De tamme rat als huisdier

Veel mensen zouden het op het eerste gezicht niet zeggen, maar tamme ratten zijn ontzettend leuke huisdieren. In tegenstelling tot de meeste andere kleine knaagdieren zijn tamme ratten behoorlijk aanhankelijk, erg leergierig en intelligent, waardoor je als eigenaar echt een band met je rat kan krijgen. De tamme rat heeft echter wel een geschikte rattenkooi nodig, aandacht en een goede verzorging.

De aanschaf

Eén rat, of meerdere ratten?

Anders dan bijvoorbeeld hamsters, zijn ratten groepsdieren bij uitstek. Het is dan ook belangrijk om altijd twee ratten of meer samen te houden! Ratten hebben soortgenootjes nodig om mee te communiceren, te spelen en lekker bij weg te kruipen. Een mens, hoe liefdevol hij of zij ook is, zal nooit de veiligheid en het vertrouwen kunnen geven dat andere ratten wel kunnen geven. Een rat die desondanks toch alleen wordt gehouden kwijnt vaak weg of wordt apathisch. Een goede fokker of opvang zal zijn dieren dan ook alleen in paartjes verkopen, of een rat alleen verkopen wanneer hij er zeker van kan zijn dat deze bij soortgenootjes terechtkomt.

Sommige mensen overwegen om slechts één rat te nemen omdat dit minder tijd zou kosten en omdat ze hun aandacht dan kunnen richten op een specifieke rat, die op deze manier tammer zou worden. Het is echter een fabeltje dat één rat alleen tammer zou zijn dan een groepje ratten: binnen de troep nemen ratten elkaars gedrag vaak over, waardoor de hele groep over het algemeen net zo tam wordt als een rat afzonderlijk. Daarnaast is het juist waarschijnlijk dan een paartje ratten je minder tijd kost dan een enkele rat: juist omdat ze elkaar bezig houden is het niet erg als je een keertje wat minder aandacht aan ze kan besteden.

Soms zijn er uitzonderingen op bovenstaande gegevens, en tref je een rat die echt agressief is naar soortgenoten en zich duidelijk niet op zijn gemak voelt in een groep. Om stress te voorkomen kunnen deze eenlingen dan ook beter alleen gehuisvest worden. Denk echter niet te snel dat je zo'n rat getroffen hebt: vaak is met een goede koppeling en/of castratie toch plaatsing in een groep mogelijk. Een goede fokker of opvang kan je hier meer over vertellen.

Man of vrouw?

Over het algemeen zijn mannetjesratten wat rustiger, luier en knuffeliger, terwijl vrouwen meestal wat actiever zijn. Het een is niet beter dan het andere: of je liever mannetjes of vrouwtjes hebt hangt af van je eigen voorkeur. Mannetjes hebben echter wel vaak een wat aanwezigere geur; daarnaast hebben mannetjesratten duidelijk zichtbare ballen, wat veel mensen niet zo mooi vinden en dus liever voor vrouwtjes gaan.

Dierenwinkel, fokker of opvang?

De meest bekende plek om een dier te kopen is natuurlijk de dierenwinkel. In de meeste gevallen is dit echter geen goede plek om een dier vandaan te halen! Meestal is er weinig bekend over de achtergrond van het dier en omdat de fokker geen zicht heeft op de dieren die verkocht zijn, is hij ook niet op de hoogte van eventuele ziektes of afwijkingen die in bepaalde bloedlijnen voorkomen. Daarnaast zijn de leefomstandigheden bij veel zogenaamde broodfokkers ook verre van ideaal en zijn dieren die bij een dierenwinkel gekocht worden ook niet handtam. Daar komt ook nog bij dat veel dierenwinkels weinig verstand hebben van ratten: ratten worden er soms vrolijk per stuk verkocht (terwijl ze echt een maatje nodig hebben) of ze worden verkocht samen met een veel te kleine kooi.

Goed, geen dierenwinkel dus, maar wat dan wel? Er zijn over het algemeen twee prima opties: de rattery en de (ratten)opvang. Een rattenfokker of rattery is een kleinschalige fokker die vaak in huiskamersfeer wat nestjes fokt. De fokker heeft kennis van genetica, kent de achtergrond van de ratten waarmee gefokt wordt en houdt ook contact met de nieuwe eigenaren van de gefokte ratten zodat de bloedlijnen in de gaten gehouden kunnen worden. Hoewel er veel verschil bestaat tussen de bestaande rattery's is dit over het algemeen een prima plek om ratten aan te schaffen.

Een opvang vangt, zoals de naam al aangeeft, ratten op en zoek een nieuw baasje voor ze. Wanneer je een rat uit de opvang neemt zul je niet de gezondheidsvoordelen hebben die je met een ratteryrat wel hebt: de achtergrond van de meeste ratten is immers onbekend. De ratten die je aanschaft zijn echter wel goed tam, je steunt de broodfok niet en je hebt de mogelijkheid om een dier een fijn nieuw thuis te bieden.

Huisvesting

De kooi

Ratten, hoe klein ze ook mogen zijn, hebben behoefte aan een flinke kooi. Voor twee ratten heb je een kooi nodig die minimaal 70x50x70 centimeter is; groter is natuurlijk altijd beter. De meeste kooien die bij dierenwinkels worden aangeboden zijn voor ratten echt te klein! Als alternatief voor een echte rattenkooi wordt vaak een kooi voor fretten gebruikt, of een kamervolière waar verdiepingen in geplaatst zijn. De echte doe-het-zelver kan ook zelf een kooi maken.

Ratten klimmen graag; daarnaast hebben zij vrij gevoelige luchtwegen. Om deze redenen zijn traliekooien de meest geschikte kooien voor ratten. Een glazen bak is absoluut niet aan te raden wegens het gebrek aan klimmogelijkheden en de slechte ventilatie.

Bodembedekking

Hoewel zaagsel waarschijnlijk de meest gebruikte bodembedekker is om knaagdieren op te houden, is dit absoluut niet geschikt voor ratten. Zaagsel is behoorlijk stoffig en omdat ratten gevoelige luchtwegen hebben kan dit tot gezondheidsklachten leiden. Een bekend alternatief voor zaagsel is een bodembedekking met beukensnippers: echter zijn ook sommige soorten beukensnippers behoorlijk stoffig, dus let daar goed op. Andere geschikte alternatieven zijn hennepvezel en Corbo.

Inrichting

Ratten zijn nieuwsgierige en ondernemende dieren: een kooi waar verder niets te beleven valt is dan ook maar saai! Het is dus aan te raden om de kooi leuk aan te kleden met verschillende speelattributen, slaapplaatsen en verdiepingen. De inrichting van de kooi mag je best eens in de paar weken veranderen: dit is leuk voor jezelf, maar ook spannend voor de ratten! Zorg er in ieder geval voor dat je altijd een plekje hebt waar je ratten zich kunnen terugtrekken, zoals een huisje. De meeste ratten zijn ook dol op hangmatjes om lekker in te spelen en in te slapen.

Een looprad zoals voor hamsters gebruikt wordt, is in de meeste gevallen ongeschikt voor ratten. Sowieso is het meeste hamsterspeelgoed niet geschikt omdat het simpelweg te klein is voor een rat. Het gevaar bestaat dat een rat erin blijft steken!

Het schoonmaken

Een gemiddelde kooi zul je waarschijnlijk eens in de week moeten schoonmaken, wil je nare luchtjes voorkomen. Wanneer je ratten zindelijk zijn en hun behoefte steeds op dezelfde plek doen, is het mogelijk om hier een speciaal (hoek)toilet te plaatsen. Wanneer je dit toilet dagelijks verschoont is het vaak niet nodig om de kooi elke week grondig schoon te maken.

Let er bij het schoonmaken van de kooi op dat je niet te sterk geurende schoonmaakmiddelen gebruikt: wat groene zeep in warm water is vaak voldoende. Speciale deo's voor huisdieren en hun kooien zijn helemaal uit den boze! Ratten hebben een gevoeliger reukorgaan dan wij en kunnen er slecht tegen wanneer zij steeds sterke geuren in hun omgeving hebben. Daarnaast is het ook mogelijk dat ze hun kooi juist extra gaan bevuilen om de schoonmaakluchtjes te maskeren.

Voeding

Ratten zijn echte alleseters: dit betekent dat ze zowel plantaardig als dierlijk voedsel nodig hebben. De meeste rattenvoermixen die je bij de dierenwinkel kunt kopen bevatten beide en voldoen prima als basisvoedsel voor je rat. Je hebt vaak de keuze tussen gemixt voer en de zogenaamde labbrokken. Bij gemixt voer heb je de kans dat de ratten er alleen uitpikken wat zijzelf het lekkerst vinden en de rest laten staan; bij labbrokken, die er allemaal hetzelfde uitzien, heb je dit probleem niet, al kan dit wel behoorlijk saai zijn voor een rat. Algemene knaagdiervoermengsels zijn op zichzelf ongeschikt als rattenvoer, tenzij ze worden aangevuld met eiwitrijk voedsel zoals kattenbrokken.

Naast basisvoeding in de vorm van een brok of mix is het ook belangrijk om je ratten dagelijks een stukje groente of fruit te geven. De meeste soorten groenten en fruit zijn wel geschikt om te geven met uitzondering van koolsoorten (wegens gasvorming in de darmen) en citrusvruchten (wordt in verband gebracht met kanker bij mannetjesratten).

Daarnaast kunnen er ook tussendoortjes gegeven worden. De snoepjes die bij de dierenwinkel te koop zijn worden meestal erg gewaardeerd door ratten maar zitten vaak vol met suiker: het is dus niet aan te raden deze te vaak te geven. Goede en gezonde tussendoortjes zijn bijvoorbeeld een noot (mag in dop), een stuk hardgekookt ei, een stukje gekookte kip of vis of een takje van een fruitboom. Let erop dat het eten dat je de ratten geeft niet te zout of gekruid is.

Omgang en gezondheid

Ziekten en kwalen

Helaas worden ratten niet oud. Een rat van een jaar of twee is al behoorlijk op leeftijd en er zijn maar weinig ratten die de leeftijd van drie jaar behalen. Daarnaast gaat dit ouder worden bij ratten ook vaak gepaard met de nodige gezondheidskwalen zoals verlammingen, problemen met het zicht en het ontwikkelen van tumoren. De meeste ratten sterven dan ook geen vredige dood in hun slaap, maar moeten ingeslapen worden bij de dierenarts. Denk hier voordat je daadwerkelijk op de aanschaf van ratten overgaat goed over na! Op de eerste plaatst is het natuurlijk niet leuk om te weten dat je (toekomstige) geliefde huisdieren niet oud zullen worden en waarschijnlijk te maken krijgen met ziektes, maar daarnaast is het ook belangrijk om te beseffen dat ratten hierdoor een behoorlijke kostenpost kunnen zijn. De kosten voor het laten inslapen van een rat ligt over het algemeen al enkele malen hoger dan de aanschafkosten van de rat. Heb je het geld om met je ratten naar de dierenarts te gaan, en heb je dit geld ervoor over?

Tam maken en spelen

Wanneer je je rat bij een goede fokker of opvang gekocht hebt is je rat waarschijnlijk al goed tam. Mocht je toch een rat hebben die niet tam is zul je flink wat geduld moeten hebben om het dier tam te maken. Laat de rat aan je aanwezigheid wennen door je hand in de kooi te houden en wat lekkers aan te bieden. Waarschijnlijk zal de rat in eerste instantie schrikken, maar na verloop van tijd zal de angst plaatsmaken voor nieuwsgierigheid. Na verloop van tijd kun je ook proberen om de rat aan te raken: op deze manier kun je er naartoe werken om je rat uiteindelijk om te kunnen pakken. Belangrijk is dat je niks forceert: dit komt de vertrouwensband tussen jou en de rat niet ten goede.

Tamme ratten zijn enorm nieuwsgierig en leergierig: door middel van operante conditionering kun je ze dan ook allerlei dingen leren zoals luisteren naar hun naam, verstoppertje spelen of zelfs apporteren. Clickertrainig zoals vaak bij honden wordt toegepast is ook uitermate geschikt voor ratten! Ratten houden van aandacht en uitdaging en vinden het maar al te leuk wanneer je ze trucjes probeert aan te leren!