Cornage bij het paard

Bij een paard dat cornage heeft hoor je een bijgeluid als hij ademhaalt. Dit wordt veroorzaakt door een aandoening aan de stembanden. Een ernstige aandoening is het niet, maar een paard kan erdoor wel minder geschikt zijn voor de sport.

Cornage

Cornage is een afwijking aan de stembanden en het strottenhoofd (de larynx). Tijdens het ademhalen wordt er een abnormaal geluid geproduceerd, wat komt doordat een van de stembanden – in de meeste gevallen de linkerstemband – verlamd is en daardoor de luchtdoorgang vernauwd raakt. Tijdens rust hangen de stembanden slap, en is het geluid niet of minder te horen. De sterkte van het bijgeluid en hoe vaak het te horen is, hangt af van de ernst van de cornage.

Cornage komt vooral voor bij grote sportpaarden en is in 95% van de gevallen erfelijk overdraagbaar. Andere oorzaken van een verlamming aan de stembanden zijn vergiftiging met zware metalen (bijvoorbeeld inademen van loodhoudende verf) en ontstekingen in het keelgebied, bijvoorbeeld droes. Ook kan cornage ontstaan na een operatie waarbij beademt is.

Omdat cornage dus in de meeste gevallen erfelijk is, keuren bepaalde stamboeken (zoals het KWPN) paarden met cornage af en controleren ze buitenlandse dekhengsten en merries op cornage voordat ze bij het stamboek mogen. De aanpak lijkt te werken, want het aantal gevallen cornage neemt de laatste jaren af.

Ziektebeeld en symptomen

Cornage wordt bij paarden vaak opgemerkt op het moment dat ze voor het eerst in training gaan. Door de versnelde ademhaling bij inspanning en de hoofdhouding raakt het strottenhoofd extra in de knel en is het bijgeluid tijdens het inademen te horen. Het geluid kan klinken als een hoog, fluitend geluid, maar ook als een rauw, schrapend geluid.

Bij sommige paarden is het geluid alleen te horen als ze zich even extra inspannen, zoals bij de afzet voor een sprong. Als het verder nooit gehoord wordt is het geen ernstige cornage. Het geluid kan echter ook tijdens de hele training of zelfs in rust gehoord worden. Dan is er wel sprake van ernstige cornage, waardoor ook het uithoudingsvermogen van het paard er onder kan lijden. Bij 100% cornage zijn allebei de stembanden verlamd, zo’n paard is veel minder belastbaar dan een gezond paard.

De meeste rijpaarden hebben niet echt last van hun cornage en kunnen net zo goed presteren als andere paarden. Het geluid is wel vervelend, maar hoeft lang niet altijd te betekenen dat het paard het ook benauwd heeft. Wel is cornage een groot nadeel bij de draf- en rensport. Een paar met cornage kan namelijk wel altijd iets minder zuurstof opnemen, en bij een sport waar het om uithoudingsvermogen gaat hebben die paarden dus altijd een achterstand op gezonde paarden.

Diagnose

De diagnose cornage kan worden bevestigd door onderzoek met een endoscoop. De dierenarts gaat dan met een flexibele endoscoop door de neus en de keelholte in, zodat de stembanden van binnen bekeken kunnen worden. De dierenarts kijkt of de stembanden symmetrisch zijn, of ze beweeglijk zijn en dus niet slap hangen waardoor de luchtstroom belemmerd wordt.
Vaak treed cornage pas op bij arbeid, dus zal er in de keel gekeken moeten worden tijdens arbeid. Dit kan alleen op een tredmolen. In Nederland gebeurt dit alleen op de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Het paard zal eerst getraind moeten worden om op een tredmolen te kunnen lopen.

Een bijgeluid bij inspanning en inademing hoeft overigens niet meteen cornage te betekenen. Dit kan ook door afwijkingen aan het strottenklepje komen. Een dierenarts kan de goede diagnose stellen.

Gevolgen

Zoals hierboven staat hebben de meeste paarden niet veel last van hun cornage en kunnen gewoon in de sport lopen. Wat wel een nadelig gevolg is van een paard met cornage, is dat ze een stuk minder waard zijn en lastig te verkopen. Dit komt vooral omdat die paarden bij de keuring voor de koop een bemerking in hun keuringsrapport krijgen. Ze worden niet afgekeurd, maar bij ernstige cornage wordt door de dierenarts wel een negatief koopadvies gegeven en de potentiële koper zal vaak afhaken, alleen al omdat het gefluit gewoon storend is.

Behandeling

Een klein deel van de paarden met cornage kan niet meer normaal functioneren door de benauwdheid. Dan is een operatie mogelijk. Er is geen andere manier om het geluid weg te halen.
Er zijn twee soorten operatie om de cornage te verwijderen:

• Het weghalen van de membraneuze zakken achter de stembanden. Hierdoor valt het geluid weg, maar blijft de blokkade van de luchtgang wel aanwezig. Dit is dus geen oplossing voor benauwdheid.
• Het opzij trekken en daar houden van de stembanden, zodat de luchtgang meer open komt te staan. Zo wordt de benauwdheid verholpen, maar kan het voorkomen dat stukjes voer via het strottenhoofd in de longen terecht komen. Dit kan weer chronisch hoesten opleveren.

Let op: Het uitvoeren van een cornage-operatie is verboden door het ministerie van Landbouw, tenzij het welzijn van het paard ernstig in gevaar is.