Overwintering waterschildpadden

Waterschildpadden zijn populair als huisdier. Jonge dieren zien er leuk uit, zijn levendig en beweeglijk. De verzorging is relatief eenvoudig en ze hebben niet veel aandacht nodig (met een schildpad hoeft u niet te gaan wandelen). Maar kleine schildpadjes worden groot, tot wel 30 á 35 cm, afhankelijk van de soort. Het aquarium is al snel niet groot genoeg meer. Een vijver is dan het voor de hand liggende alternatief. Maar hoe zit het met het overwinteren?

winterslaap of winterrust

Koude temperaturen en het gebrek aan beschikbaarheid van voedsel dwingen koudbloedige gewervelde dieren het koude seizoen in winterslaap door te brengen, om te overleven. Voor alle soorten schildpadden, die in hun natuurlijke habitat ten gevolge van de klimatologische omstandigheden, een winterslaap houden is deze rustfase één van de voorwaarden voor een verantwoorde verzorging van deze dieren. De winterslaap is onderdeel van het normale ritme van hun leven zoals dat ook in de natuur plaats vindt.

In de natuur wordt zo de periode van kou en voedselschaarste overbrugd. De winterslaap is een natuurlijke rustfase waarin metabolische functies, ten gevolge van de kou, tot een minimum worden teruggebracht. De schildpadden komen deze fase zonder voedsel door. Een optimale verzorging tijdens de periode van activiteit en een overwintering conform de normale habitat van de dieren beloven de schildpadden een lang en gezond leven. Veel ziekten ontstaan door het gebrek aan winterslaap of -rust. In hun natuurlijke verspreidingsgebied blijven sommige soorten in winterslaap bij 4 ° - 8 ° C. Andere soorten gaan slechts in winterrust. Dit is een fase van gereduceerde activiteit bij een temperatuur tussen 10 ° - 15 ° C. Het is daarom belangrijk te weten uit wel verspreidingsgebied de schildpadden komen.

Voorbereiding

De voorbereiding voor de winterslaap in de tuinvijver begint vele weken voor de rustfase. De hersenen van de schildpad registreren de afnemende lichtintensiteit (daglengte) en de dalende omgevingstemperatuur. De duur van de dagelijkse activiteit van de schildpad wordt korter en de geconsumeerde hoeveelheid voedsel gestaag kleiner. De voedselinname zal uiteindelijk helemaal stoppen. De start van de rustfase is individueel zeer verschillend. Ook waterschildpadden die in een aquaterrarium en niet in een tuinvijver leven, moeten in de herfst langzaam op de koude voorbereid worden. Een te snelle overgang naar de winterrust is op de lange termijn schadelijk voor de gezondheid van de schildpadden. Gedurende twee maanden, wekelijks de verlichtingstijd inkorten, de warmtebronnen terugdraaien en het voederrantsoen verminderen. Een te grote stap van actieve periode naar winterslaap of andersom zal ten koste gaan van de dieren. Voor schildpadden die afkomstig zijn uit een verspreidingsgebied met milde winters is een rustperiode van zo’n acht weken voldoende. De verlichting wordt gedurende die periode uitgeschakeld, de temperatuur teruggebracht naar circa tien graden en een enkele voeding per week.
Echter, dieren die afkomstig zijn uit gebieden met langdurige, koude winters, kunnen het best in water in een vorstvrije donkere ruimte overwinteren zonder voedsel.

Overwinteren in de vijver

De vijver moet op het diepste punt tenminste een diepte van een meter hebben. De vijverwanden moeten langzaam stijgen en ruw van oppervlak zijn zodat de dieren de oppervlakte van het water eenvoudig lopend kunnen bereiken. De bodem van de vijver moet bedenkt zijn met een mengsel van zand en grind en een natuurlijke sliblaag zodat de schildpadden zich kunnen ingraven. Zo verscholen in de modderige bodem van de vijver brengen de schildpadden slapend het koude seizoen door. De dieren hoeven tijdens de winterslaap niet naar boven te komen om te ademen. Door de lage temperatuur vermindert de zuurstofbehoefte tot een minimum. Ze zijn in staat zijn om minimaal maar vitale zuurstof uit het water te absorberen door hun slijmvliezen. Op zonnige dagen kunt u soms zien dat de dieren onder de bevroren wateroppervlakte bewegen. De angst dat de dieren niet kunnen ademen onder het ijs, is ongegrond. In geen geval mag, deze situatie, de ijslaag stuk worden geslagen. Dit zou angst en vluchtgedrag bij de schildpadden triggeren, hetgeen tot extra zuurstofverbruik kan leiden daarmee dus levensbedreigend kan zijn. Om een voldoende hoog zuurstofgehalte in het water te garanderen is een circulatiepomp, die de hele winter doorloopt, een prima oplossing. Met een membraanpomp en een bruissteen bereikt men hetzelfde effect. Houd bij het lozingspunt het wateroppervlak ijsvrij. De watercirculatie behoort in deze periode alleen de slangen en pomp te doorlopen en niet het filtersysteem. Door de fixatie van de pomp op een diepte van ongeveer 30 cm, wordt voorkomen dat het water uit de diepte van de vijver wordt gezogen en daarmee naar de toplaag wordt gepompt. Hierdoor zouden namelijk de verschillende waterlagen zich mengen en verdere bevriezing van de vijver mogelijk zijn.

Gecontroleerde overwintering in een koud interieur

De schildpadden worden in het najaar, voor het begin van de vorst, uit de vijver gevangen en gecontroleerd, in waterbassins in geschikte, vorstvrije, donkere ruimtes ondergebracht. Grotere schildpadden moeten individueel in een bassin worden gehouden. De basis van de bak moet de dieren de mogelijkheid bieden om zich te bewegen. Vertonen de dieren in het bassin een hoge activiteit, dan moet de watertemperatuur verder omlaag worden gebracht. De ideale temperaturen variëren afhankelijk van het soort schildpad van 4 tot 8 ° C (voor winterslaap) of 10 ° tot 15 ° C (voor winterrust). De schildpadden worden tijdens de winterslaap niet gevoed.

Overwintering in een koelkast

Een alternatief is overwinteren in een koelkast. Het voordeel van deze methode is dat de temperatuur vrij exact te regelen is. Nadeel is dat de temperatuursverschillen tussen de verschillen de plaatsen in de koelkast erg groot kunnen zijn. In de buurt van het koelmechanisme kan gevaar voor bevriezing ontstaan. Het is dus van belang op te letten waar de schildpadden in de koelkast geplaatst worden. Een ander nadeel is dat het aan- en uitschakelen van de compressor, de schildpadden kan storen in hun winterslaap. Daarnaast is de ruimte in een koelkast vrij beperkt.

Voorbereiding van het waterbassin voordat de eerste vorst invalt

Het waterpeil varieert afhankelijk van de grootte van de schildpad en is zo hoog dat het rugschild net met water wordt bedekt. De schildpad moet echter zonder veel moeite het hoofd boven water kunnen tillen om te ademen. In het bassin worden wat beukbladeren toegevoegd als afdekking ter vervanging van modder. Dit geeft hen een gevoel van veiligheid. In het wild graven de dieren in de bodem van de vijver. De bassins worden afgedekt met een vochtige doek. De dieren zitten in het donker en niet op de tocht beschermd in geschikte, vorstvrije ruimte.

Controle tijdens de winter

Verdampt water moet in dezelfde temperatuur als het aanwezige water worden bijgevuld. De temperatuur van de ruimte wordt regelmatig gecontroleerd.

Fouten bij de overwinterring

Uit bezorgdheid voor de gezondheid van hun dieren komt het vaak voor dat de onwetende eigenaren de schildpadden de natuurlijke en vitale fase van winterslaap onthouden. Vooral jonge dieren worden tijdens de winter in de warme kamer in een aquarium gezet. Dit leidt tot ongewenste ontwikkelingen, ziekten en uiteindelijk een voortijdige dood.

Een veelgemaakte fout is dat de fase, van de voorbereiding voor de winterslaap, veroorzaakt door de steeds kortere en steeds koelere dagen, wordt onderbroken. Zodra schildpadden tijdens die voorbereidingsfase in een warme, lichte kamer in een aquarium worden geplaatst komen ze in een onnatuurlijke toestand. Hun lichaam is eigenlijk op de aankomende winterslaap ingesteld. Maar plotseling past de temperatuur en de intensiteit van het daglicht niet meer bij die toestand. De schildpad komt terecht in een gevaarlijke schemertoestand en neemt nauwelijks voedsel op. Door de hoge temperaturen zijn de metabolische functies nog onvoldoende gereduceerd terwijl het dier toch in winterslaap gaat. Houdt deze toestand voor langere periode aan kan de schildpad ernstig ziek worden.

Deze dieren kunnen het hele jaar buiten blijven en dus in de vijver, mits deze aan de voorwaarden voldoet, overwinteren

Europese moerasschildpad (Emys orbicularis)
Bijtschildpad (Chelydra serpentine)
Westelijke sierschildpad (Chrysemys picta bellii)
Muskusschildpad (Sternotherus odoratus)
Roodwangschildpad (Trachemys scripta elegans)
Geelbuikschildpad (Trachemys scripta scripta)
Geelwangschildpad (Trachemys scripta troosti)

Voor de volgende schildpadden wordt gecontroleerde winterrust in een vorstvrije ruimte geadviseerd

Driekielschildpad (Chinemys reevesii)
Zuidelijke sierschildpad (Chrysemys picta dorsalis)
Onechte landkaartschildpad of zaagrugschildpad (Graptemys pseudogeographica)
Kaspische beekschildpad (Mauremys caspica
Balkanbeekschildpad (Mauremys rivulata)
Hiëroglyfensierschildpad (Pseudemys concinna)