Tui – een inheemse vogel met een prachtige zang

De tui is één van de weinige inheemse vogels in Nieuw-Zeeland die de aanwezigheid van mensen heeft overleefd en in sommige gebieden zelf is opgebloeid. Ze behoren tot de honingeters familie, wat betekent dat ze met name leven van nectar van bloemen en inheemse planten zoals de kōwhai, puriri, rewarewa, kahikatea, pohutukawa, rātā en flax. Tuis komen voor in heel Nieuw-Zeeland in bossen, steden en op eilanden. Ze passen zich relatief makkelijk aan en worden daarom aangetroffen in zowel inheemse bossen en reservaten als in stedelijke gebieden. Deze aantrekkelijke vogels staan bekend om hun prachtige melodieën, lang voordat ze worden gezien. Je zult ze herkennen door hun onderscheidende witte kuif onder de keel, wat een duidelijk contrast biedt met de metallische blauw-groene glans en de onderliggende zwarte kleur.

Leefgebied

Tuis worden aangetroffen in heel Nieuw-Zeeland, maar vooral in het Noordereiland, de west- en zuidkusten van het Zuidereiland, Stewart Island en de Chatham Islands. De populaties zijn behoorlijk verminderd sinds de Europese vestiging, vooral als een resultaat van leefgebied destructie en de introductie van zoogdieren. Desondanks wordt de tui als soort ‘veilig’ beschouwd en is de populatie hersteld in verschillende gebieden, vooral na verwijdering van vee wat de plantengroei heeft bevorderd. De predatie door geïntroduceerde soorten blijft een bedreiging, vooral hermelijnen, treurmaina (ook wel herdermania of treurspreeuw genoemd) en ratten. De treurmaina is in competitie met de tui voor voedsel en eet ook soms de eieren. De tui leeft daar waar er een balans is tussen grondbedekking, struiken en bomen. Tuis geven de voorkeur aan breedbladerige bossen onder de 1500 meter, maar zullen ook kleinere bossen, hergroei, exotische plantages en welbegroeide buitenwijken tolereren. De tui is één van de meest voorkomende vogelsoorten in stedelijk Wellington.

Maori

De naam tui is afkomstig uit het Maori en wordt oorspronkelijk gespeld als tūī. Het meervoud is tuis of tui als je het Maori gebruik volgt. De Engelse naam, Parson Bird (pastoor vogel) is in ongebruik geraakt. Deze naam verwijst naar de gelijkenis op een pastoor in kerkelijke kledij. De tui is namelijk helemaal zwart, op een kleine witte kuif na, wat op een dominees kraag lijkt. Deze vogel was van groot belang voor de Maori en werd ook wel Koko genoemd. Er bestaan dan ook vele verhalen over de relatie tussen Maori en de tui. Afgezien van dat de tui werd gezien als een heerlijk lekkernij, werd de tui ook in kooien gehouden en getraind om te spreken en mensen welkom te heten in een marae (een heilige plek voor Maori’s). Veel van deze vogels waren beroemd en er werd dan ook over hun gevochten.

Voortplanting

De voortplanting vindt plaats tussen september en oktober, wanneer zij hoog in de bomen zingen in de vroege ochtend en late middag. Baltsduiken, waarbij de tui in een boog omhoog vliegt en dan op snelheid bijna verticaal naar beneden duikt, wordt ook geassocieerd met het voorplantingsproces. Alleen de vrouwtjes houden zich bezig met het bouwen van een nest, welke worden gemaakt van twijgjes, fijn gras en mos.

Luidruchtige roep

Tuis worden gezien als erg intelligente vogels, zoals papegaaien. Ze lijken ook op papegaaien vanwege hun vermogen om menselijke spraak duidelijk te imiteren. De tui staat tevens bekend voor zijn luidruchtige, buitengewone roep, alsof ze altijd op zoek zijn naar aandacht. Sommige geluiden van de tui liggen buiten het menselijke gehoor, omdat de noten te hoog zijn. De tui zingt ook ’s nachts, vooral tijdens de volle maan. De tui vliegt snel en lawaaierig met een suizend vleugel ritme onderbroken door korte zweefvluchten.

Voedsel

Nectar is het normale dieet van de tui, maar fruit en insecten worden ook regelmatig gegeten en stuifmeel en zaden af en toe. Vooral erg populair is het nectar van de Nieuw-Zeelandse vlas. De nectar fermenteert soms wat ervoor zorgt dat de tui
aangeschoten door de lucht vliegt. De tui is een belangrijke bestuiver voor veel inheemse bomen. Als honingeter heeft de tui een borstelachtige tong geschikt om te kunnen nippen van nectar. Gedurende de winter en in het begin van de lente leggen tui lange afstanden af op zoek naar nectar bevattende bloemen. Dit is ook de periode waarin tuis het meest worden gezien in stedelijke tuinen en waarin zij zichzelf tevens voeden met niet inheemse planten.

Agressief

Mannelijke tuis kunnen extreem agressief zijn en andere vogels wegjagen van hun territorium met luide fladderende vleugels en geluiden verwant aan lompe menselijke spraak. Dit is vooral het geval als andere tuis in het bezit zijn van goede voedselbronnen. Ze richten ook vaak hun veren op om er groter uit te zien en een poging te doen om hun rivaal te intimideren. Deze vechtlustige vogel jaagt vooral de Korimako (de Nieuw-Zeelandse Bellbird) weg uit zijn territorium. Ze bevinden zich met name in de boomtoppen, omdat daar het fruit groeit en de bloemen bloeien. Wanneer zij zich verplaatsen, vliegen ze vaak op grote hoogte en dalen plotseling af als zij hun bestemming hebben bereikt. Alhoewel, verschillende tuis soms eten in dezelfde boom, hebben ze duidelijke afgebakende territoriums.