Fracturen en breuken bij paarden

De diagnose van een botbreuk bij paarden is een huiveringwekkende gedachte. Het herstel is moeizaam, langdurig en niet altijd succesvol. Het komt er op aan om zo snel mogelijk correct te handelen en medische hulp in te schakelen om het leed van het paard tot het uiterste minimum te beperken en een goed herstel mogelijk te maken.

Wat je moet weten over breuken

Een breuk of fractuur is een letsel dat het meest voorkomt in ledematen. Er moet steeds zo snel mogelijk medische hulp ingeschakeld worden om de schade aan de breuk te beperken.

Een paard met een breuk is altijd fractuurmank. Dit wil zeggen dat het absoluut niet zal steuenen op het getroffen lidmaat. Er treedt zwelling op en er kan sprake zijn van crepatie. Dat is een krasgeluid, alsof je piepschuim hoort knarsen. In bepaalde gevallen is er ook sprake van een abnormale stand.

Als er sprake is van een breuk dient men steeds melding te maken van het type breuk. Infectiegevaar is de ergst mogelijke complicatie. Dit risico is veel groter bij een open breuk, dit moet dan ook dadelijk duidelijk gemaakt worden bij de oproep voor medische hulp.

Hoe jonger het paard is en hoe lager de breuk zit, hoe beter de heling zal zijn. Kan het paard niet geholpen worden, dan zal het worden afgemaakt.
Een slachthuis zal nooit een levend paard met een botbreuk aanvaarden. Dit wordt gezien als een zware vorm van dierenleed omdat een transport met een breuk een pijnlijke en liefst te vermijden situatie is. Om die reden dient een paard met een ongeneesbare breuk eerst ingeslapen te worden alvorens het bij het slachthuis aangeboden kan worden.

Soorten breuken

• Dwarse fractuur: Horizontale fractuur. Kan gedeeltelijk zijn maar ook het volledige bot omvatten.
• Explosiefractuur: Fractuur bestaande uit talloze versplinterde stukjes bot.
• Intra articulaire fractuur: Fractuur omvat een gewricht. Dit soort fractuur heeft bijna altijd een zeer slechte prognose.
• Schuine fractuur: Fractuur loopt diagonaal door het bot.

Behandeling

Conservatief

Na repositie en retentie is het paard verplicht om te herstellen met complete stalrust. De duur is afhankelijk van verschillende factoren zoals de algemene conditie, het soort breuk, de locatie van de breuk en de leeftijd van het paard.

Operatief

Soms is het noodzakelijk dat er een operatief ingrijpen plaatsvindt. Dit is nodig bij interne fixatie met schroeven om het bot van binnen uit vast te zetten. Dit is een zeer dure aangelegenheid waarbij de kosten gauw oplopen tot €2000 à €3000.

Eerste hulp bij breuken

Een vermoeden van een breuk is altijd een noodgeval. Contacteer zo snel mogelijk de dienstdoende dierenarts en hou het paard rustig. Hiervoor kan eventueel een lichte verdoving gebruikt worden.
Hou altijd vast aan het begrip "Primum non nocere": maak het niet erger dan het al is. Daarom is het van het grootste belang om de breuk altijd te fixeren zodat deze niet meer kan bewegen.
Bij beweging kan een gesloten breuk een open breuk worden, bloedvaten en pezen kunnen beschadigd raken en een frissuur of barst kan leiden tot een feitelijke breuk.

Spalken

Benodigdheden:

• Watten
• Repen stof, bijvoorbeeld lakens
• Kussens
• Latten uit hout of metaal, bijvoorbeeld bezemstelen
• Tape of verband

Aanbrengen van een spalk:

• Zorg voor een dikke laag watten van ongeveer 2 cm tot 2,5 cm dik. Gebruik bij een open botbreuk eerst een niet-pluizende handdoek alvorens een laag watten aan te brengen!
• Breng een eerste laag verband aan.
• Wikkel opnieuw een laag watten rond het been.
• Breng een tweede laag verband aan.
• Bouw dit op tot het been 2 à 3 maal zo dik is door het verband.
• Breng de spalk vooraan, achteraan en opzij aan om het been te immoboliseren.
• Spalk altijd beide aanpalende gewrichten mee in om de breuk zo goed mogelijk op zijn plaats te houden.

Transport bij breuken

Voor het transport plaatsvindt moet de breuk altijd eerst gespalkt worden. Pijnstillers zijn uit den boze. Het paard zal met pijnstillers de neiging hebben om de breuk meer te belasten omdat het de pijn niet meer voelt. De schade die hierdoor aangericht kan worden is enorm.
Het transport gebeurt het best in een ruime trailer of vrachtwagen. De plaatsing van het paard tijdens het transport is afhankelijk van de locatie van de breuk.

• Fractuur voorbeen: Het hoofd wordt aan de achterzijde geplaatst.
• Fractuur achterbeen: Het hoofd wordt aan de voorzijde geplaatst.

Hiervoor hanteert men het principe dat versnellen beter te controleren is dan plots afremmen. Denk maar aan de theorie van actie en reactie. Bij een breuk aan het voorbeen zal een paard met het hoofd achteraan in de trailer alle gewicht op de achterhand gaan zetten om een plots remmaneuver op te vangen. Als het paard op de klassieke manier in de trailer zou staan, zou alle gewicht op het gebroken voorbeen terechtkomen, met alle gevolgen van dien.

Als het mogelijk is wordt het aangeraden om het paard tijdens het transport te ondersteunen met singels of balen stro om zijn balans zo goed mogelijk te behouden. Om diezelfde reden mag het hoofd niet te kort gebonden worden.

Veulens kunnen na sedatie of anesthesie ook liggend vervoerd worden. Algemene regel is dat het paard zo weinig mogelijk mag lopen en het wordt aangeraden om een persoon bij het paard te laten tijdens het transport.

Dwangmiddelen

Een paard is en blijft een vluchtdier. Bij pijn of ernstige wondes is het altijd mogelijk dat dit instinct boven komt en dat er dwangmiddelen nodig zijn om het paard zo goed en veilig mogelijk te behandelen en transporteren.

Voornaamste richtlijn is om zelf ook zo kalm mogelijk te blijven en om alert te zijn. Een gewond of ziek paard kan steeds onverwachts reageren. Praat tegen het paard en werk altijd met een halster en een lang touw. Wikkel het touw nooit om een pols of hand. Mocht het paard beslissen om plots te gaan vluchten, dan zijn de verwondingen door het touw niet te overzien. Het kan het paard nog meer in paniek brengen zodat het ook gaat slaan en verwonden.
Verdoving wordt ten alle tijde afgeraden. Enkel in bepaalde gevallen is het een optie, maar dan in zeer kleine dosis. Verdoving neemt de pijn weg, het paard voelt zich beter en zal de wonde of breuk opnieuw gaan belasten.

Denk altijd aan uw eigen veiligheid, hou omstaanders zo ver mogelijk weg en hou ze vooral stil.

Neusnijper of praam

Dit dwangmiddel bevat een niet-snijdend touw van gemiddelde lengte, in een lus bevestigd aan een rubber stang. De neustop wordt vastgenomen, de lus gaat er omheen en door zachtjes met de rubber stang te draaien vormt de lus een knijper. Deze techniek kan ook op het oor toegepast worden.
Bij het gebruik van een praam wordt in de hersenen een stof aangemaakt die een kalmerend en verdovend effect heeft op het paard. Zodra de praam los gaat, verdwijnt ook het effect.

Veulens

Een veulen kan het best vastgehouden worden met een hand onder de keel, net op de overgang naar de borst. De andere hand klemt men onder de staart, en houdt de bil vast. Het is een makkelijke manier om een veulen te kalmeren en om te verhinderen dat het veulen gaat rondspringen en trappen.

Mexicaanse greep

Men neemt een stuk huid in de hals en draait dit een halve slag. Deze huidplooi houdt men vast. Deze techniek wordt ook vaak gebruikt voor het toedienen van injecties in de hals.

Voetje nemen of spantouw

Bij een spantouw gebruikt men een niet-snijdend touw. Er wordt een lus gemaakt om de hals die niet kan stroppen. De rest van het touw loopt tussen de voorbenen door naar een achterbeen waar ook een niet-dichtglijdende lus wordt vastgemaakt rond een voet in de kootholte.

Lees verder

• De fysieke kenmerken van een gezond paard
• Soorten bloedingen en verbanden bij paarden
• Wondverzorging bij paarden