Jaar van de Spreeuw en 2019 Jaar van de Wulp

Elk jaar koppelt Vogelbescherming Nederland een vogel aan het jaar. Die vogel staat dat jaar extra in de belangstelling. In 2014 is dat de spreeuw. Deze vogel is een van de meest voorkomende vogels in Nederland en toch gaat het er niet goed mee. Vogelbescherming Nederland doet in het Jaar van de Spreeuw onderzoek om te achterhalen waarom de spreeuwenstand achteruit gaat. 2013 was het Jaar van de Patrijs en 2017 was het Jaar van de Koekoek, 2018 het jaar van de huiszwaluw en 2019 het jaar van de wulp.

Over de spreeuw die zijn eigen jaar kreeg

• Jaar van de Spreeuw
• Spreeuwenwolken
• Jonge spreeuwen
• Trekvogel
• Kwaad kerseneten
• Achteruitgang van de spreeuwenstand
• Spreekwoorden
• Het jaar van de Wulp

Jaar van de Spreeuw

De spreeuw scoort hoog in de lijst van soorten die in Nederland te zien zijn. Toch gaat het niet zo goed met deze algemeen voorkomende vogel. Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw neemt het aantal gestaag af. De broedpopulatie daalde tussen 1984 en 2012 jaarlijks met 4 procent. Die ontwikkelingen zijn voor Vogelbescherming Nederland en vogeltelorganisatie SOVON reden om van 2014 het Jaar van de Spreeuw te maken. De vogel wordt door deze titel extra in het zonnetje gezet en de problematiek rondom de afname van de aantallen komt onder de aandacht. De vogelorganisaties hopen te weten te komen waarom er al jaren achtereen steeds minder spreeuwen zijn.

Intensivering van de landbouw

Niet alleen in Nederland vliegen er steeds minder spreeuwen. De afname laat zich in heel Europa zien. Deskundigen hebben al diverse onderzoeken gedaan, maar de oorzaak van de achteruitgang is moeilijk te achterhalen. In het Jaar van de Spreeuw is er een grootschalig onderzoek, waar veel vogelaars en vrijwilligers aan meedoen. Intensivering van de landbouw en het verdwijnen van geschikte nestplaatsen in stedelijk gebied blijken slecht voor de spreeuwenstand te zijn. Veel jonge vogels komen niet door hun eerste levensjaar waardoor de stand afneemt.

Spreeuwenwolken

Broedsucces is bepalend voor het aantal spreeuwen. Naast het volgen van de broedparen wordt het grote vogelliefhebbende publiek opgeroepen om in de periode van 1 mei tot en met 15 augustus 2014 spreeuwen te gaan tellen. Bij de tellingen moet dan onderscheid gemaakt worden in jonge en volwassen dieren. De tellingen gebeuren bij de verzamelplaatsen van de spreeuwenwolken, de plek waar de spreeuwen gaan slapen. Op die verzamelplekken verblijven soms wel tienduizenden exemplaren tegelijkertijd.

Jonge spreeuwen

Jonge spreeuwen zijn goed van volwassen exemplaren te onderscheiden. Hun kleur is dofbruin, waar de ouders glanzend zwart zijn. De spreeuw kan in de zomer purper lijken of groen en staalblauw. De lichtinval bepaalt welke kleur we zien. Na de rui in het najaar zijn de spreeuwen gespikkeld.

Spreeuw of merel

Een spreeuw en merel worden nog wel eens door elkaar gehaald, maar een merel is gemakkelijk te onderscheiden van de spreeuw. Het grote verschil is de manier van vooruit bewegen: de spreeuw loopt en de merel hipt. Dat sluit aan bij het bekende grapje/ raadseltje: “Waarom loopt een spreeuw en hipt een merel?” * Wie het niet weet: het antwoord staat onderaan dit artikel.
Een ander verschil is de houding van de merel en de spreeuw. Een merel staat wat voorovergebogen en een spreeuw meer rechtop. Tot slot heeft een spreeuw een kortere staart dan de merel en een plattere smallere kop.

Trekvogel

De spreeuw is een echte trekvogel, al zien we hem het hele jaar door in Nederland. De vogels die wij in Nederland in de zomer zien, zitten in de winter in zuidelijkere gebieden: in Noordwest-Frankrijk, België, Zuid-Engeland en soms in Spanje. De spreeuwen die in de winter in Nederland vliegen en lopen, zitten in de zomer noordelijker, tot in Scandinavië. De spreeuwentrek is een bijzonder verschijnsel.

Black Sun en Sort Sol

Het natuurverschijnsel van de spreeuwentrek wordt ook wel Black Sun genoemd. Ze zwermen dan in enorme aantallen in wolken over het land op zoek naar een slaapplek. Het Deense Waddeneiland Rømø heeft speciale Sort Sol arrangementen: vogelaars komen tijdens de spreeuwentrek naar het eiland om de wolken te zien die zo groot zijn dat ze de zon verduisteren: Black Sun/ Sort Sol. De voorjaarstrek begint in februari en als het erg koud is wat later in het jaar. Het is een wonderbaarlijk gezicht, een dansende en pulserende wolk van duizenden spreeuwen.

Kwaad kerseneten

Het kent een keerzijde in de vogelpoep die ze achterlaten. De vijgen- en kersentelers zijn bevreesd voor een spreeuweninvasie. Als de vogels de vruchten weten te vinden, pikken ze die tot het laatste exemplaar weg. Vruchtentelers nemen maatregelen door hun vruchten te beschermen en te zorgen dat de spreeuwen geen toegang hebben tot de kas of boom.

Achteruitgang van de spreeuwenstand

In dertig jaar tijd, van 1980 tot 2010, ging de populatie met 50 procent achteruit. De jacht en verjaging van de spreeuwen zijn daar niet een oorzaak van, is geconstateerd. In 1980 vond er op Schiermonnikoog een uitgebreid onderzoek plaats. Onderwerp van onderzoek was de relatie tussen voedsel en broedende spreeuwen. De spreeuwen eten emelten en rupsen en daarvoor vliegen ze zelfs naar de andere Waddeneilanden en naar de kwelders. Als de jongen niet zoveel honger hebben dan geven de spreeuwen rupsen, waarvoor ze lang moeten vliegen. Piepen de jongen om eten vanwege hun honger, dan blijven de ouders dichter bij huis en plukken ze emelten uit de weilanden.

Emelten
Jongen die lange tijd alleen maar emelten kregen bleken zwakker te zijn dan jongen die ook ander voer kregen aangereikt. Variabel voer is beter voor de jonge spreeuwen, dat was de voornaamste conclusie van het onderzoek.
Met het onderzoek dat Vogelbescherming Nederland en Sovon in het Jaar van de Spreeuw uitvoeren hopen ze meer te weten te komen over het voedsel van de spreeuwen en het belang daarvan voor de vogelstand.

Spreekwoorden

Er zijn diverse spreekwoorden waar spreeuwen in voorkomen:

• Spreeuwen eten wel kersen,
• maar planten geen bomen
• Elk houdt zijn eigen spreeuw voor een lijster
• Eén spreeuw op het dak, maakt de zomer niet
• Eén spreeuw maakt nog geen lente

Guido Gazelle (1830-1899) maakte een mooi gedicht over ondermeer de spreeuw:
‘Toch spreeuwt het en vinkt
het luide; overal
de merelaan lacht
en tatelt
het must en het meest
het koekoekt, in het hout
het zwaluwt en het zwiert
en het swatelt’.

Het jaar van de Wulp

Het jaar 2019 is het jaar van de wulp. ‘De wulp kijkt naar zijn gulp’, dat is het ezelsbruggetje om te onthouden dat de wulp de volgel is met de kromme snavel die naar beneden buigt. De wulp is de grootste steltlopersoort van Nederland en de vogel is geliefd om zijn prachtige, jodelende baltszang. Het is een bedreigde soort, in Nederland volop beschermt, maar in Frankrijk bejaagd. De wulp staat op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten.

Vogelbescherming Nederland benoemde de volgende jaren:

* Om vooruit te komen

Lees verder

• Jaar van de Bij en de bedreigingen van de bijen
• Voedselverspilling en Kliekjesdag