Heeft mijn paard pijn? Hoe pijn bij paarden te herkennen

Uit onderzoek is gebleken dat maar liefst 25% van de paarden in meer of mindere mate pijn heeft. Soms is het overduidelijk dat een paard pijn lijdt, bijvoorbeeld bij een acute kreupelheid of ernstige koliek. In de meeste gevallen is pijn bij een paard helemaal niet zo eenvoudig waar te nemen: paarden zijn van nature meesters in het verhullen van pijn. Uitingen van pijn bij paarden zijn vaak dan ook subtiel en alleen zichtbaar in nauwelijks opvallende symptomen of kleine (gedrags)veranderingen. Het niet tonen van (duidelijke) pijnsignalen wil dus niet zeggen dat je paard geen pijn heeft. Sterker nog, wanneer je wél pijnsignalen van je paard opvangt, is het probleem vaak al groter dan gedacht! Door je paard nauwkeurig en regelmatig te observeren leer je het (nog) beter kennen en pik je de bijna onzichtbare pijnsignalen steeds sneller op. Daarvoor is het van belang dat je weet waarop je moet letten. De tijd dat dieren werden gezien als ‘wezenloze dingen’ die niet kunnen communiceren en daardoor geen pijn (kunnen) ervaren ligt gelukkig inmiddels ver achter ons. We weten steeds meer over dieren en hun (natuurlijke) gedrag. Daarnaast wordt de aandacht voor dierenwelzijn steeds groter. Sterker nog: nog nooit zijn er zoveel onderzoeken gedaan (en nog gaande) naar de pijnbeleving bij dieren en met name het paard. Toch blijft het niet makkelijk om te bepalen of en wanneer een paard pijn lijdt. Paarden zijn van origine prooidieren en zijn daarom geneigd hun pijn te verhullen. Alles om te voorkomen dat ze ‘zwak’ ogen voor een mogelijk roofdier. Als eigenaar, die zijn paard goed kent, heb je vaak een vermoeden dat er iets niet met het dier in de haak is. Het paard reageert wat anders dan anders en dat pik je –vaak onbewust- op als eigenaar. Bewust letten op de volgende punten kan helpen je vermoeden, dat je paard pijn heeft, hard te maken:

Pijnsignalen bij het paard

• De conditie van het dier: een minder mooie vacht, gewichtsverlies en/of slechte hoeven kunnen een aanwijzing zijn voor problemen.
• Het gedrag van je paard: agressiever gedrag, lustelozer of juist nerveuzer gedrag en/of ander gedrag bij het verzorgen, zijn ook redenen tot bezorgdheid.
• De houding en gang van je paard: kreupel lopen, maar ook kortere passen, het ‘vallen’ op een bepaald been of het steeds laten rusten van hetzelfde been, moeten je aandacht trekken.

Constateer je veranderingen in één of meerdere van bovenstaande punten dan wordt het tijd een dierenarts in te schakelen. Hij of zij zal je paard dan komen onderzoeken.

Het onderzoek

Dierenartsen bekijken een aantal parameters om te kunnen vaststellen of een paard al dan niet pijn heeft. Zo toont pijn zich in veranderingen in de (bloed)circulatie van het dier, in zijn reflexen, maar ook in het gedrag van een dier zal pijn zichtbaar (kunnen) zijn. Punten die een dierenarts in zijn onderzoek zal meenemen zijn:

• de belasting van bijvoorbeeld het been,
• de hartfrequentie; deze kan verhoogd zijn bij pijn,
• zweten,
• het gedrag van het dier; agressief gedrag kan wijzen op pijn, net als rollen,
• de eetlust; bij pijn is deze veelal verminderd,
• de ademfrequentie,
• de lichaamstemperatuur.

Gewrichtsproblemen

Naast darmproblemen, zoals koliek, geven bewegingsproblemen bij paarden het vaakst pijnklachten. Bewegingsproblemen kunnen ontstaan door afwijkingen in de gewrichten. Bij de meeste paarden ontstaan gewrichtsproblemen door ‘osteoarthritis’: een chronische gewrichtsaandoening waarbij verminderde beweeglijkheid van het gewricht, spier- en peesproblemen kunnen ontstaan. Een aangetast gewricht is minder beweeglijk en doet pijn, daarnaast is het in het acute stadium vaak warm en kan het in een chronisch stadium dik worden. De ziekte komt het meeste voor in de beengewrichten, maar kan in principe ieder gewricht in het lichaam aantasten. Trauma, ontstekingen maar ook andere factoren zoals overbelasting of erfelijkheid kunnen de oorzaak zijn van deze gewrichtsproblemen. Een gewrichtsontsteking is helaas niet te genezen, maar wel te remmen door behandelingen in combinatie met de juiste medicatie. Door de pijnvermindering zal het paard zich weer beter bewegen.

Behandeling

Als blijkt dat je paard pijn heeft zal, afhankelijk van de oorzaak, een behandeling worden ingesteld. Daarnaast kunnen er pijnstillers worden voorgeschreven. Op het gebied van pijnstilling bij paarden is ook de laatste jaren het één en ander veranderd. Er zijn niet alleen meer, maar ook steeds effectievere en veiligere middelen op de markt gekomen. Deze middelen hebben bovendien steeds minder bijwerkingen, zijn geschikt voor langduriger gebruik en zijn daarnaast makkelijk toe te dienen. Vrij bewegen wordt daardoor mogelijk voor ieder paard!