Klein hoefblad, een vroege voorjaarsbloeier

Als een vrolijke bos bloemen kunnen we vroeg in het voorjaar het klein hoefblad aantreffen. Vele felgele bloemen als kleine zonnetjes kondigen de lente aan. Klein hoefblad is een van de eerste voorjaarsbloeiers en bij een zachte winter kan het klein hoefblad al waargenomen worden in februari. Door de eeuwen heen werd de plant ook gezien als de terugkomst van de zon. Zodoende werd het klein hoefblad gebruikt bij diverse rituelen die de zon verwelkomen. Een vrolijke zonnige voorjaarsbloeier die we ook in Nederland aan kunnen treffen.

• Het klein hoefblad
• Beschrijving klein hoefblad
• Bladeren
• Bloemen
• Zaden
• Habitat
• De geneeskracht van het klein hoefblad
• Naamgeving

Het klein hoefblad

Het klein hoefblad (Tussilago farfara) is een circa 30 cm hoge vaste plant, en hoort bij de composietenfamilie (Asteraceae). In Nederland en België komt het klein hoefblad algemeen voor. Het is een echte pioniersplant, een plant die overal wil groeien en snel de bodem kan bedekken.

Beschrijving klein hoefblad

Het klein hoefblad is een naaktbloeier. De bloemen verschijnen eerst en daarna pas de bladeren. De plant breidt zich uit met ondergrondse wortelstokken. Deze plant heeft vingerdikke, geschubde en een kruipende wortelstok met lange ondergrondse uitlopers (tot meer dan 1 meter). De worteldiepte is tot 1 meter. Uit de wortelstokken komen een aantal bloemstelen te voorschijn met schubben. De viltige gegroefde bloemsteel of stengel ziet er bijzonder uit. De groene stengel is bezet met half stengelomvattende schubben. Groen tot rood, spits toelopende schubben.

Bladeren

De wortelstandige bladeren, die aan de voet van de plant een wortelrozet vormen komen pas na de bloei te voorschijn. De gesteelde bladeren lijken op een hart door een brede, open insnijding (ook wel op een paardenhoef). Het blad zelf is eirond, ongelijk getand en heeft licht paars tot rood gekleurde nerven op de groene licht behaarde bovenkant. De onderkant van het blad is grijs en viltig met lichtpaarse zweem door het grijze.

Bloemen

Elke bloemstengel draagt één goudgeel bloemhoofdje met een doorsnee van 2-3 cm. Een krans van wel 300 draadvormige vrouwelijke lintbloemen. Het hart van de bloem bestaat uit buisbloemen, die zich mannelijk gedragen en waarbij de buis uitloopt in een vijfpuntig sterretje.

Zaden

Na de bloei groeien de zaden uit tot een 1 centimeter lang nootje aan vruchtpluis. De bloem hangt dan naar beneden en wanneer de zaden ‘rijp’ zijn richt het bloemhoofdje zich weer op als een mooie ronde en witte pluizenbol en kan de wind de zaden verspreiden. De zaden zijn dun, cilindervormig en tot 1 cm lang en hebben een beperkte kiemkracht tot zo'n twee maanden.

Habitat

Klein hoefblad is een plant die vrij algemeen voorkomt in Europa, in delen van Azië en Noord-Afrika en daar z’n oorsprong vindt. De pioniersplant voelt zich bijna overal thuis, vooral op pas aangelegde of overhoop gehaalde gronden. De plant is dan ook tegen te komen langs pas aangelegde wegen, oevers van pas gegraven waterplassen of zelfs bouwplaatsen. Klein hoefblad is weinig gevoelig voor verontreiniging in de grond of zware metalen en zelfs op vervuilde terreinen, wil de plant groeien. Op vochtige voedselrijke grond, maar ook brakke gronden. In infiltratiegebieden in de duinen bijvoorbeeld.

De geneeskracht van het klein hoefblad

De bloemstengel met z’n rood-groene schubben is in de kruidengeneeskunde een aanwijzing dat de plant als werkzaam is voor op de huid. Een papje van bladeren of bloemen werd gebruikt om op zweren, eczeem of insectenbeten te leggen. Ook werd de plant gebruikt bij longaandoeningen en vastzittende, droge hoest. Naast veel goede en werkzame stoffen bevat het klein hoefblad Pyrrolizidine alkaloïden (PA’s). Een stof welke bewezen heeft schade aan te kunnen aanrichten aan leverweefsel. Deze schade lijkt onomkeerbaar en soms zelfs fataal. Ook het feit dat de plant weinig gevoelig is voor een vervuilde bodem betekent dat mogelijk zware metalen worden opgeslagen in het klein hoefblad. De werkzame geneeskrachtige stoffen in klein hoefblad zijn groot, maar schakel liever een fytotherapeut of homeopaat in.

Naamgeving

De botanische naam is Tussilago farfara, de Nederlandse naam is klein hoefblad. Dit laatste heeft te maken met het blad, dat lijkt op een paardenhoef. De benaming 'klein' is het verschil met het groot hoefblad. Het groot hoefblad is gewoon veel groter. De botanische naam Tussilago is afgeleid van 'tussis' wat hoesten betekent en 'agere' betekent verdrijven. Het verdrijft de hoest waar het ook vroeger veel voor gebruikt werd. De Nederlandse naam hoefblad kan misschien ook wel een verbastering zijn in de loop der jaren, van hoestblad.

Weetjes

1. de dieren weten dat de plant giftige stoffen bevat want door de meeste zoogdieren wordt de plant niet gegeten.
2. de Romeinen gebruikten de plant als een extra genotsmiddelen bij het roken van de pijp.