erin het begin uit als de groene vrouwtjes. De bloedrode heidelibel lijkt op de bovengenoemde heidelibellen maar wil ook gemakkelijk met de vuurlibel verward worden door de kleur en het knotvormige achterlijf.

KenmerkMan bloedrode heidelibelVrouw bloedrode heidelibel
OgenRood-bruinBruin-groen
KleurGezicht: rood. Borststuk: bruinrood met zwarte naden. Achterlijf: bloedrood met lijntjes, die soms verbonden zijn en een knotsvormig achterlijf.Gezicht: geel. Borststuk: geel met zwarte naden. Achterlijf: geel met zwarte streepjes, die vaak een zwarte lijn vormen. De gele kleur kleurt bij tot geelbruin.
Spanwijdte vleugels50 tot 60 millimeter50 tot 60 millimeter
PotenZwartZwart
vleugelAan de basis van de vleugels een oranje schijn.Aan de basis een oranje schijn.
Legschede-Niet afstaand
PterostigmaRoodachtig bruinBruin
© 2014 - 2024 Rieja, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Van een wraakzuchtige larve, naar een prachtige libelVan een wraakzuchtige larve, naar een prachtige libelEen libel heeft al een heel leven achter de rug voordat het een libel is. Van ei, tot pro-larve, tot larve en dan na jar…
Van larve tot libel - de levensloop van een kleurrijk insectVan larve tot libel - de levensloop van een kleurrijk insectEr leven ongeveer 60 verschillende soorten libellen in Nederland. Ze kunnen worden onderverdeeld in twee groepen: libell…
Verschillende soorten juffers en hun kenmerkenVerschillende soorten juffers en hun kenmerkenDe juffers hebben net als de libel een lang achterlijf, vier vleugels en zes poten. Het achterlijf van de juffer is rond…
De libel en waterjufferDe libel en waterjufferVan de meer dan 5000 soorten libellen en waterjuffers die er bestaan zijn er maar 69 waargenomen in België en 74 in Nede…

De wasbeerhond: een exotisch roofdierDe wasbeerhond: een exotisch roofdierDe wasbeerhond behoort tot de hondachtigen en lijkt veel op de gewone wasbeer. Oorspronkelijk komt hij uit Oost-Azië, ma…
Zoogdieren: apenZoogdieren: apenPrimaten vormen een orde binnen de zoogdieren. Deze orde is op te delen in drie groepen: halfapen, mensapen en apen. Ape…
Bronnen en referenties
  • http://www.vlindernet.nl/doc/dvs/pdf/200808_Hulp_bij_het_determineren_van_libellen_Heidelibellen.pdf
  • http://waarneming.nl/soort/info/642
  • http://waarneming.nl/soort/info/640?_popup=1
  • http://waarneming.nl/soort/info/641?_popup=1
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Heidelibellen
Rieja (356 artikelen)
Laatste update: 06-10-2019
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Dieren
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.