Hond opvoeden: de juiste beloning en straf voor jouw hond

Een jonge hond opvoeden of een volwassen hond heropvoeden, het is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Eén van de meest essentiële onderdelen van de opvoeding zijn de beloning en de correctie. Zonder deze elementen is opvoeden zelfs niet mogelijk. Maar net omdat ze zo belangrijk zijn in de opvoeding, kunnen een verkeerde beloning en zéker een verkeerde bestraffing leiden tot een verkeerde opvoeding met gedragsproblemen tot gevolg. Het is dus van groot belang jouw hond door een correcte opvoeding de kans te geven om jou en jouw omgeving te plezieren. Je zal zien dat een hond niets liever doet dan jou te plezieren en positieve reacties te krijgen.

• De basis
• Respect
• Consequent
• Belonen en corrigeren
• Belonen
• Stem
• Voer
• Corrigeren
• Stem
• Negeren
• Fysiek
• Geduld
• Samengevat

Algemeen gezien is dingen aanleren bij een jonge hond gemakkelijker dan bij een volwassen hond. Een jonge hond is nog 'onbezoedeld', moet alles nog leren en staat er ook meer voor open. Op jonge leeftijd zijn honden leergieriger. Ook het feit dat ze op jonge leeftijd afhankelijker zijn van hun baasje in hun doen en laten helpt zeker. Een volwassen hond heeft al geleerd hoe hij met bepaalde situaties in zijn leven moet omgaan. Heeft hij het zichzelf aangeleerd via trial and error of werd het hem (foutief) aangeleerd? Vandaar dat het bij volwassen honden vaak over heropvoeden gaat. Een volwassen hond is perfect in staat om nieuwe dingen aan te leren.

De basis

Respect

Waar begint het nu eigenlijk allemaal mee? Vaak wordt verwezen naar een zekere vorm van respect. De vraag is of een hond dit begrip wel verstaat op dezelfde manier als wij dat doen. Er zit echter wel een vorm van waarheid in. De hond mag zichzelf niet boven het baasje stellen en zelf de beslissingen maken. Om dat te verkrijgen zal de hond het baasje inderdaad moeten respecteren, niet de persoon maar zijn rang, als zijn meerdere. Zolang hij zichzelf baas waant doet de hond waar hij zin in heeft en moet de baas volgen. Als baasje zie je dat liever andersom. De vraag is natuurlijk, hoe verkrijg je het respect van je hond? Hoe zorg je dat de hond jou als zijn baas ziet?

Een hond zover krijgen begint in de algemene omgang. Hij moet in stresssituaties geleid worden, het goede voorbeeld krijgen. Hij moet leren kijken naar zijn baasje en niet zelf bepalen wat het juiste gedrag in een bepaalde situatie is. De stresssituaties beginnen bij de kleinste onzekerheid, vooral in zijn jeugd. Het gaat bijvoorbeeld over de eerste kennismaking met regen of sneeuw, de eerste omgang met andere honden, de eerste rit met de wagen, de eerste keer een knal horen, etcetera. Vooral in zijn jeugd zal de hond kijken naar wat zijn omgeving doet. Blijft het baasje er zelf rustig bij, doet hij alsof er niets aan de hand is? Dan zal het wel OK zijn. Of begint hij de leiband al aan te trekken, op mij in te praten of zelf stress of onzekerheid te vertonen? Je hoort het, de rang van baasje is iets dat je moet opbouwen en vooral moet verdienen.

Consequent

Een hond moet daarnaast kunnen rekenen op zijn opvoeding. Het woord consequent is daarbij van uitermate belang. Maar vaak is er door een gebrek aan consequentie en discipline te veel verwarring. Als een hond onwenselijk gedrag vertoont moet het baasje dit ook altijd laten merken. Iets de ene keer verbieden en een andere keer toelaten is totale verwarring voor een hond. Een hond laten opspringen als je slechte kleding aan hebt en het hem verbieden als je goede kleding aan hebt is bijvoorbeeld totaal onbegrijpelijk voor een hond. Een hond toelaten aandacht te vragen, te aaien of te voeren aan tafel en het de volgende keer bij bezoek verbieden is nog zo'n voorbeeld. Maar soms kan je door bepaalde factoren te veranderen toch iets begrijpelijk maken, dingen veranderen die de hond duidelijk maken dat de ene keer iets wel mag en de andere keer niet. Geef de hond hiertoe een herkenningspunt of een tastbaar teken (géén bevel) in een bepaalde situatie. Je kan je hond bijvoorbeeld perfect aanleren dat hij niet in de zetel mag, maar wél als er één bepaalde deken in ligt waar hij op mag liggen.

Door een hond consequent op te voeden en ervoor te zorgen dat bevelen elke keer gehoorzaamd worden, wordt dingen aanleren een stuk gemakkelijker. Wees ook consequent in de bevelen. Leer een hond bevelen aan door hetzelfde woord te gebruiken. Hem proberen te laten liggen doe je niet door de ene keer "Lig" en de andere keer "Down" of "Neer" te zeggen. Dat maakt het voor de hond alleen maar ingewikkelder.

Zodra de hond jou begrijpt en erop kan rekenen dat het ook juist dat gedrag is dat jij wil dat hij vertoont kom je verder. Terwijl als je een bevel de ene keer doet gehoorzamen en de hond een andere keer toelaat niet te gehoorzamen zal de hond altijd zijn zin boven die van jou stellen. Dan is zijn gehoorzaamheid een gevolg van zijn goede wil en niet van jouw bevelen. Op die manier ziet de hond zich in rang hoger dan het baasje en is er dus niet het gewenste respect.

Belonen en corrigeren

Bij het aanleren zal beloning en correctie allesbepalend zijn. Positieve beloning moet steeds de hoofdnoot zijn in de opvoeding. De hond moet jou daarnaast niet enkel zien als de baas, maar ook als een partner. Een hond tot slaaf degraderen in zijn opvoeding zal enkel tot problemen leiden. Dat houdt in dat je een hond ook af en toe toelaat een hond te zijn en hem vrijheid geeft of dingen doet die hij leuk vindt en jij misschien niet zo. Correctie is ondergeschikt aan beloning maar wel onmisbaar in de opvoeding. Maar correctie moet consequent zijn, op zijn plaats zijn en enkel dienen om die gedragingen te stoppen die echt niet door de beugel kunnen. Corrigeren bestaat altijd uit een uiting van teleurstelling of ter orde roepen door de baas, nooit van woede. Een hond fysiek pijn doen, angst aanjagen of opsluiten horen niet bij een juiste opvoeding. Deze zaken stroken niet met het partnerschap en de vertrouwensband met je hond en de hond zal dit niet begrijpen. Boos blijven is ook niet iets dat een hond begrijpt. Ze hebben zo'n kort termijngeheugen dat enkel onmiddellijke correctie werkt. Enkel zo weten ze welk gedrag niet gewenst was. Na enkele minuten zijn ze immers al vergeten wat ze gedaan hebben, zeker als er rondom veel prikkels zijn. De ongewenste gedraging dan nog linken aan de correctie is onmogelijk voor hen.

Maar wat is dan een juiste beloning en correctie?

Belonen

Stem

De juiste beloning is de positieve beloning, in de ogen van de hond. Een hond zal over het algemeen niets liever doen dan zijn baasje plezieren. Een uiting als "Goedzo", "Braaf" of "Flink", gecombineerd met enthousiasme, aandacht en/of streling zal de hond snel begrijpen.

Voer

Belonen met voer zal ook snel begrepen worden, tenminste als je het consequent doet. Zeker om kunstjes te leren is het een veelgebruikte en efficiënte methode. Het houdt wel in dat je steeds met voer moet rondlopen en het zal voor veel gekwijl zorgen, zeker bij de grotere rassen. Het mag ook niet uitdraaien op een beloning zonder prestatie waardoor de hond gaat bedelen en het niet als een beloning van goed gedrag ziet. Te meer, als de hond bedelt en je hem voer geeft heb je de hond dus aangeleerd dat door te bedelen hij voer krijgt. De uitlijning van consequente beloning met voer is vaak zo moeilijk voor aspirant-baasjes dat het beter achterwege gelaten wordt. Je kan de hond beter eens verwennen met een snack dan je beloningswijze errond te baseren.
Iets anders is dat je voor het geven van zijn voer of een snack een bepaalde actie verwacht van jouw hond. Voor de hond mag voer geen evidentie zijn. Hij moet er zonder twijfel op kunnen rekenen dat hij op bepaalde tijdstippen van de dag voer krijgt, maar niet dat hij dit zomaar krijgt. Laat een hond om deze reden dus ook steeds een actie doen alvorens zijn voer te geven, zoals zitten, pootje geven, wachten met eten tot bevel, etcetera. Het zal ook bijdragen aan het respect. Een hond die in zijn voerbak vliegt nog voor het op de grond staat of een snack onmiddellijk uit de handen grist heeft niet het juiste respect.

Corrigeren

Belangrijk om te weten is dat honden die nog geen opvoeding genoten hebben niet weten dat een bepaald gedrag ongewenst is. We moeten de hond dus leren wat we van hem verwachten en wat niet kan. Corrigeren is iets moeilijker om uit te lijnen dan belonen. Voor sommige mensen is het taboe. Maar er is niets mis mee als je het correct doet. Net zoals we via belonen dingen aanleren en tonen wat wel mag moeten we ook duidelijk kunnen maken aan een hond wat niet mag.

Honden in een bestaande groep zullen elkaar onderling enkel fysiek corrigeren als aan eerdere negatieve signalen zoals grommen of tanden laten zien geen gevolg worden gegeven. Maar pups leren die signalen als grommen of tanden laten zien pas als waarschuwing te zien als ze het gevolg ervaren hebben. Ze worden dus meermaals fysiek gecorrigeerd. Dat moeten we als baasje ook proberen te doen.

Stem

Het woord "Nee" is zeer belangrijk in de opvoeding. Het is voor de hond een signaal dat een bepaalde gedraging van hem niet gewenst is. Maar soms is dat niet genoeg. De hond moet ook weten dat wanneer hij de negatieve gedraging blijft voortzetten, het een voor hem negatief resultaat zal opleveren. Roepen en tieren werkt niet. De hond verstaat toch niet wat je zegt. Het kan ook angst veroorzaken, hetgeen niet goed is voor jullie vertrouwen en partnerschap. Voor sommige honden is negatieve aandacht ook aandacht, zeker als ze op een bepaalde moment in het algemeen al geen aandacht krijgen.

Negeren

Negeren is ook een vorm van bestraffing die bij veel honden werkt. Negeren is de hond niet aankijken, de blik afwenden en hem niet aanspreken. Dat wordt door de hond vaak gezien als teleurstelling, terwijl de hond wil plezieren en aandacht wil krijgen. Zo leert hij dat een negatieve gedraging leidt tot een negatief gevolg voor hem. Zoals eerder aangehaald mag je dit niet te lang volhouden opdat hij nog zou weten door welke negatieve gedraging hij het negeren uitlokte. Stop ermee enkele minuten nadat hij zijn negatieve gedraging heeft gestaakt of als er iets tussengekomen is dat zijn aandacht weerlegt heeft.

Fysiek

Blijft de hond volharden in de boosheid, dan pas is fysiek ingrijpen op zijn plaats. Maar dit kan enkel als de hond reeds herhaalde hoorbare corrigerende signalen heeft gekregen waardoor hij weet dat zijn gedrag onwenselijk is. Met andere woorden, pas als hij meerdere waarschuwingen, waarvan je zeker bent dat de hond ze gehoord of gemerkt heeft, genegeerd heeft en blijft volharden. Een fysieke correctie bestaat niet uit aanhoudend fysiek lijden voor de hond. Dat is belangrijk. Het mag een kortstondig pijnsignaal geven, maar zeker niet pijn blijven doen. Een hond slaan, stompen, steken of iets dergelijks zijn uit den boze. Een tik op de neus zal veel efficiënter blijken. Beter dan een fysiek pijnsignaal geven is een schriksignaal geven, zoals een klap in je handen. Het zal zijn negatieve gedrag op die manier linken aan een schriksignaal. De hond bij het nekvel nemen, een beetje omhoog tillen en tot de orde brengen zal ook resultaat geven. De hond schrikt en zijn aandacht zal terug op het baasje gericht zijn.

Geduld

Bij correctie is geduld ook steeds belangrijk. Soms zal je meerdere keren moeten corrigeren. Maar verlies je geduld niet. Word niet kwaad. Blijf gewoon consequent en blijf volhouden want opgeven doet de hond dan weer verstaan dat hij mag doen waar hij zin in heeft. Het zal op den duur wel doordringen. Doe zeker geen dingen die jullie band in het gedrang kunnen brengen. Je moet ook vermijden dat een bepaalde actie die je met je hond onderneemt in het algemeen wordt gezien als negatief. Vermijd bijvoorbeeld dat je het blaffen naar andere honden tijdens het wandelen zodanig doet escaleren met bestraffing dat het wandelen zelf als negatief wordt ervaren door de hond. Op die manier zal het bovenhalen van de leiband voor het wandelen de hond al stress geven. Het is daarnaast een totaal verkeerde benadering van het probleem. Je kan de hond beter belonen op de momenten dat hij goed gedrag vertoont dan telkens straffen als hij slecht gedrag beloont.

Corrigeren moet steeds de laatste stap zijn en wordt beter voorkomen. Het betekent immers het falen van eerdere signalen. Werk dus meer aan de eerste signalen, te beginnen bij de positieve. Wees na een correctie ook consequent. Laat het even doordringen. Ga dus niet meteen terug positieve signalen geven zoals strelen of aandacht geven. Maar laat het ook niet te lang duren, een minuut of twee is voldoende. Vraag je hond erna iets anders te doen en beloon hem dan als hij gehoorzaamt. Geef je hond de kans om het goed te maken. Jullie zijn tenslotte partners.

Samengevat

Alles begint met een wederzijds respect tussen de hond en het baasje, waarbij het baasje de hond niet alleen op een positieve manier leert dat hij effectief zijn baas is, maar ook dat hij iemand is waarop de hond kan rekenen.

Juist en positief belonen is de hoofdnoot in de opvoeding. Enkel door positieve beloning leer je je hond wat van hem verwacht wordt. Corrigeren dient enkel om op echt ongewenste gedragingen te wijzen en mag nooit leiden tot fysiek of mentaal lijden. Het is altijd beter een gedrag aan te leren maar ook af te leren (!) met beloning.

Wees ook niet te streng voor jezelf en je hond. Opvoeden gaat altijd met vallen en opstaan en elke hond is anders.

Een hond houden gaat niet enkel over de hond die het baasje pleziert, maar ook andersom. En een hond opvoeden gaat over de hond de kans te geven plezier te vinden in het plezieren van zijn baasje. De band tussen de hond en zijn baasje is één van de mooiste die er is. Ze hebben zo'n kort leven en het enige dat ze willen is dat leven met jou doorbrengen. En vergeet niet, "Een hond is het enige ding op aarde dat meer van jou houdt dan hij van zichzelf houdt" - Josh Billings.

Lees verder

• Waar in huis laat ik mijn hond het beste slapen?
• De juiste slaapplaats voor de hond, welke mand is geschikt?
• Waarom een hond beter niet buiten houden?
• Waaraan moet een buitenkennel voor een hond voldoen?