Dieren EHBO: Pootverwondingen

Naast open wonden aan de poten komen er bij ernstige Ongelukken ook vaak verwondingen voor aan botten, gewrichten, banden, pezen en het aangrenzende zachte weefsel.

Botbreuk (fractuur)

Een fractuur is een breuk of barst in een bot.
Bij een knakfractuur is het bot als het ware geknakt (onvolledig gebroken) en liggen de beide botstukken tegen elkaar aan.
Een enkelvoudige fractuur is een volledige breuk in een bot waarbij de huid intact is. Er ontstaat echter altijd een zeer uitgebreide beschadiging van de zachte weefsels in het gebied van de breuk.
Een open fractuur is een volledige breuk in een bot. waarbij de fractuurstukken door de huid heen steken. Bij dit soort verwonding is de kans op besmetting en infectie zeer groot.
Een gewone fractuur kan door een onjuiste behandeling een open fractuur worden. De scherpe botstukken kunnen namelijk gemakkelijk door de huid heen prikken.
Bij een samengestelde breuk zijn er een aantal volledige breuken die een bot in stukjes verdelen of versplinteren.

Ontwrichting

Een ontwrichting is een verplaatsing van twee beenderen die een gewricht vormen en ontstaat meestal ten gevolge van een beschadiging van het omringende zachte weefsel of het gewrichtskapsel. Soms kan een ontwrichting in verband staan met een fractuur, namelijk als er een breuk van het gewrichtsvlak aanwezig is. Een dergelijke verwonding is zeer ernstig en veroorzaakt meestal een blijvende vermindering van de beweegljkheid van het gewricht.

Verstuiking

Een verstuiking is een overrekking of verscheuring van de pezen of banden die een gewricht omgeven. Dit gaat meestal samen met kneuzing en zwelling van de zachte weefsels rondom het gewricht, maar er is geen ontwrichting of fractuur bij aanwezig.

Verrekking

Een verrekking is een overrekking of verscheuring van een spier en gaat vaak samen met verstuikingen, ontwrichtingen en fracturen.

Fracturen

Oorzaken
De meeste fracturen bij kleine huisdieren ontstaan door auto-ongelukken of door een val van grote hoogte. Een botbreuk ontstaat door directe kracht op de breukpiaats of door indirecte kracht op enige afstand van de breukpiaats (bijvoorbeeld als een hond uit een raam springt, op zijn voeten terecht komt en hierbij een bot boven in zijn poot breekt). In enkele gevallen zijn de botten zo verzwakt door een onvolledige voeding (alleen vlees), door botkanker of andere ziekten, dat door een vrij onbeduidende verwonding al een fractuur ontstaat.

Verschijnselen

Het plotseling optreden van hevige pijn in een bepaald deel van de poot.
Plaatselijke zwelling.
Vormverandering van de poot. Er is vaak een duidelijk verschil in omvang, vorm en lengte van de poot; dit valt vooral op als men het vergelijkt met de normale poot aan de andere kant van het lichaam.
Soms een knarsend geluid als de botstukken bij een geringe beweging langs elkaar schuren.
Verlies van functie en/of beweeglijkheid. Meestal bungelt de poot erbij en kan geen gewicht dragen.

Eerste hulp bij fracturen

Grondregels

Immobiliseer de breuk, zodat de beide botstukken niet nog meer schade en pijn kunnen veroorzaken.
Behandel de shock.
Behandel de wonden en andere verwondingen die erbij ontstaan zijn.
Vervoerde patiënt snel en veilig naar een dierenkliniek.
Doe geen poging om een fractuur te zetten en raak een bot dat uit een diepe wond steekt nooit aan.

Wijze van handelen

Doe de patiënt een muilband om, doordat hij veel pijn heeft zal hij zich zeker verzetten.
Legde patiënt op zijn zijde met de gewonde poot boven.
Pak het dier bij zijn nekvel en bij een huidplooi ter hoogte van de heupen op de rug en trek het zo op een deken of plank. gebruik dit als een soort slee om de patiënt uit het verkeer of een andere gevaarlijke situatie weg te halen. Als er niets bij de hand is om als slee te dienen moet u het dier voorzichtig over de grond slepen en er voor zorgen dat zijn poten daarbij loodrecht ten opzichte van het lichaam blijven. Op deze manier komen er geen verkeerde krachten op de gewonde poot.
Pas zonodig kunstmatige ademhaling toe en stelp de bloeding.
Probeer niet om zichtbare botfragmenten op hun plaats terug te brengen, bedek ze met een gaasje en verbind ze losjes om verdere besmetting te voorkomen.
Behandel de shock.
Zorg dat de gewonde poot en gewrichten niet bewogen worden.
Leg een geïmproviseerde spalk aan zodat de patiënt veilig vervoerd kan worden.
Ga snel naar een dierenkliniek. Leg het dier gedurende de reis met de gewonde poot naar boven.

Het spalken

Het is moeilijker om bij kleine huisdieren een noodspalk aan te leggen dan bij de mens omdat de poten van hond en kat, vooral de bovenste delen die dicht tegen het lichaam aan liggen, taps toelopen en meer hoeken hebben. Een spalk is dus meer van toepassing bij fracturen van de onderste rechte delen van de poten.

Als u maar enigszins het vermoeden hebt dat er een botbreuk bestaat, moet u de gewonde poot spalken of op andere wijze immobiliseren. Ook bij ontwrichtingen en verstuikingen is het wenselijk om een spalk aan te leggen.

Maak van materiaal wat u bij de hand hebt een geïmproviseerde spalk. Dubbelgevouwen kranten of tijdschriften, stukken karton of handdoeken geven genoeg steun. U kunt ook gebruik maken van smalle plankjes, rechte stokken, dubbelgevouwen kippegaas of horrengaas.

Het aanleggen van een spalk

De spalk moet zo lang zijn dat hij ook de gewrichten aan weerskanten van de breukplaats omvat.
Tussen spalk en huid moet u een goede polstering aanbrengen, vooral rond de gewrichten. (Als de spalk van opgevouwen handdoeken wordt gemaakt, hoeft u verder geen polstering aan te brengen.)
Als u de spalk van hout of ander onbuigbaar materiaal maakt, moet u twee aparte stukken nemen: één aan de buitenkant van de poot en één aan de binnenkant. Een spalk van kranten, tijdschriften, handdoeken of ijzerdraadmateriaal kunt u het beste in een U-vormige trog’ buigen en de poot dan in deze trog leggen.