Communicatie tussen mens en kat

De kat is een populair huisdier en veel Nederlandse gezinnen hebben een kat. Er mee praten zit er niet in, althans in de traditionele zin van het woord, zoals de mens dit doet. Dat neemt niet weg dat je wel degelijk kunt communiceren met je kat, zolang consequent en duidelijk zijn naar je kat maar gewaarborgd is. Wat voor communicatiemogelijkheden heeft de kat en waar moet je alert op zijn tijdens het communiceren met je kat?

Leren communiceren met je kat, de basis

De mens kan tot twintig concreet verschillende geluiden bij de kat waarnemen. Men gaat ervan uit dat katten onderling veel meer geluiden kunnen onderscheiden. Verder is er een hoofdindeling met een drietal segmenten, te weten:

• Heel zachte, ietwat binnensmondse klanken. Een voorbeeld is het spinnen van de kat of miauwen als begroeting (dit kan, als je niet reageert, wel heftiger van toon worden).
• Geluiden die enigszins op klinkers lijken. Een voorbeeld is het geluid dat spelende katten maken. Zowel onderling als spelen met de mens.
• Harde, ietwat heftig klinkende, geluiden. Een voorbeeld is ruziënde katten of territoriumafbakening.

Het is belangrijk om consequent en duidelijk te zijn. Hoewel de kat een arsenaal aan geluiden en gedragingen heeft, zal ze zich deels aanpassen als je consequent en duidelijk bent. Als je dus op een juiste manier reageert op iets dat de kat doet, dan zal de kat dit op enig moment gaan herkennen. Ze zal dan op een bepaalde toonhoogte miauwen en mogelijk bepaalde lichaamstaal laten zien. Op deze wijze bewerkstellig je al heldere communicatie over en weer. Nu is het wel zo dat niet iedere kat even ‘spraakzaam’ is. Bepaalde rassen communiceren verbaal nu eenmaal meer dan andere, denk hierbij aan de oosterse rassen.

Jong geleerd is oud gedaan

In het nest begint de moederpoes al te 'praten' tegen haar kittens. Dit kan gaan over het feit dat het kitten haar moet volgen, er eten klaar staat of ze iets niet mag doen. De toonhoogte van het praten is dan het meest bepalend. Het kitten zelf heeft in het begin nog maar één geluid en dat is zacht, kort en hoog. Poezen weten dat het dan om een nieuweling gaat die net geboren is. Langzaam wordt de stem van het kitten wat indringender. De ‘woordenschat’ van het kitten neemt vanaf pakweg de tiende week steeds meer toe. Hoe langer het kitten bij de moeder is, hoe beter haar woordenschat zich zal ontwikkelen.

Op het moment dat het kitten het nest mag verlaten, neem je het als katteneigenaar direct over. Je laat het kitten haar nieuwe leefomgeving zien, je leert het kitten waar de kattenbak en het eten staat en je start de communicatie met de kat op. Neem hier wel de tijd voor, want het kitten moet eerst goed wennen in huis.

Neem je overigens een volwassen kat in huis, dan is het afhankelijk van je voorganger hoe de communicatie verloopt. Ook hiervoor geldt dat als je duidelijk en consequent bent, je een heel eind kunt komen met de kat.

Communicatie met de kat, verbaal en non-verbaal

Gedragsdeskundigen gaan ervan uit dat de kat de stem als communicatiemiddel niet prefereert. Dit neemt niet weg dat de kat wel 'praat'. Verder heeft de kat herkenbare lichaamstaal, heeft ze bepaalde gezichtsuitdrukkingen en is geur belangrijk voor de kat. Met name bij dat laatste laat de mens het afweten. Ons reukorgaan is niet voldoende toegerust om te werken als communicatiemiddel. Dit neemt niet weg dat je als katteneigenaar op verschillende manieren kunt (leren) communiceren met je kat.

Miauwen of gillen

Miauwen is specifiek voor katachtigen. In de meeste gevallen is het zo dat als een kat haar stem qua volume toeneemt (en de toonhoogte hetzelfde blijft) ze iets dwingender te kennen geeft wat ze wil. Bijvoorbeeld als er een vast tijdstip is waarop er natvoer klaar staat. Je kunt het vergeten zijn of mogelijk was je even met iets anders bezig. Menig kat zal laten merken dat ze haar prakje wil. Soms gaat de kat zelfs demonstratief bij een leeg bakje zitten en al miauwend je aandacht trekken.

Katachtigen kunnen ook gillen, dat is meestal onderling en slechts zelden naar de mens. Het kan vrij heftig klinken. Denk hierbij aan de geluiden als de kat angstig is, maar ook als de kat net gepaard heeft of tijdens een kattengevecht. Het stemgeluid van de kat klinkt dan heel hard en heftig en in de oren van de mens nogal indringend.

Lichaamstaal
De kat communiceert behalve met haar stem ook met haar lichaam. Naast flemen en kopjes geven is haar staart voor haar ook een manier van uiten. Denk hierbij aan:

• de dikke staart (bedreigd)
• de slaande staart (boos)
• de staande - licht trillende - staart (blij)
• de lage staart (angstig)

Een natte neus tegen je arm of been is een teken van affectie. Als de kat aan je gezicht ruikt, is dat een vorm van iemands identiteit bevestigen. Als je de kat hoort spinnen, dan is ze tevreden. Er is één uitzondering op de regel als de kat gaat spinnen. Een kat met pijn wil ook nog wel eens spinnen, dit werkt dan verzachtend. Als je je kat overigens een beetje kent, herken je wel het verschil tussen de tevreden kat en de kat met pijn. Ga ervan uit dat de kat met pijn zich eerder terug zal trekken en zo min mogelijk in het zicht zal zijn.

Ook is er het bekende ritmische kneden met de voorpoten. Dit staat voor tevredenheid of speelsheid en dat ze je volledig vertrouwt. Likken gaat nog een stapje verder en wordt zelfs als een vorm van houden van gezien.

Als de kat je aanstaart is ze op haar gemak en als ze ook nog haar ogen zo nu en dan dichtknijpt en weer opent, wil dat zeggen dat ze je vertrouwt. Wijde pupillen kan om meerdere dingen gaan, namelijk willen spelen of angstig zijn. Om duidelijkheid te krijgen, moet je ook naar de overige lichaamstaal kijken.

Je hoeft als mens niet altijd in woorden te reageren, soms is een aai over het kopje en de rug van de kat al voldoende. De meeste katten stellen een zachte hand langs de wangen ook op prijs. De wangen zijn een erg gevoelig gedeelte van de kat.


Begroeten
Een van de meest herkenbare geluiden/gedragingen van de kat is het moment dat je thuiskomt en de kat je begroet. Sommige katten maken en heel zacht spinnend geluid, vaak gecombineerd met flemen. Ze kan om je benen heen draaien, maar ze kan ook om de paraplubak, de tafelpoot of de bloempot flemen. Meestal zal ze je aankijken en wachten op oogcontact. Dit is een soort bevestiging voor de kat.

Als je voor de kat gevoelsmatig erg lang bent weg geweest, kan je dat vaak horen aan de aanhoudende vocale begroeting. De kat hanteert normaliter een gemiddelde toonhoogte en vast volume. De houding van de kat is meestal erg uitnodigend. Dat wil zeggen dat ze blij is je te zien en je haar aan mag halen. Bij iedere kat kan dit weer anders zijn, geef je kat even dat moment van aandacht waar ze om vraagt. Haal haar aan, aai haar, praat tegen haar en als een kat graag opgepakt wordt, neem haar dan even in je armen. Het moment van begroeten is belangrijk voor de kat en helemaal als je langer weg bent geweest.

Boos

De meeste katten hanteren bij ongemak, boosheid of klagen een wat lagere miauwende toonhoogte. Verder houden de meeste katten de klanken wat langer vast. Mensen pikken dit niet altijd op en als je op een dergelijk moment net de kat aan wilt halen, kan het je een flinke kras opleveren. De bedoeling is op dat moment niet de mens te 'beschadigen', maar je bent net op het verkeerde moment in haar directe omgeving.

Als de kat echt gaat blazen (dat half sissende geluid), dan hanteert ze het ultieme middel om wie dan ook uit de buurt te houden. De kat is chagrijnig of boos en blazen is dan het zelfverdedigingsmiddel. Als ze chagrijnig is, dan kan je het beste zoveel als mogelijk op haar ooghoogte gaan zitten. Vervolgens ga je heel zacht en liefdevol tegen haar praten. Probeer contact te maken met de kat. Dit kan bijvoorbeeld lekker zacht borstelen zijn, als je kat dit normaal prettig vindt. Je kunt een snackje proberen, soms is spelen met een zakje waar catnip in zit ook een remedie om haar uit deze boze bui te halen. Is de kat echt boos en heb je al een slaande staart mogen waarnemen, laat haar dan in haar waarde en neem even afstand tot ze afgekoeld is.

Spelen
Als de kat in is voor spelen kan ze je dat met haar wijde pupillen laten zien. Ze kan een speeltje voor je neerleggen in de hoop dat je er iets mee doet. Sommige katten laten je voelen dat je aandacht wordt gevraagd om te handelen. Zo zijn er katten die bij je komen zitten en hun voorpootje op je hand of arm leggen of zelfs voorzichtig je gezicht aantikken. Vaak zal de kat hier ook zacht bij miauwen.

Maar met het grootste gemak laten ze je ook merken als ze klaar zijn met spelen. De meeste katten lopen gewoon weg. Echter, als je de kat dan nog een keer uit wilt nodigen te spelen, dan kan ze kort en heftig miauwen. Het klinkt dan vrij laag en eigenlijk zegt de kat dat je haar nu met rust moet laten.

Praten

Sommige woorden of eigenlijk klanken kan de kat herkennen en begrijpen. Als je consequent en duidelijk deze woorden blijft toepassen dan herkent de kat dit in de meeste gevallen op een gegeven moment wel. Denk hierbij aan:

• 'eten' (als een bakje natvoer wordt geserveerd)
• 'slapen' of 'bed' (als je naar bed gaat)
• 'hallo' (begroeting als je thuiskomt)
• 'binnen' (als je kat naar binnen roept)

Sommige katten beantwoorden je klanken ook nog eens met een geluid, maar dit doen niet alle katten. Veel katten die de geluiden herkennen, handelen slechts.

Tot slot

Katten zijn voor veel mensen fascinerend en dit is vaak gestoeld op hun fysiek, hun uitstraling en hun typische gedrag. Ze hebben een eigen wil, iets dat veel mensen wel op prijs kunnen stellen, en ze kunnen heerlijk bij je komen liggen en dan is er niemand die ze iets maakt. Communiceren met je kat maakt je samenzijn met het dier allen nog maar leuker.