Goudvissen, avontuur onder water

De goudvis is wereldwijd de populairste siervis, geliefd om zijn feloranje tint, kracht en sierlijkheid. Een goed ingericht aquarium is de beste leefomgeving voor de goudvissen, een rijkdom aan vorm en kleur, een mystieke onderwaterwereld van bonte bedrijvigheid. Hebben je goudvissen het naar hun zin, dan zijn ze grappig en actief, verdrijven de dagelijkse sleur en brengen iedereen tot rust. Een aquarium is dan ook een hobby, kunststuk en kalmeringsmiddel in één. Goudvissen moesten eens weten!

De geschiedenis van de goudvis

De populaire goudvis is familie van de karper. De oorsprong van de goudvis ligt in het verre China, waar 1500 jaar geleden de historie van de goudviskweek begon. En nog steeds is de goudvis in China een symbool van geluk en rijkdom. Pas na enkele eeuwen werd de goudvis in Japan gekweekt, zo ontstonden diverse soorten. Europa maakte pas in de 17e eeuw kennis met de goudvis, eerst nog om de tuinvijvers van de elite te bevolken, om later bij iedereen een bekende te worden. De kweek breidde zich al snel door heel Europa uit. Tot op vandaag behoort de goudvis tot de populairste siervissen en ziet men ze in vier van de vijf tuinvijvers. In vergelijking met tropische siervissen kunnen goudvissen zeer groot en zeer oud worden. Eenmaal volgroeid is hun lengte maar liefst 15 cm en meer, en is hun levensduur meer dan dertig jaar!

Aankoop goudvissenl

Voordat je goudvissen aanschaft bepaal je eerst het aantal. Het best is om de sociale goudvissen in een niet al te kleine groep te houden. De grootte van het aquarium hangt af van het aantal vissen. Neem in elk geval nooit de veel te kleine vissenkom. Een richtlijn is dat je voor twee goudvissen een circa 30 liter aquarium nodig hebt. Of: Minstens 5 liter water per 1 cm goudvis. En dan kom je al gauw behoorlijk groot uit! Voor het type behuizing zijn er diverse mogelijkheden. Bij de aankoop van het aquarium denk je ook aan een luchtpomp, de juiste waterplanten, een filter, grind en eventuele andere decoratieve elementen. Koop je goudvissen in een dierenspeciaalzaak, dan krijg je ze mee in een transportzakje. Deze dient eerst tien minuten in het aquarium te drijven voordat de goudvissen erin worden losgelaten. De overgang moet zo behoedzaam mogelijk gebeuren dus zorg ervoor dat de temperatuur van het oude water en het nieuwe nagenoeg gelijk is. Schakel evt. verlichting uit zodat de vissen sneller rustig worden en gooi het transportwater weg!

Basis onderhoud

Het aquariumwater wordt na verloop van tijd vuil, dus om die reden moet het regelmatig deels worden ververst. Dit geldt ook voor het grind en eventuele filter. Vervang een deel van het water (20%) in een kleiner aquarium elke week, een grotere eens per twee tot drie weken. Dit kun je doen door het water af te hevelen met een hevel. Heb je een gefilterd aquarium, dan vraagt dit in het algemeen minder onderhoud. Filterreiniging moet afhankelijk van de vervuiling elke maand plaatsvinden.

Een nieuw aquarium

Wil je alles zo goed mogelijk doen, dan kun je je houden aan de zogeheten inlooptijd van een paar weken (!). Je verzorgt in die periode de behuizing maar laat er nog geen vissen in. In de inlooptijd groeien de planten en belangrijke micro-organismen in het filter ontwikkelen zich. Er zijn producten in de handel die deze inloopfase verkorten, zodat de vissen soms al na 24 uur kunnen worden ingezet. Een nieuw aquarium vraagt extra aandacht want vooral de ammonium/ammoniak- en nitrietwaarden kunnen oplopen. Hiervoor zijn testers in de handel die de waterkwaliteit bepalen. Te hoog ammonium en nitriet kan vervolgens snel en veilig worden afgebroken. Vraag de vakhandelaar hiervoor om raad. Pas ook op met nieuwe goudvissen in een oud aquarium: Door langzaam verslechterde waterwaarden kunnen nieuw ingezette vissen ziek worden omdat ze de voor hun nieuwe omstandigheden niet verdragen. En wil je goudvissen toevoegen aan andere typen vissen, vraag dan eerst advies of de verschillende soorten elkaar wel tolereren.

Bodembedekking

In het aquarium is de juiste bodembedekking belangrijk. Goudvissen 'grondelen' op de bodem en daarom zijn kiezels met scherpe kantjes geen goed idee (geen lavagruis nemen!). Het beste zijn afgeronde aquariumkiezels met een korreldikte van 3-6 millimeter. Voor wat betreft decoratie kun je het best enkel spullen van de vakhandel kopen. Zorg dat de grondelende vissen de constructies niet kunnen omstoten. Diverse platte stenen kunnen als holen dienen. Vergeet niet om na aanschaf alles grondig schoon te maken met zuiver water. Denk ook aan de onderkant van het aquarium. Voor je de bak opstelt gebruik je een onderlegger die de oneffenheden tussen bak en kast of tafel effent en puntbelasting voorkomt. Want het risico daarvan zijn spanningen in het glas met alle gevolgen van dien.

En het water? Goudvissen zijn koudwatervissen. Om die reden hebben ze normaal geen verwarmde bak nodig. Ook bij kamertemperatuur vinden ze het prima. Maar gekweekte goudvissoorten hebben liefst temperaturen tussen de 20 en 25 graden C. Verwarmers zijn in de handel, maar pas op: Te warm water versnelt het verouderingsproces en bevat minder zuurstof. Te koud water verzwakt de vissen en maakt ze gevoeliger voor ziekten. Het gaat er bij goudvissen altijd om dat er zo min mogelijk temperatuurwisselingen zijn.

Filter en beluchting

De hoeveelheid uitwerpselen belast het aquariumwater, maar een goede waterkwaliteit is essentieel voor de gezondheid en vitaliteit van de goudvissen. Behalve de handmatige waterverversing komt dit neer op een krachtige filter. Deze zorgt voor een optimaal milieu doordat het zwevende deeltjes mechanisch uit het water verwijdert en uitwerpselen tegelijkertijd biologisch afbreekt. Tegelijkertijd blijft het water helder. De filtercapaciteit (in liter per uur) moet ongeveer gelijk zijn aan een tot anderhalve keer de aquariuminhoud. Reinig je het filtermateriaal, doe dat dan enkel in aquariumwater dat vooraf afgezogen wordt. Op die manier worden vuildeeltjes weggehaald zonder de levensnoodzakelijke filterbacteriën aan te tasten. En dan de beluchting: Aquariumwater moet steeds worden gecirculeerd. Dit zie je aan het wateroppervlak dat continu in beweging moet zijn. Koop dus een luchtpomp. Op deze manier bevorder je de zuurstofopname, want zuurstofarm water staat gelijk aan 'dood' water! Er bestaan uitstroomstenen die door luchtpompen geactiveerd worden. Zo ontstaan zeer fijne luchtbelletjes die de nodige zuurstoftoevoer waarborgen.

Planten in het aquarium

Planten helpen de omgeving van vissen natuurgetrouw te maken. Zonder waterplanten is er zelfs geen leven in een aquarium. De hele reinigingskringloop wordt door bacteriën in de bodemgrond, maar ook door planten gevormd. Vissen scheiden ammonium en nitraat uit wat door planten wordt opgenomen. Zo wordt het water biologisch ontgiftigd. Behalve dit nemen planten de voedingsstof koolstofdioxide op en verrijken ze uiteindelijk (via fotosynthese) het water met zuurstof. En dit is niet het enige. Planten zijn ook nodig om de vissen schuilmogelijkheden te bieden en hun stress te verminderen.

Waterplanten hebben ook licht nodig. Maar: Zet het aquarium nooit op een te donkere plek maar ook niet in de volle zon. Speciale aquariumverlichting zorgt voor precies het juiste licht. Het meest geschikt zijn zuiverwitte daglichtlampen, eventueel met timer voor gelijkmatige lichtperiodes, liefst 10 tot 14 uur per dag. Om waterplanten verder in optimale conditie te houden zijn er diverse producten in de handel, zoals diverse bemestingssystemen, minerale voedingsstoffen, en plantengroeibevorderaars. Haal planten voor het aquarium nooit uit de vrije natuur!

Voeren volgens de natuur

Het welbevinden van de goudvis hangt in hoge mate van de juiste voeding af. Vissen hebben voer nodig zoals ook in hun natuurlijke omgeving is te vinden. Dit komt dus neer op veelzijdig voer met natuurlijke grondstoffen want verkeerd voer kan leiden tot traagheid, bleke kleuren en orgaanvervetting. Goudvissen hebben geen maag. Ze eten vaak, maar altijd kleine porties. Het best voer je de goudvissen hoogwaardig goudvissenvoer (merkvoer) in de vorm van bijv. vlokken of korrels en geeft dit in kleine porties twee tot driemaal per dag.

De bedoeling is - met een lepeltje - slechts zoveel voer te geven als de goudvissen in korte tijd eten. Gelijkmatig over het wateroppervlak verdelen is aan te bevelen. Bij het voeren wordt het al gauw duidelijk welke vis de 'baas' is. Deze is meestal de sterkste, grootste en actiefste. Geef nooit teveel voer, want goudvissen wekken altijd een hongerige indruk maar hoeven dat helemaal niet te zijn. Overvoeren komt helaas vaak voor! Een dag niet voeren is niet erg, dus wanhoop niet als je het voer een keer vergeten bent. Voor vakanties is een voerautomaat een uitkomst, of eventueel het voedzame tablettenvoer.

Voortplanting goudvissen

Goudvissen zoeken zelf hun partner uit. Het verschil tussen een mannetjesgoudvis en vrouwtjesvis is pas te zien als de vissen geslachtsrijp zijn, d.w.z. tussen de een en drie jaar oud. In het voortplantingsseizoen (buiten is dat in de lente/zomer) heeft het vrouwtje dan een vollere buik terwijl de mannetjes 'paaiuitslag' vertonen. Dit zijn kleine witte stipjes op de kieuwdeksels en op de borstvinnen. De kweek hangt af van de juiste watertemperatuur, die circa 22 graden C moet bedragen. De vrouwtjesgoudvis zet tussen de planten haar duizenden eieren af - dit wordt kuitschieten genoemd - , en wordt daarbij geholpen door tenminste twee mannetjes die met hun kopjes tegen haar zijkant duwen. Eenmaal eruit, worden deze eieren door de mannetjes bevrucht. Deze eitjes blijven nog aan de planten en aquariumwand kleven. Na ca. een week komen de jonge visjes uit. Broedzorg is er niet, integendeel, de ouders eten hun nog donker geboren jongen gewoon op! Blijven ze leven, dan kleuren ze na een maand of acht oranje, hoewel een groot deel niet verkleurt. In de tussentijd eten de jonge visjes graag algen, muggenlarven en speciaal opfokvoer.

Soorten goudvissen

Er zijn vele kweekvarianten met allerlei kleurschakeringen en lichaamsvormen verkrijgbaar. Goudvissen met lange of korte staarten, gewone of bolle koppen, dubbele staarten, lange of korte lichamen, vissen zonder rugvin of met uitpuilende ogen... Voorbeelden zijn de rood/witte Jikin, de welbekende Sluiergoudvis met zijn gedrongen lichaamsbouw en flinke staart, de pikzwarte Telescoopoog, de bonte Shubunkin, de naar boven kijkende Hemelkijker, de Leeuwenkop (de naam zegt het al), en goudvissen met nog meer bijzondere staarten. Zoals de indrukwekkende Vlinderstaart, de Waaierstaart en de rood-witte Komeetstaart met zijn verlengde staartvin. Maar pas op: Deze typen goudvissen hebben niet allemaal dezelfde verzorging nodig. Vaak hebben ze hogere temperaturen nodig dan de gewone goudvis. En soms willen ze ook nog eens niet in elkaars gezelschap verkeren...

"No one can feel as helpless as the owner of a sick goldfish." ~ Kin Hubbard